I bob. Tekstil mahsulotlarining sifat kursatkichlarini baholash usullari

1.1 Tekstil mahsulotlarini sifat kursatkichlari
Namunaning bir uchi barabanga joylashtiriladi va xatoga yo’l qo‘ymasdan kalit yordamida mahkamlanadi. Keyin namuna 8 sm rezinali labchok o‘tkaziladi va g‘ildirak orqali tashlanib, namunaning uchiga 120 g li og‘irlikdagi yuk osiladi. Yuqori rezinali labchok tushiriladi va elektryuritgich harakatga keltiriladi. Natijada baraban namunani o‘ziga uray boshlaydi, ya`ni uning tezligi 2 mm/s bo‘ladi. Labchokdagi gazlamaga bosimi chiziqli oshadi. Gazlama namunasida suriluvchanlik hosil bo‘lganda shkala 11 dan 0,05 kgk gacha aniqlik bilan ko‘rsatkich yozib olinadi. Gazlamalarning pillingini aniqlash. Shariklar yordamida gazlama yuzasini ishqalash natijasida pilling xosil bo‘ladi. Natijada gazlamaning tashqi ko‘rinishi yomonlashadi. Ko‘pincha bu pilling, jun bilan sintetik tolalar aralashmasidan hosil qilingan gazlama yuzasida ko‘proq uchraydi. Bu pillinglarning hosil bo‘lishi uchta asosiy bosqichga bo‘linadi. Birinchi bosqichda bir qism tolalar gazlamada bush joylashadi va ishqalanish natijasida gazlama yuzasida tuklar hosil bo‘ladi. Ikkinchi bosqichda chikkan tolalarning uchi gazlama yuzasida uralashadi, chigallashadi, natijada tashqi kuchlar ta‘sirida pilling hosil bo‘ladi. Uchinchi bosqichda pilling uziladi. Agar gazlama tarkibida sintetik pishik tolalar bo’lsa, unda tuklar ko‘p vaqtgacha yo‘qolmaydi, gazlamaning tashqi ko‘rinishi buziladi va iste‘molchilarning talabi yo‘qoladi. Gazlamalarning yuvilgandan keyingi kirishinini aniqlash. Kirishish deb issiqlik va nam ta‘sirida gazlama o‘lchamlarining o‘zgarishi tushuniladi. Ko‘pincha nam, issiqlik ishlovi berilganda gazlamalarning kirishishi kuzatiladi. Gazlamalarning kirishishi natijasida undan tiqilgan buyum kichrayishi mumkin. Agar kiyimning avra-astari kimyoviy usulda tozalanganda, yuvilganda, dazmollash va xullash natijasida kirishsa, unda g‘ijimlar, burmalar paydo bo‘lishi mumkin. Issiqlik va nam ta‘sirida tolalar qayishqoqlashadi, shishadi, kaltalashadi, natijada gazlama kirishadi, ya`ni iplar tizimining taranglik darajasi tenglashadi. Kuchli taranglangan tanda tizimi bukiladi. Shuning uchun gazlamaning tanda bo‘yicha yo‘nalishi arqoq bo‘yicha yo‘nalishidagidan ko‘prok kirishadi. Ba`zi gazlamalar yuvilgandan keyin tanda bo‘yicha kirishib, eniga kengayadi, natijada tortishadi. Agar tanda ancha garant bo’lsa va kirishganda ancha bukilsa, gazlama shunday tortishadi. Arqoq tizimining buqilganlik darajasi bunda kamayib, arqoq iplari tug‘rilanadi va eniga bir oz kengayadi. Kirishish chiziqli U1, yuzasi Us va xajmiy Yv bo‘yicha farqlanadi va quyidagi formulalar yordamida (foizda) xisoblanadi bu yerda — gazlama namunasining boshlangich chiziqli o‘lchami, yuzasi va xajmi — gazlama namunasining qirishishidan keyingi chiziqli o‘lchami, yuzasi va hajmi. To‘qimachilik gazlamalarining havo o‘tkazuvchanligini aniqlash. Havo o‘tkazuvchanlik deganda, gazlamaning havo o‘tkazish qobiliyati tushuniladi. To‘qimachilik materiallarining havo o‘tkazuvchanligi koeffitsient bilan ifodalanadi, ya`ni gazlamadan 1 sekund davomida belgilangan bosim ostida utgan havo miqdori