I bob. Sportchilarni tayyorlashda yuklamaga tarif va ularning tuzilishi

Ko’p yillik tayyorgarlikni davom etishi va uni aniqlovchi omillar - Ko’p yillik tayyorgarlikning tuzilishi vaqti ko’pgina faktorlarga; sportning yo’nalishiga; sportchining rivojlanish individualligiga; mashg’ulot jarayonini xususiyatlariga bog’liq. Ko’p yillik tayyorgarlikni rejalashtirish yuqori sport natijalarini ko’rsata oladigan chegaralariga qarab ham aniqlanadi va davom etishi turini maxsus xususiyatlarini.
Ko’pincha yuqori sport natijasini 3 ta zonasi bilan ajratiladi:
1-zona birinchi katta yutuqlar.
2-zona optimal imkoniyatlar.
3-zona yuqori natijalarni ushlab turish. Har-xil sport turlarida yuqori sport natijalarini ko’rsatishning chegaralari.
Ko’pgina sport turlarida ko’rsatadigan yuqori ko’rsatkichlar chegaralariga qarab barqarordir. Chunki bu chegaralarga ta’sirli darajada saralash tizimi va mashg’ulot hamda sport mashg’ulotlarini boshqa omillarga sezilarli darajada ta’sir ko’rsatmaydi. Masalan: 1960-1980y Olimpiada o’yinlarida qatnashgan sportchilarni o’rtacha yoshi.
Akademik qayiqlarda 25,3 - 25,4.
Suzish finalida qatnashgan 17,2 - 17,5 yoshda xotinlar 19,4 - 20 erkaklar.
Kichikroq musobaqalarda, yuqori natija ko’rsatuvchi sport-chilar ko’pincha yoshi bo’yicha ko’rinishlari kichikroq tayyorlanish elementlari bog’liqdir.
Shuning uchun sportchini tayyorlashni rejalashtirayotgan murabbiy, optimal natija ko’rsatadigan yoshga e’tibor berishi shart.
Mashg’ulotlarni tezroq va oddiy yo’l bilan o’z shogirdlarini musobaqada muvaffaqiyatli qatnashtirishga erishish, amaliyotda yosh sportchilar bilan yuqori klassifikatsiyali sportchilar uchun vosita va metodlardan foydalanishga olib keladi bu esa o’z vaqtida kelgusidagi natijalarni optimal yoshda ko’rsatishga salbiy ta’sir ko’rsatadi.
Sport mashg’uloti davrlarining hususiyatlari. Mashg’ulot davrlari hususiyatlarini ko’rsatish har bir davrda mashg’ulot jarayonining mazmuni va struktursani xarakterlab beruvchi o’ziga xos belgilarni ko’rsatish va shu bilan birga bir davrdan ikkinchi davrga o’tilishi munosabati bilan bu belgilar qanday o’zgarishini kuzatib borish demakdir. Shuni unutmaslik kerakki, davrlash asosan sportchini tayyorlashning amaliy bo’limlariga taaluqlidir. Sportchining ongini va xulqini umuman tarbiyalash singari bo’limlarning esa, o’z taraqqiyot mantiqi bo’lib, ular mashg’ulot davrlariga qismangina bog’liqdir.