I-bob. XIX asrning ikkinchi yarmi XX asr boshlarida hindistonda milliy-ozodlik xarakati

Kurs ishining obyekti: XIX asrning ikkinchi yarmi XX asr boshlarida 
Hindistonda milliy-ozodlik xarakati 
Predmeti: Hindistonning XVII-XIX asrlarda iqtisodiy tarixida siyosiy tizim, 
iqtisodiy munosabatlar, an’anaviy ishlab chiqarish, savdo-sotiq munosabatlari.
Mavzuning ilmiy-amaliy ahamiyati. Kurs ishimizning ilmiy ahamiyati ham 
shundaki Hindistonning iqtisodiy tarixi ilmiy asosda tahlil va tadqiq etiladi. Amalda 
esa tarix faniga qiziquvchilar o’z dunyoqarashlarini shakllantirishda o’sha davr 
tarixiy jarayonlarini o’rganishda foydalanishlari mumkin bo’ladi. AL va KXK 
larida dars o’tish jarayonlarida qo’llash imkoniyati paydo bo’ladi.
Kurs ishning tuzilishi. Kirish, 2 ta bob, 6 ta band (paragraf), xulosa, 
foydalanilagan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
1. Noskov, V.V., Andreevskaya, T.P. Universal tarix. 8-sinf. – M.: 2013.

---

6 
I-BOB. XIX ASRNING IKKINCHI YARMI XX ASR BOSHLARIDA 
HINDISTONDA MILLIY-OZODLIK XARAKATI 
1.1. Hindiston Buyuk Britaniyaning mustamlakasiga aylanishi 
Shu tufayli evropaliklar tomonidan hozirgacha koʻrinmaydigan boy oʻlchamlar 
toʻplandi. Sharqiy Hindiston kompaniyasida korruptsiyaning juda yuqori darajasi 
bo'lsa ham, uning faqat do'stlik mablag'laridan olgan foydasi kuchli o'sdi: 1757 
yildan oldin ular nol edi va 1764 yilda ular 2 million funtni tashkil etdi, 1769 yilda 
- 7,5 million funt. Britaniya rasmiylari o'z-o'zidan savdo qilishga muvaffaq bo'lishdi 
va barcha soliqlardan ozod qilish tufayli juda katta boylik to'plashdi. 
Bengalning ulkan boyligini nazorat qilish Hindistonda Buyuk Britaniya 
qudratining kengayishida kalit boʻldi. Hind resurslaridan Buyuk Britaniya foydasiga 
bir necha yoʻllar bilan foydalanilgan. Soliq toʻlovlari Bombay va Madrasadagi 
holdan toygan boshqaruvni qoʻllab-quvvatladi. Eng muhimi, ular Hind tovarlarini 
Buyuk Britaniya va Yevropada sotish uchun sotib olish uchun ishlatilgan, shu tariqa 
yevropaliklarning Osiyo bilan savdosini asrlar davomida cheklab qo'ygan oltin va 
kumushning chiqib ketishini to'xtatgan. Shuningdek, ular britaniyaliklarga 
dunyodagi eng yirik Evropa uslubidagi turgʻun qoʻshinlardan birining oʻsishini 
moliyalashtirishga imkon berdi. 1782 yilga kelib Hindistondagi Britaniya 
armiyasining hajmi bir necha mingdan 115 ming kishiga ko'paygan va bu 
armiyaning taxminan 90% yevropaliklar qo'mondonligidagi hindlardan iborat 
bo'lgan. Ular sepoylar deb nomlangan, bu so'z Fors sipohidan kelib chiqqan - 
"askar". 
Biroq, Sharqiy Hindiston kompaniyasi haddan tashqari ochko'z va ko'pincha 
ba'zi urushlari muvaffaqiyatsiz tugashi bilan bankrotlik yoqasida edi - 1779 yilda 
britaniyaliklar Maratha hindulari tomonidan mag'lubiyatga uchradi va bir yil o'tgach, 
Mysore hukmdorlari Madrasa hududiga hujum qilishdi va bu uzoq davom etgan 
mojaroga olib keldi. Keyin Londondagi hukumat aralashib, korruptsiyaning eng 
yomon koʻrinishlarini toʻxtatish uchun maʼlum bir maʼmuriy tuzilmani joriy etdi.

---

7