bo‘lib, u kub metrda o‘lchanadi. Havo o‘tkazuvchanlik koeffitsienti quyidagi formula yordamida aniqlanadi: bu yerda V — havo miqdori - namuna yuzasi, m2 ; T — vaqt, s. GOST 12088-77 «To‘qimachilik gazlamalari va ulardan tayyorlangan buyumlar. Havo o‘tkazuvchanligini aniqlash» standarti bo‘yicha maishiy, harbiy, texniq trikotaj va noto‘qima matolarning havo o‘tkazuvchanligi aniqlanadi. Sinash ishlari uchun ko‘rinishidagi asbob ishlatiladi. Sinash ishlarini olib borishdan oldin indikator va differentsial manometrdagi spirtning nolli holati tekshiriladi. Boshqarish tugmachasini bosgandan keyin, chiroq yonadi. Asbobning to‘g‘ri ishlashini tekshirish murvat yordamida bajariladi. Kameradagi siyraklashish 49Pa indikatori bo‘yicha belgilangan differentsial manometrning ko‘rsatkichi, nazorat murvatining ko‘rsatishiga mos kelishi kerak. Undan tashqari, asbobda stol va naychasimon kushgich joylashgan bo‘lib, venturilar shunday tanlanadiki, siyraklashish namuna ostida indikator bo‘yicha 49Pa ni tashqil etsin. Agar namuna ostida siyraklashish 49 Pa katta bo’lsa, unda katta teshikli plastinka qo‘yiladi. Havo o‘tkazuvchanlik namunaning unta joyidan diagonali bo‘yicha olib boriladi. Sinalayoggan namuna yuza ko‘rinishda joylashtiriladi va stolga halqa yordamida kizil chiroq yongunicha qisiladi. Elektryuritgich bilan shamollatgich avtomatik ravishda ishga tushadi. Drosselni ochib namuna ostidagi siyraklashish 49Paga tugrilanadi, indikator shkala bo‘yicha siyraklashishi aniqlanadi. Differentsial manometrining shkalasi bo‘yicha shkalaning bir bo‘linma oraligigacha aniqdigi bilan kiymatlar xisoblanali. Namuna bilan kuch birgalikda olinganda, elektr yuritgich shamollatgich bilan avtomatik ravishda tuxtaydi. Olingan kiymatlarning urtachasi topiladi
Chiziqli o’lcham, yuza zichligi, 10 smda iplar soni, xavo o’tkazuvchanlik, matolardagi rangni sovun yoki kir yuvish kukuniga chidamliligi, matolarni terlashga chidamligi, Martendeyl usuli, matolarni ishqalanishga chidamliligi.
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yildagi 19-oktyabr 298-sonli Qarori, hamda «O`zstandart» agentligining 2015 yil 23-oktyabrdagi 574-sonli buyrug’i ijrosini ta`minlash maqsadida, «O`zstandart» agentligi tomonidan tasdiqlangan «Tarmoq-Jadvali»ga muvofiq, Namangan SSMDK ning yengil sanoat sinov laboratoriyasini xalqaro darajada akkreditatsiyadan o`tkazish bo`yicha bir qator ijobiy ishlar amalga oshirildi. Ma`sul xodimlar ishtirokida halqaro akkreditatsiyalashga qo`yilgan talablarni o`rganish, amalga oshirilishi lozim bo`lgan masalalarni muxokama etilib Viloyat eksport salohiyatidan kelib chiqqan holda, xalqaro akkreditatsiyalanadigan mahsulot “Paxta tolali mato” mahsuloti tanlangan, bu mahsulot bo`yicha quyidagi 6 xil sinov turlari Turkiya davlatining «TURKAK» kompaniyasining akkreditlash idorasi tomonidan 2018-yi 1-fevraldan xalqaro darajada akkreditlandi. ISO 3801:1977 “To’qimachilik mahsulotlari (to’qimachilik gazlamasi) - Uzunlik birligiga va yuza birligiga massani aniqlash usuli” xalqaro standarti. Mato vaznining uzunlik birligiga va yuza birligiga nisbatini bir necha usullarda aniqlash mumkin. Ba`zi matolar uchun vaznning uzunlik birligiga ega.
