I bob. Quyosh/shamol energiya ta’minoti manbalarinining tahlili 8

II BOB. QUYOSH/SHAMOL ENERGIYA TA’MINOTI MANBALARINI DASTURIY TA’MINOT PARAMETRLARI

2.1. Quyosh/shamol energiya ta’minoti tizimlarining monitoring axborot tizimini parametrlari

Muqobil energiya manbalaridan foydalanish tarixdan to xozirgi davrgacha turli ko‘rinishda bo‘lgan va qayta tiklanadigon energiya har qanday joyda mo‘l-ko‘l, bepul, ifloslantirmaydigan xususiyatlarga ega. Shu bilan birga ushbu energiya manbalari ob-havo sharoitlariga asoslangan va meros qilib olingan intervalgacha paydo bo‘ladigon tabiatga ega, bu esa uzluksiz elektr ta’minotiga to‘sqinlik qiladi. Qayta tiklanadigan energiya manbalarini birlashtirish bu kamchiliklarni bartaraf etishning mumkin bo‘lgan yechimlari ishonchli quvvatni ta’minlaydi, balki kerakli saqlash hajmini pasayishiga olib keladi 2.1-rasmda muqobil energiyadan unumli foydalanish keltirilgan [15].
Qayta tiklanadigan energiya tizimining maqbul o‘lchamlari tizim tarkibiy qismlarining matematik modeliga bog‘liq. Qayta tiklanadigan energiya tizimlari xususan PV quyosh energiyasi, shamol, gidroenergiya va saqlash uchun akumliyator batareya orqali matematik modellashtirilgan. Chiziqli bo‘lmagan kuch xususiyatlari tufayli shamol va PV tizimi maksimal quvvatni olish uchun maxsus texnikani talab qiladi. Gibrid tizim ikkita (yoki undan ko‘p) turli xil quvvat manbalarini birlashtirish tufayli murakkab boshqaruv tizimiga ega. Tizimning murakkabligi quyi tizimlarida ishlatiladigan maksimal quvvatni nazorat qilish usullari bilan ortadi. Qayta tiklanadigan energiya tizimlari uchun turli xil texnikalarini matematik modellashtirish mumkin. Gibrid energiya ta’minoti tizimida 2.2-ramda keltirilgan turlardagi hatolik va kamchiliklarni ko‘rishimiz mumkin. Ular uchun ustuvor talab ularning arzonligi bilan izohlanadi. Avvalgilaridan farqli o'laroq, bitta kristalli panellarning yuzasi bir hil. Ular ingichka plitalar bo'lib, ular burchaklardagi kvadrat shaklida kesilgan. Ularni olish uchun kremniy kristalli sun'iy ravishda o'stiriladi. Ushbu holatda ishlatiladigan quyosh batareyalari silikon silindrlardan iborat.

2.1-rasm o‘zgartirgichlarning hatoliklar manbalari.
Manba katta hajmli tarkibiy qismlarga va keraksiz operatsion va hayotiy siklga olib keladi. Energiya manbalarining ikki yoki undan ortiq shakllarini birlashtiriladi, bunda har bir alohida energiya manbalaridagi kamchiliklarni to‘ldiradigan gibrid energiya tizimini yaratish mumkin. Shuning uchun gibrid quvvat tizimining loyihalash maqsadlari elektr energiyasini ishlab chiqarish tannarxini minimallashtirish, elektr tarmog‘idan elektr energiyasini sotib olishni minimallashtirish (agar u elektr tarmog‘iga ulangan bo‘lsa), emissiyani kamaytirish va quvvatning ishonchliligini oshirishdan iborat. Alohida tizimlar ishlab chiqarish va saqlash hajmini va istemolchi quvvatini ko‘tarish uchun yetarlicha katta bo‘lishi kerak. Bir panjara ulangan tizimda saqlash moslamasining hajmi nisbatan katta bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, elektr tarmog‘iga ulanganda kuchlanish, chastota, garmonik qoidalar va yuklamalarni taqsimlashni boshqarish uchun tegishli quvvat elektron nazorat qilish moslamalari talab qilinadi gibrid tizimlarda smart grid texnologiyasi qo‘llanilib bunda moslashuvchan boshqaruvni kuzatib borish mumkin 2.3-rasmda smart gridning modeli keltirilgan .
Gibrid energiya tizimida shamol va PV solar qayta tiklanadigan energiyani konversiyalash komponentlaridan va an’anaviy qayta tiklanmaydigan dizel generatorlaridan va akumliyator batareya kabi saqlash moslamasidan iborat bo‘lishi mumkin. Gibrid energiya tizimi uning to‘liq yoki bir qismini o‘z ichiga oladi. Butun tizimni maqbul o‘lchash uchun tarkibiy qismlar va quyi tizimlarni to‘g‘ri tanlash uchun birinchi qadam individual komponentlarni modellashtirishdir. Modellashtirish jarayoni tarkibiy qismlarning xususiyatlari va qarorlarni qabul qilishda yordam berish xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi. Har-bir manbani madellashtirishda 2.2-bo‘limda to‘liqroq malumot olish mumkin. Modellashtirish tafsilotlari uning ishlashini to‘g‘ri bashorat qilish orqali aks etadi, ammo mukammal modelni ishlab chiqish uchun juda murakkab yoki juda ko‘p vaqt talab etiladi. Muvaffaqiyatli model murakkablik va aniqlik o‘rtasidagi tafovut bo‘lishi kerak. Alohida komponentning ishlashi, deterministik va ehtimoliy yondashuvlar orqali modellashtiriladi.
Nazoratchi (yoki shamol boshqaruvchisi) shamol tezligining o‘zgarishini kuzatadi, bu shamol jadvallarini tuzishda juda muhimdir. Monitoring tizimi quyosh panellari va shamol generatorini yoqish va o‘chirish, ularning holatini kuzatish, kerak bo‘lganda ularni almashtirish imkonini beradi. Yuqoridagilardan kelib chiqadigan bo‘lsak, avtonom quyosh-shamol elektr stantsiyasining asosiy parametrlari quyidagilardan iborat:
- quyosh batareyalari ishlab chiqargan quvvati;
- quyosh nurlanish darajasi;
- atrof-muhit harorati;
- atrof-muhitning namligi;
- tekshirgichning chiqishidagi kuchlanish;
- tekshirgichning chiqishidagi oqim;
- sozlagichning harorati;
- batareya zo‘riqishi;
- batareya oqimi;
- batareyaning harorati;
-% batareya zaryadi;
- yuklama kuchlanishi;
- yuklama oqimi;
- yuklama kuchi;
- shamol generatori tomonidan ishlab chiqarilgan kuchlanish;
- shamol generatori tomonidan ishlab chiqarilgan oqim;
- shamol tezligi.