I bob. Shaxsning ijtimoiylashuv jarayoni 3

Ta’lim-tarbiyaning ta’siri.
Jamiyatning bolalar ongiga ta’sir o`tkazishi asosan ta’lim-tarbiya orqali amalga oshiriladi. Inson kamolotida ta’lim-tarbiya etakchi rol o`ynaydi. CHunki:

1. 
   Ta’lim-tarbiya jarayonida kishi organizmining o`sishi va muhitning stixiyali ta’siri bera olmaydigan narsalarni o`rganib oladi. Masalan, tilni odamlarning ta’sirida o`rganib olish mumkin. Lekin o`qish, yozishni maxsus ta’lim orqali o`rganadi.
   
2. 
   Ta’lim-tarbiya yordamida hatto kishining ba’zi tug`ma kamchiliklari ham kerakli tomonga o`zgartirish mumkin. (ko`r, kar, soqov).
   
3. 
   Ta’lim-tarbiya yordamida muhitning salbiy ta’siri natijasida yuz beradigan kamchiliklarini ham tugatish mumkin. (Bolalarning karta o`ynashi, so`kishi, chekishi).
   
4. 
   Ta’lim-tarbiyanatijasida bolada bilimlar, ko`nikma va masalalar hosil bo`libgina qolmay, balki dunyo qarash ham shakllanadi, kamolotga etib boradi.
   

Bilmlarning egallanishi uning jismoniy va ma’naviy jihatdan o`sishiga yordam beradi. Masalan, Sarimsoqov 29 yoshida akademik, N. I. Lobachevskiy 14 yoshida Qozon universitetiga o`qishga kirgan, 23 yoshida professor darajasiga erishgan. O`zbekolimlaridan SHavkat Alimov, SHavkat Ayupov, va Rahim Hayitovlar ham shu yoshlarda professorlik nasib etgan.
Jamiyatning bolalar ongiga ta'sir o'tkazishi asosan ta'lim-tarbiya orqali amalga oshiriladi. U dastlab oila sharoitida va maktabgacha tarbiya muassasalarida,keyinchalik maktab, o'rta maxsus kasb-hunar ta'limi va oliy maktabda ta'lim-tarbiya oladi. Shu sababli inson kamolotida ta'lim va tarbiyaning etakchilik qilishiga imkon berish darkor. Ta'lim va tarbiya jarayonida kishi organizmining o'sishi va muhitning stixiyali ta'siri Bera olmaydigan narsalarini o'rganib oladi. Masalan, bola o'z ona tilini atrofni o'rab turgan muhitning ta'sirida o'rganib olishi mumkin. Lekin o'qish va yozishni maxsus ta'lim -tarbiya yo'li bilangina o'rganadi, mehnat va kasb egallash ko'nikma va malakalari faqat ta'lim jarayonida egallanadi.
Ta'lim-tarbiya yordamida kishining ba'zi tug'ma kamchiliklarni ham kerakli tomonga o'zgartirish, shuningdek, muhitning salbiy ta'siri natijasida yuz bergan kamchiliklarni ham tugatish mumkin (bolalarning karta o'ynashi, qo'pollik, so'kish, papiros chekishlari va h.k.). Ta'lim jarayonida bolada bilimlar, ko'nikma va malakalar hosil bo'libgina qolmay, balki ilmiy dunyoqarash ham shakllanadi. Xullas, bizningasosiy va eng muhim vazifamiz, bolalarning qobiliyat va iste'dodlarini o'z vaqtida payqab olish va ularning kamoltopishlari uchun qulay sharoit, ta'lim-tarbiya berishdir. Tarbiya va rivojlanishning o'zaro bir-biriga ta'siri va munosabatlari mavjud, chunki qaerda tarbiya jarayoni muammolari to'g'rihal etilsa, u shaxs kamolotiga samarali ta'sir ko'rsatadi. Tarbiya shaxsning rivojlanishini ta'minlashi uchun boladagi rivojlanishning mohiyatini tushunish, bilish faoliyatining o'zgarish sabablarini aniqlash zarur. Tarbiya haqiqatdan rivojlantiruvchi omil bo'lmog'i uchun tarbiyalanuvchi jamiyatning tarbiya oldiga qo'ygan talablarini, shaxsning o'ziga xos xususiyatlarini bilishi zarur. Pedagogika fani shaxs rivojlanishida tarbiyaning etakchi rolini e'tirof etish bilan birga ularning o'zaro bir-biriga ta'sirini tan oladi. Shaxsningrivojlanib kamol topishi, hayotning hamma bosqichlarida bir xil bo'lmay, balki yosh xususiyatlari va hayot tajribalariga qarab har xil bo'ladi. Tarbiya jarayonida bolalarning yosh va o'ziga xos xususiyatlarini bilish va hisobga olish juda muhim. Ma'lumki, bir xil yoshdagi bolalarning, o'quvchi-talabalarning har birining o'ziga xos xususiyatlari, psixik jarayonlari mavjud. Bu o'ziga xoslik rivojlanish jarayonida yaqqol namoyon bo'ladi. Bolalarni o'qitish va tarbiyalashning muvaffaqiyati o'qituvchining har xil yoshdagi bolalar o'rtasidagi tafovutlarni qay darajada hisobga olishiga bog'liqdir.Shunday ekan, tarbiyachi, pedagog maktabgacha yoshdagi va maktab hamda o'rta maxsus va oliy o'quv yurtlarida ta'lim-tarbiya olayotgan o'quvchi talabalarning yosh davrlari bilan xususiyatlarini hisobga olmoqlari lozim. Demak, bizning asosiy va eng muhim vazifamiz, bolalarning qobiliyat va iste'dodlarini o'z vaqtida payqab olish va ularning kamol topishlari uchun qulay sharoit, ta'limtarbiya berishdir.