I bo`lim. 1 Ma`ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta`minlash asоslari

Hayotiy faoliyat xavfsizligini ta'minlash asoslari. 
 
Xavfsizlikning umumiy nazariyasining tuzilishida tamoyil (printsip)lar va 
usullar ko`rilayotgan bilim sohasida aloqalar to`g`risida to`la tasavvur qilishda 
metodologik ahamiyatga ega. 
Asos (negiz, printsip) - bu fikr, g`oya, maqsad (asosiy holatdir). 
Usul - bu eng umumiy qonuniyatlarni bilish orqali maqsadga erishish yoli. 
Xavfsizlikni ta`minlash asoslari va usullari mantiq va dialektikaga xos 
umumiy usullarga tegishli bo`lmay, maxsus va ayrim usullardan hisoblanadi. 
Usullar va asoslar o`zaro bogliqdir. 
Xavfsizlikni ta'minlash choralari - bu usullarni va asoslarni amaliy, 
tashkiliy, moddiy gavdalantirib amalga oshirishdir. 
Asoslar, usullar, choralar - bu xavfsizlikni ta`min etishdagi mantiqiy 
pog`onaIardir. Ularni tanlab olish faolivatning aniq sharoitlariga, xavfning 
darajasiga va boshqa mezonlarga bog`liq. 

---

 
Xavfsizlikni ta'minlash yo`llari
Xavfsizlikni ta'minlash tamoyillari ko`p. Ularni belgilarga qarab bir necha 
klasslarga ajratish mumkin. Masalan: yo`llantiruvchi, texnik, tashkiliy, boshqaruv. 
1. Yo`naltiruvchi: 
1) Operatorning faolligi; 2) Faoliyatning muruvvatlash (odamiyligi, 
muruvvatliligi); 3) Tuzulishning tartibsizlanishi (destruksiya); 4) Operatorni 
almashtirish; 5) Turkumlashlar (klassifikatsiya); 6) Xavflarni yo`qotish; 7) 
Tartiblash (sistemalash); 8) Xavfni kamaytirish. 
2.Texnik: 
1) Blokirovkalash; 2) Vakuumlash; 3) Zichlash (germatizatsiya); 
4) Masofa bilan himoyalash; 5) Mahkamlash - puxtalash; 6) To`siqlar orqali 
(ekranlash); 7) ojiz zveno qollash; 8) Siqilgan havo qo`llash; 9) harakatlarni 
sekinlashtirish. 
3. Tashkiliv
1) Vaqt bilan himoyalash; 2) Axborot (ma`lumotlar); 
3) Zaxiralash; 4) Mos kelmaslik: 5) Me'yorlash; 6) Xodimlar tanlash; 7) 
Ergonomiklik. 
4. Boshqaruv: 
1) Moslik (adekvatnost); 2) Nazorat; 3) Qarshi aloqa; 4) Javobgarlik; 5) 
Rejalilik; 6) Rag`batlantirishlar; 7) Samaradorlik; 8) Boshqarish.