Tekstilning sifatini nazorat qilish tayyor mahsulotlar sifatini nazorat qilishning muhim qismidir. Kiruvchi matolarni tekshirish va o'lchash orqali haqiqiy kiyim darajasi yaxshilanishi mumkin.Tekstil tekshiruvi ikkita asosiy jihatni o'z ichiga oladi: tashqi ko'rinish sifati va ichki sifat. Tashqi ko'rinish asosan matoning shikastlanganligi, dog'lari, to'qilgan nuqsonlari, rang farqi va boshqalarni tekshiradi. Qum bilan yuvilgan mato qum kanallari, o'lik burmalar izlari va yoriqlar singari qum yuvish nuqsonlari mavjudligiga ham e'tibor berishlari kerak. Tashqi ko'rinishga ta'sir qiladigan nuqsonlar tekshiruv vaqtida belgilanishi kerak va ularni kesishda ularni ishlatishdan saqlaning.
Tekstilning ichki sifati asosan uchta elementni o'z ichiga oladi: qisqarish, rangning mustahkamligi va gramm og'irligi (mmi, untsiya). Tekshirish uchun namuna olayotganda, ma'lumotlarning to'g'riligini ta'minlash uchun sinov uchun turli ishlab chiqaruvchilarning turli navlari va ranglarining namunalarini tanlash kerak.
Shu bilan birga, fabrikaga kiradigan yordamchi materiallarni, masalan, elastik tasmaning qisqarish tezligi, yopishtiruvchi qoplamaning yopishqoqligi, fermuarning silliqligi va boshqalarni tekshirish kerak. talablar ishlab chiqarishga kiritilmaydi.
Tekstilning ichki sifati asosan uchta elementni o'z ichiga oladi: qisqarish, rangning mustahkamligi va gramm og'irligi (mmi, untsiya). Tekshirish uchun namuna olayotganda, ma'lumotlarning to'g'riligini ta'minlash uchun sinov uchun turli ishlab chiqaruvchilarning turli navlari va ranglarining namunalarini tanlash kerak.
Shu bilan birga, fabrikaga kiradigan yordamchi materiallarni, masalan, elastik tasmaning qisqarish tezligi, yopishtiruvchi flizelin yopishqoqligi, fermuarning silliqligi va boshqalarni tekshirish mumkin va yordamchi materiallar talablar ishlab chiqarishga kiritilmaydi.


1.2 Tekstilda ishlatiladigan tolalari va iplarini ishlab chiqarish
Tabiiy tolalarning texnologik xususiyatlari (masalan, ingichka, kuch, uzunlik) sabzavot (paxta, zig'ir va hokazo. ) mintaqa va etishtirish shartlariga ko'ra; agar u hayvon bo'lsa (jun, Kashmir, ipak va boshqalar.) Sanoat loyihasi natijasida kelib chiqadigan havo ifloslanishini aniqlash va kamaytirishni amalga oshirishni osonlashtirishni ta'minlash bu hayvonning zotiga, yashash sharoitlariga (ovqatlanish, kasallik va boshqalar) qarab farq qiladi.). Ustida, boshqa tomondan, sun'iy tolalarning xususiyatlari, ularning kimyoviy tarkibi va polimerning sintez sharoitlari uni farqlash orqali o'zgartirish mumkin. Elyafning nozikligi va mustahkamligidan tashqari, tola uzunligi ham uni sozlash mumkin. Barcha kimyoviy tolalar (poliamid, poliester, viskoza, lyocell va boshqalar.) filament (cheksiz uzunlikdagi tolalar) yoki shtapel shaklida (kesilgan tolalar – kerakli o'lchamlarga kesilgan tolalar) uni ishlab chiqarish mumkin. Tabiiy va sun'iy tolalarning birinchi ishlab chiqarish bosqichlari bir-biridan farq qiladi. Misol uchun, paxta tolalari yig'im-terim va jinlashdan keyin yig'iladi va ip qayta ishlanadi.
