I-bob, O‘zbekistonda sug‘urta bozorini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari

Hududlar bo’yicha sug’urta badallarini yig’ish hajmi (mlrd. AQSH dollarida)

Hududlar	1989y	1991y	1993y	1995y	1996y	1998y	1999y
Yevropa	375	469	491	643	675	711	762
Osiyo	311	372	628	756	647	572	621
Shimoliy Amerika	483	521	600	661	689	780	837
Qolgan dunyo	42	53	84	88	95	104	104
Jami	1211	1415	1803	2148	2106	2167	2324

8-jadval
Yevropa sug’urta badallari dinamikasini o’rganish, uni 1983 yildan 1999 yilgacha bo’lgan oraliqda ancha barqaror kechganligidan dalolat beradi. Bu vaqt oralig’ida Yevropa Osiyodagidek, ko’rsatkichlarning keskin o’zgarishini boshdan kechirmadi.
Yevropa Sug’urta Kumitasi-ESQ (abbreviatura, orginal tilda - CEA) 29 ta mamlakatning milliy sug’urta assotsiatsiyalarini birlashtiradi. Ularning to’liq ro’yxatini 8-jadvaldan ko’rish mumkin.
Belorusiya, Moldaviya, (Rossiyadan boshqa) Ruminiya, Ukraina va boshqa ESQga kirmaydigan ko’plab mamlakatlarning sug’urta operatsiyalari va statistik ko’rsatkichlari ESQ hisobotlarida aks ettirilmaydi.
Milliy sug’urta assotsiatsiyalari ESQga kiruvchi mamlakatlar ro’yxati

1	Avstriya	11	Frantsiya	21	Malta
2	Belgiya	12	Buyuk Britaniya	22	Niderlandiya
3	Shveytsariya	13	Gretsiya	23	Norvegiya
4	Kipr	14	Vengriya	24	Polsha
5	Chexiya	15	Irlandiya	25	Portugaliya
6	Germaniya	16	Islandiya	26	Shvetsiya
7	Daniya	17	Italiya	27	Sloveniya
8	Estoniya	18	Litva	28	Slovakiya
9	Ispaniya	19	Lyuksemburg	29	Turkiya
10	Finlandiya	20	Latviya

9- jadval
ESQ statistik ma'lumotnomalarida yagona «evro» valyutasi amal qiladigan 11 ta mamlakat hisobotlari aks ettiriladi. Bu mamlakatlar: Avstriya, Belgiya, Germaniya, Ispaniya, Finlandiya, Frantsiya, Irlandiya, Italiya, Lyuksemburg, Niderlandiya, Portugaliya.
Yuqorida ko’rib o’tilgan vaqt oralig’ida,
_________________________
⁶Ibragimov A.T., Raximov M.Yu. Boshqaruv tahlili (о‘quv qо‘llanma). –T.:TMI. 2004 y.
Xulosa
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Sug’urta xizmatlari bozorini yanada rivojlanlantirish chora-tadbirlari to’g’risida” qaroriga asosan sug’urta faoliyati klassifikatori tasdiqlangan. Unda hayotni sug’urta qilish tarmog’i 4 ta klassdan, umumiy sug’urta tarmog’i 17 ta klassdan iborat ekanligi ko’rsatilgan.
Sug’urtalovchining litsenziyasi amal qilishining to’xtatib turilishi uning yangi sug’urta shartnomalari tuzishi taqiqlanishiga, shu jumladan amaldagi sug’urta shartnomalari uzaytirilishining taqiqlanishiga sabab bo’ladi. Bunda sug’urtalovchi ilgari tuzilgan sug’urta shartnomalari bo’yicha o’z zimmasiga olgan majburiyatlarini belgilangan tartibda bajarishga majburdir. Litsenziyaning amal qilishi tugatilgan kundan e’tiboran besh kun ichida maxsus vakolatli davlat organi sug’urtalovchini tugatish to’g’risidagi ariza bilan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda sudga murojaat etishi shart.
Sug’urtalovchining ilgari amal qilgan boshqaruv organlarining vakolatlari to’xtatib turiladi va maxsus vakolatli davlat organi tomonidan tayinlagan sug’urtalovchining muvaqqat ma’muriyatiga o’tadi. Muvaqqat ma’muriyat sud qaror chiqargunga qadar bo’lgan davrda o’z faoliyatini amalga oshiradi. Sug’urtalovchi muvaqqat ma’muriyatining hisoboti maxsus vakolatli davlat organiga hamda sug’urtalovchini tugatish to’g’risida maxsus vakolatli davlat organining arizasi yo’llangan sudga taqdim etiladi. Sug’urtalovchining muvaqqat ma’muriyati o’z faoliyati davrida xarajat operatsiyalarini amalga oshirishga haqli emas, sug’urtalovchining boshqaruv xarajatlari (ma’muriy xarajatlari), sug’urtalovchiga tushayotgan pullarni hisobga yozish va ilgari tuzilgan sug’urta shartnomalari bo’yicha sug’urta hodisalari yuz berganda sug’urta tovonini (sug’urta pulini) to’lash bilan bog’liq hollar bundan mustasnodir. Ushbu moddaning qoidalari sug’urtalovchining arizasiga binoan litsenziya bekor qilingan hollarga, shuningdek uning muassislari (ishtirokchilari)ning yoki ta’sis hujjatlarida shunday vakolat berilgan sug’urtalovchining boshqaruv organi qaroriga binoan qayta tashkil etilishi yoxud tugatilishiga taalluqli emas.


Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati

1. 
   2017-2021-yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasini "Xalq bilan muloqot va insonmafaatlari osЫrishga oid davlat dasturini o'rganish bo'yicha ilmiy-ш1иЫу qo'llanma. ТовЬкеп1-2017,
   
2. 
   O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-уИ 29-sentabrdagi РБ-5197-БопИ Багтот asosida tayyorlandi.
   
3. 
   . O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 2 avgustdagi "O'zbekiston Respublikasining sug'urta bozorini isloh qilish va uning jadal пуо^тБЫт ta,minlash chora-tadbirlari to'g'risida" PQ-4412-son qarori
   
4. 
   https://www.senat.uz/ - O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatning rasmiy sayti
   
5. 
   Mirziyoyev Sh., 2019 уП 10 iyuldagi sug'urta xizmatlari bozorini rivojlantirish masalalari Ьо 'yicha yig'ilish. https://sputniknews-uz.com/
   
6. 
   Жиянова Н.Э., Управление финансовыми рисками предприятия в современных условиях //«ИНТЕРНАУКА» Научный журнал №16(145) Май 2020 Часть 2. Б.82-84
   
7. 
   O’zbekiston Respublikasining «Valyutani tartibga solish to’g’risida»gi qonuni. 2013 yil 7 may.
   
8. 
   O’zbekiston bank tizimini islox qilish va erkinlashtirish bo’yicha qonunchilik hujjatlari to’plami. T.: O’zbekiston. 2015.
   
9. 
   O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Valyuta bozorini yanada erkinlashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi 2011 yil 22 iyundagi 263-sonli qarori.
   
10. 
    Akrаmоv Е.A. Kоrxоnаlаr mоliyаviy hоlаti tаhlili. – T.: Mоliyа, 2013.
    
11. 
    Boshqaruv hisobi. T.: O’BAMA, 2019 y.
    
12. 
    "O'zbekiston Respublikasi moliyaviy qonunlari", 1997y. 1-12 sonlari, 1998y. 1-12 sonlari va ilovalari va 2019y. 1-12 sonlari va ilovalari, 2018y. 1-12 sonlari va ilovalari. O'zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi, Moliya va narxlar ilmiy-tadqiqot instituti, T. : 2017y
    

Internet saytlari:

13. 
    http://www. gоv.uz. (O‘zbеkistоn Rеspublikаsi hukumаt pоrtаli)
    

http://www.ziyоnеt.uz (Axbоrоt tа’lim tаrmоg‘i)

14. 
    http://www.lеx.uz (O‘z.R. qоnun hujjаtlаri mа’lumоtlаri milliy bаzаsi)
    
15. 
    http://www.uzа.uz (O‘zbеkistоn milliy аxbоrоt аgеntligi)
    
16. 
    http://www.tfi.uz (Tоshkеnt mоliyа instituti sаyti)
    
17. 
    www.ziyonet.uz
    
18. 
    6. www.nur.uz
    

MUNDARIJA

Kirish…………………………………………………………….2

I-bob, O‘zbekistonda sug‘urta bozorini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari

1. Sug'urta bozori va uning tuzilishi…………………………...4

2. 
   Sug’urta bozori va uni davlat tomonidan tartibga solish........9
   

II-bob. Dunyo sug`urta bozorining rivojlanish an`analari va istiqboli
2.1. Sug`urta bozori va uning turlari………………………..…….15
2.2. Sug`urta kompaniyalarining investitsiyalari...........................18
Xulosa……………………………………………………..………23
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati……………………….…….24