I bob maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama rivojlantirishda va ularni maktabga tayyorlashda matematik bilimlarning roli

Mavzu: Oldida, orqasida, yonida, o’ngda, chapda.
Mashg’ulotning maqsadi: Narsalarning o’zaro joylashuvidagi oldida, orqasida, balandda, orasida, pastda, yuqorida, yonida, o’ngda, chapda kabi tushunchalar asosida bolalarda sodda fazoviy tasavvurlarni rivojlantirish, fazoda mo’ljal olshga o’rgatish.
Mashg’ulot turi: Aralash, suhbat.
Mashg’ulot jihozlari: rsam daftar, hayvonlarning maketi, mavzuga mos rasmlar.

Mashg’ulotning borishi:

1. 
   Mashg’ulotni tashkil etish.
   
2. 
   O’rganilgan mavzuni mustahkamalash. Bolalarni o’rganilgan mavzu yuzasidan olgan bilimlarini mustahkamlash maqsadida turli amaliy mashg’ulotlar o’tkazish mumkin. Masalan: “Teskarisini ayt” o’yinini o’tkazish mumkin. Tarbiyachi balandda desa, bolalar pastda deb javob beradi; agar tarbiyachi ortiq desa, bolalar kam deydi; tarbiyachi uzun desa, bolalar qisqa deb aytadi va hakazo. Shu tariqa o’yinni bir necha marta takrorlash mumkin.
   
3. 
   Yangi mavzu ustida ishlash. Bolalarga oldida, orqasida, yonida, chapda iboralari haqida tushuncha berish uchun tarbiyachi bolalardan bir nechtasini chiqarib;
   
4. 
   Qani bolajonlar, Nafisaning oldida kim turibdi? Dilshodning orqasida kim bor? Mohiraning yonida kim o’tiribdi? – deb savol beradi.
   
5. 
   O’ng tomoningda qaysi do’stingni ko’ryapsan? – deb mavzuni bolalar ongiga osonroq singdirish mumkin.
   

Berilgan rasmga qarab bolalarning har biriga ism qo’ying va gapirib bering, deb bolalarga murojaat etish mumkin. So’zlaganda mazvu mohiyatidan chetga chiqmaslik, murakkablashtirmaslik talab etiladi.

• 
  Qaysi hayvonlarning rasmini ko’ryapsiz?
  

Bu savolga javob berayotganda bolalar oldida quyon, orqasida tulki, yonida ayiq, olmaxon borligi haqida tasavvur qilib hikoya qilish lozim.

• 
  Hayvonlardan tashqari yana nimaning rasmini ko’ryapsiz va u qayerda turibdi? – deb savol berib, o’tilayotgan mavzu mustahkamlanib boriladi.
  

4. 
   Rasm daftar bilan ishlash. Suhbat jarayonida daftardagi qo’y, ot, tuya rasmiga qarab jihozlar va ularning joylashtirilishi asosida mavzu mustahkamlanadi va geometrik shakllarni bo’yash to’g’risida topshiriq beriladi.
   
5. 
   Mashg’ulotni yakunlash. Mashg’ulot davomida faol qatnashgan bolalarni rag’batlantirish. Mavzuni umumlashtirish.
   

XULOSA
Maktabgacha yoshda bolaga maktabda zarur bo'lgan bilimlarning asoslari qo'yiladi. Matematika-bu maktabda o'qish paytida muayyan qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin bo'lgan murakkab fan. Bundan tashqari, hamma bolalar ham moyil emas va matematik fikrga ega emas, shuning uchun maktabga tayyorgarlik ko'rishda bolani hisoblash asoslari bilan tanishtirish muhimdir. Ota - onalar ham, o'qituvchilar ham matematika bolaning intellektual rivojlanishi, uning bilim va ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishning kuchli omili ekanligini bilishadi. Eng muhimi, bolaga bilimga qiziqish uyg'otish. Buning uchun darslar qiziqarli tarzda o'tkazilishi kerak.
O'yinlar tufayli, hatto eng yig'ilmagan maktabgacha yoshdagi bolalarda ham diqqatni jamlash va qiziqishni jalb qilish mumkin. Dastlab, ular faqat o'yin harakatlariga, so'ngra u yoki bu o'yin nimani o'rgatayotganiga qiziqishadi. Asta-sekin, bolalar o'rganish mavzusiga qiziqishni uyg'otadilar.Shunday qilib, bolaga matematika sohasidagi bilimlarni o'ynoqi tarzda singdirish, unga turli xil harakatlarni bajarishga o'rgatish, xotira, fikrlash, ijodkorlikni rivojlantirish. O'yin davomida bolalar murakkab matematik tushunchalarni o'rganadilar, hisoblashni, o'qishni va yozishni o'rganadilar va bu ko'nikmalarni rivojlantirishda bolaga yaqin odamlar - uning ota-onasi va o'qituvchisi yordam beradi.
Hozirgi globallashuv davrida innovatsiyon texnika va texnologiyalar rivojlangan davrda bolalarning fikrlash doirasi hamda ularning ijodiy qobiliyatlari ham kengayib bormoqda. Bolalarning ijodiy qobiliyatlari va fikrlashlarini rivojlantiruvchi bir qator yangi dasturlar joriy etilmoqda. Jumladan: Mental arifmetika san'at va aql idrokni rivojlantiruvchi dasturdir. Ushbu dastur yordamida bolalar nafaqat o'qishda muavaffaqiyatga erishadilar, balki hayot motivatsiyasiga ega bo'lib, ijodiy qobiliyatlari kengaymoqda. Mnemonika usuli ham tezkor xotira va ijodiy fikrlash tezligini rivojlantiruvchi dasturdir. Zamonaviy ota-onalar va o'qituvchilar o'zlariga birinchi navbatda bolani ijodiy rivojlantirish vazifasini qo'ydilar. Bunday qobiliyatlarni rivojlantirishga katta e'tibor beriladi.Ushbu tizimga asoslangan o'yinlar va vazifalar faol ijodiy fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi, shuningdek, bolalar va kattalar uchun ijodiy shaxsni shakllantirish jarayonini yanada hayajonli qiladi. Yuqorida aytilganlarning barchasidan xulosa qilishimiz mumkinki, maktabgacha yosh ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi. Ijodiy qobiliyatlarning tarkibiy qismlari masalasi bo'yicha turli nuqtai nazarlarni tahlil qilgandan so'ng, xulosa qilishimiz mumkinki, ularni aniqlashga bo'lgan yondashuvlar farqiga qaramay, tadqiqotchilar bir ovozdan ijodiy tasavvur va ijodiy fikrlash sifatini ijodiy qobiliyatlarning muhim tarkibiy qismlari sifatida ajratib ko'rsatishadi. Shundan kelib chiqib, bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishning asosiy yo'nalishlarini aniqlash mumkin