Eritmadan tolani olish usuli Quruq tolani olish usulida tolani ajratib olish eritmasi iliq havo oqimi bilan quritish kanaliga joylashtiriladi u olib tashlanmoqda.
Uchuvchi erituvchilar (aseton kabi) quritish qismida va tolada bug'lanadi undan uzoqlashganda, filamentlar qattiqlashadi. Bu ekologik va iqtisodiy sabablarga ko'ra usuldagi erituvchini qayta ishlash (qayta ishlash) kerak. Ushbu usul bilan polivinilxlorid u ishlab chiqariladi. Mamlakatimizda bu usul bilan tola ishlab chiqarish mavjud emas.
Quruq tolalarni olish usuli Nam tolalarni olish usulida tolalarni ajratib olish eritmasi koagulyatsion vannaga tortiladi. Ushbu usulda erituvchi (masalan dimetilformamid) koagulyatsion hammomda kimyoviy moddalar bilan aralashtiriladi u zararsizlantiriladi va shu bilan tolalar qattiqlashadi. Ushbu usulda burilishning tiklanishi ham garchi (regeneratsiya) qimmat bo'lsa-da, bu majburiydir. Ushbu usulda poliakrilonitril tolalar u ishlab chiqariladi. Multifilament shaklida ishlab chiqarilgan akril tolalar 40000 dan 150000 teshikgacha uni mavjud darajalar bilan olish mumkin. Mamlakatimizda ishlab chiqarilmaydigan viskoza va mis ipak tolalari ham nam tolalarni olish usuli bilan qo'llaniladi u ishlab chiqariladi.
Nam tolalarni qazib olish usuli (Vuffhorst va boshq). Elyaf ishlab chiqarish tugagandan so'ng, toladagi makromolekulalar tasodifiy yo'nalishda bo'ladi bu hal qilinadi. Biroq, tolaning kuchini etarli qiymatga etkazish uchun, makromolekulalarni parallellashtirish kerak. Ushbu jarayon deyiladi chizish (chizish) bu taqdim etiladi. Ushbu bosqichda tolaning diametri pasayadi va toladagi makromolekulalar ham tola o'qiga o'tadi u parallel yo'naltirilgan (7-rasm). Elyafni jalb qilish natijasida bitta cheksiz (uzilmagan) tola (monofilament) yoki ko'p sonli cheksiz tolalar birgalikda bo'lgan ajratilgan ip (multifilament) olinadi.
Olingan bu filamentlar ular hajm va burmalarni olish uchun teksturalangan. Keyin foydalanish joyiga qarab agar kerak bo'lsa, ular kerakli uzunlikdagi shtapel tolasi (diskret tola) qilish uchun kesiladi. Bu shtapel tolalarini tabiiy tolalar bilan aralashtirib ipga aylantirish mumkin. Tayyorlash jarayonlari, sun'iy tola ishlab chiqarish orqali ushbu tolalardan ip va to'qimachilik yuzasini olish uchun sun'iy tolalarni ishlab chiqarish ishqalanish effekti paytida.
Tolalarni cho'zish orqali yo'naltirish-chizish jarayoni Elyaflarga biriktirilgan preparat miqdori tolaning turiga, qo'llash shartlariga bog'liq bu o'zgarmoqda. Masalan, gigroskopik namligi juda past bo'lganligi sababli polyester tolalar yuqoridagi preparatning konsentratsiyasi (gigroskopik namlik 0,2%) taxminan bir xil poliamid 6 tolasidan preparat miqdori bilan qo'llaniladi (gigroskopik namlik 4%) bu taxminan o'ttiz baravar ko'p. Ip tayyorlashda eng ko'p ishlatiladigan moylash materiallari kerosin asosidagi mineral moylardir (xom neftni tozalash paytida olingan suyuqlik yon mahsulot bo'lgan moydir). Biroq, termostabillikka ega moddalarga bo'lgan ehtiyojning oshishi shu sababli, kerosin moylarini almashtiradigan boshqa yog'lar (ester moylari) mavjud. Bu bilan birgalikda kerosin moylarini chiqindi suvlarda parchalash mumkin emas.
