I. B. Shukurov Buxoro tibbiyot instituti bionoorganik, bioorganik va biologik kimyo kafedrasi dotsenti

15 - ish. PIGMENTLARNI  EKTSRAKTSIYA  QILISH 

 

Kerakli  asbob  va  reaktivlar:  sabzi  yoki  o’simlik  to’qimasi,  atseton,  pichoq, 

50  ml  kolba,  chinni  hovoncha,  xromatografiya  qog’ozi,  shisha  naycha,  qalam, 

silindr. 

 

 

---

 

45 

O’simlik bargidan yoki karotinga boy bo’lgan boshqa to’qimalar (sabzi) dan 

2  –  3  g  olib  pichoq  bilan  yaxshilab  maydalanadi,  so’ngra  uni  chinni  hovonchaga 

solib  atsetonda  eziladi.  Arsetonda  ezilgan  o’simlik  to’qimasi  50  ml  hajmdagi 

o’lchov kolbasiga o’tkaziladi.  Chinni hovoncha 2 – 3 marta atseton bilan yuvilib 

kolbadagi  aralashma  ustiga  solinadi  va  eritma  hajmi  50  ml  ga  yetkazildi.  So’ngra 

filtrlanadi.  Shu  usulda  tayyorlangan  pigmentlarning  atsetondagi  eritmasidan 

karotin manbai sifatida foydalanish mumkin. 

 

I SH N I N G  B O R I SH I 

Xromatografiya  qog’ozidan  uzunligi  20  –  25  sm,  eni  2  –  5  sm  o’lchamli 

kesmalar  kesib  olinadi.  So’ngra  xromatografiya  qog’ozining  pastki  uchidan  2  sm 

balandlikda  oddiy  qora  qalam  bilan  bilinar  –  bilinmas  qilib  chiziq  o’tkazildi. 

Tayyorlangan  pigmentlarning  atsetonli  eritmasidan  nuqta  shaklidagi  qog’ozdagi 

chiziq  ustiga  kapillyar  shisha  naycha  orqali  tomizib  shimdiriladi.  Keyin  u  havoda 

quritiladi.    Xromatografik  qog’ozga  pigmentlar  aralashmasini  tomizish  va  uni 

quritish  jarayoni  3  –  4  marta  takrorlanadi.  Natijada  xromatografiya  qog’ozida 

nuqta  ko’rinishda  yashil  rangdagi  dog’  hosil  bo’ladi.  So’ngra  pigmentlar 

aralashmasi  singdirilgan  xromatografiya  qog’ozi  2  –  3  sm  balandlikda  efir  yoki 

benzin  solingan  silindrga  yoki  maxsus  shishadan  yasalgan  kameraga  tushiriladi. 

Xromatografiya  qog’ozini  efir  yoki  benzinga  tushirilganda  ehtiyot  bo’lish  kerak. 

Qog’ozdagi  yashil  rangli  dog’  erituvchidan  1,0  –  1,5  sm  yuqorida  turishi  kerak. 

Erituvchining  qog’oz  bo’ylab  ko’tarilishi  bilan  pigmentlar  bir-biridan  ma’lum 

tartibda ajrala boshlaydi (3 – rasm). 

 

 

Karotin  efir  va  benzinda  yaxshi  eriganligi  tufayli 

boshqa pigmentlardan oson ajralib, xromatografiya 

qog’ozining eng yuqori qismiga ko’tariladi. Undan 

keyin  ksantofill,  xlorofill  «a»  va  xlorofill  «b» 

joylashadi.  Pigmentlarning  bir  –  biridan  ajralishi 

benzol  –  benzin  aralashmalarida  (1:1  nisbatda) 

yanada yaxshiroq bo’ladi.