• 
  tasavvurni rivojlantirish;
  
• 
  ijodkorlikni shakllantiruvchi tafakkur sifatlarini rivojlantirish.
  

Bolalarning ijodiy rivojlanishining muhim sabablaridan biri ularning ijodiy qobiliyatlarini shakllantirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishdir. Maktabgacha yosh davri-bolalarning rivojlanishidagi muhim bosqich bo`lib hisoblanadi,bu davrda ularning fiziologik,psixologik,jismoniy, ruhiy,ma'naviy, axloqiy,aqliy jihatdan rivojlanadi va shu bilan birgalikda insonlarga mеhr oqibatlt bo`lish, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat qilish kabi bir qator insoniy fazilatlarni tarbiyalashga zamin yaratiladi. Shu boisdan maktabgacha tarbiya muassasalarida mazkur maqsadlarga ko`ra kator ishlarni olib borish, shu jumladan, turli didaktik o`yinlar tеxnologiyalaridan foydalanish va boshqa vositalar orqali bolalarning elеmеntar matеmatik tasavvurlarini shakllantirish shakllantirish, ularni har tomonlama barkamol, jismonan sog`lom, aqlan yеtuk, ruhan tеtik qilib tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi.

• 
  Maktabgacha ta‘lim yoshidagi bolalarda elementar matematik tassavurlarni shakllantirish metodikasining nazariy asoslari va amaliy masalalarini o’rganish kichik, o’rta va katta yoshdagi maktabgacha ta`lim tarbiyalanuvchilarining ilk matematik bilim va ko’nikmalarni egallashlariga, faolligini oshirishusullarini bo’lajak maktabgacha ta‘lim tarbiyachilarining kelgusi amaliyotda muhim vosita hisoblanadi va dastlab bolalarga elementar matematik tushunchalar ustida ishlashga o’rgatishda hamda ularning qo’llanilishiga doir misol va masalalarni yecha olishga o’rgatish muhim o’rinni egallaydi.
  
• 
  Maktabgacha ta‘lim yoshidagi bolalarda elementar matematik tassavurlarni shakllantirish usularidan foydalanishga doir mashq va topshiriqlarni bosqichma-bosqich bajarishga o’rgatish, ular yordamida tahlil qilish, tadqiqot o’tkazish, kichik, o’rta va katta yoshdagi maktabgacha ta`lim tarbiyalanuvchilarining mantiqiy ilk matematik faoliyat tadbiqlarini amaliy faoliyatda zarurligi va qo’llash usullriga o’rgatishda foydalanish ularning bilim saviyalarining oshishiga va fikrlashlarini o’stirishga ijobiy ta‘sir ko’rsatadi.
  
• 
  Maktabgacha ta‘lim yoshidagi bolalarda elementar matematik tasavvurlarni shakllantirish usullari yordamida bolalar bilan sonli miqdorlar, geometrik shakllar, fazo va vaqtga doir konkret mashqlar va masalalar yechish jarayonida nazariy mantiqiy savollardan foydalanish nafaqat mantiqiy tafakkur ko’nikmalarini rivojlantirishga, balki nazariy qoida va tushunchalarning tadbiqlarini go’zlashtirilishini ta‘minlaydi va ularni bosqichma-bosqich tafakkur usullari mohiyatini tushunishlariga xizmat qiladi.
  
• 
  Maktabgacha ta‘lim yoshidagi bolalarda elementar matematik tassavurlarni shakllantirish usullaridan foydalanish k o’nikmalarni shakllantirishda yangi pedagogik texnologiyalarni qo’llash: loyihalash usuli, axborot –kommunikativ vositalaridan foydalanish, turli interfaol dars usullarini qo’llash, bunda o’qituvchining turli imkoniyatlardan foydalana olishi, tayyorlovchi savol va topshiriqlardan o’rinli foydalana olishini talab etadi.