Diskret tolalarni ishlab chiqarishda tolalarni chizish, cho'zish-tortish va tekstura qilish paytida tayyorlash operatsiyalar amalga oshirilmoqda.
Oddiy polyester filamentlarda yaxshi moylash va antistatiklik va elyaflarning birgalikda yashashini qo'llab-quvvatlovchi preparat yaxshi natijalar beradi. Dek. Ushbu xususiyatda eng arzon tayyorgarlik aralashmasi 50-70% mineral moy va 40-20% ion bo'lmagan emulsifikator bu aralash. Bundan tashqari, tolani saqlash uchun 10% maleik kislota angidrid, poliakrilat va yog ' kislotasi angidrid qo'shilishi mumkin.
Qaysi tola ishlab chiqarilishi ko'rsatilgan tayyorgarlik moddasi bosqichlarda berilganligi ko'rinib turibdi. Ayniqsa, trikotaj mahsulotlari uchun kesilmagan filamentlar va elastomer tolalarini ishlab chiqarishda ishlatiladigan tayyor material ularning miqdori yuqori (IPPC, 2003). To'qimachilik jarayonlari filamentlardan to'qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarishda eng muhim hisoblanadi (uzluksiz tola – uzilmagan tola).
Bu muhim ishlov berish bosqichlaridan biridir. Ushbu jarayonda burilmagan iplar termoplastikdir uning xususiyatlaridan foydalangan holda tekstura jarayoniga duchor bo'ladi, so'ngra jingalak
To'qimachilik yuzalarini olish to'qimachilik yuzalari-matolar to'qilgan, trikotaj yoki to'qilmagan sirt (to'qilmagan) texnologiyasi bilan ishlab chiqarilishi mumkin. Trikotaj va to'qilgan matolar uchun tolalardan ip ishlab chiqarilishi shart bo'lsa, to'qilmagan yuzalar tolalarning bir-biriga turli yo'llar bilan yopishishini ta'minlash orqali ishlab chiqariladi. To'quv operatsiyalari uchun 11-sanoat loyihasi tomonidan havoning ifloslanishini aniqlash va kamaytirish uchun arizaning osonlashtirilishini ta'minlash uchun iplar avval To'quvni tayyorlash bo'limida qayta ishlanishi kerak. Bu erda to'quv operatsiyalari uchun o'ralgan iplar (to'qilgan matolarda mato uzunligi bo'ylab o'tadigan iplar) tayyorlanadi. Burama iplar bir-biriga parallel ravishda burama levendi deb nomlangan rulonlarga o'raladi. Kuyish jarayonidan so'ng u to'quv dastgohiga joylashtiriladi va to'quv jarayoni amalga oshiriladi. To'qilgan mato-bu ikki xil ip (burma va to'quv iplari) to'g'ri burchak ostida kesishgan qora matoTugatish Operatsiyalari To'qimachilikni tugatish qisqasi, xom mato iste'molchining talabi va didini qondiradigan tarzda uni yakuniy mahsulotga aylantiradigan jarayonlar sifatida aniqlash mumkin. Ushbu jarayonlar bilan birgalikda mato uning ishlashi va tashqi ko'rinishi o'zgaradi. Tugatish operatsiyalari uch bosqichda amalga oshiriladi. Bular; - "oldindan tugatish", unda toladagi kiruvchi moddalar va aralashmalar chiqariladi, - rang berish va/yoki naqshlash maqsadida "rang berish-bo'yash va bosib chiqarish" - mahsulot xususiyatlari bilan kiyimning qulayligini oshirish uchun o'zgartirishlar, " tugatish ularning operatsiyalari" tugatish " operatsiyalari. bu rang berish (bo'yash va/yoki bosib chiqarish) va pardozlash jarayonlari (pardozlash). Ushbu operatsiyalarning maqsadi tola bu undagi kiruvchi moddalar va aralashmalarni olib tashlash (oldindan tugatish). Sanoat loyihasi natijasida kelib chiqadigan havo ifloslanishini aniqlash va kamaytirishni amalga oshirishni osonlashtirishni ta'minlash.