I bo`lim. 1 Ma`ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta`minlash asоslari

 
Xavfsizlikni ta'minlash usullari, ta`riflari 
Inson o`z mehnat faoliyati jarayonida boladigan fazo - ish joyi deb ataladi 
(gomosfera). Xavf mavjud yoki vaqti – vaqti bilan paydo boladigan fazoni 
noksosfera deyiladi. Xavfsizlikni ta`minlashga quyidagi 3 xil usullar orqali 
erishiladi: 
A) Gomosfera va noksosferani fazoviy va vaqtiy ma'noda ajratib qo`yish, buni 
hal qilish uchun masofadan boshqarish, avtomatlashtirish, robotlashlirish 
vositalari yordamidan foydalaniladi. 
B) Xavflarni yo`qotish yoli bilan noksosferani me'yorlashtirish. Bu usulga 
ishchilarning shovqin, gaz, changdan, jarohatlanishdan saqlovchi shaxsiy va 
kollektiv himoya vositalari qo`llash. 
V) Bu usul ishchilarni tegishli muhitga moslashishga, uni himoyalash 
darajasini ko`tarishga yo`natirilgan har xil vositalar va usullarni o`z ichiga oladi: 
Kasbiga qarab tanlash, ruhiy ta'sir va (shaxsiy) himoya vositalari qollash. Amalda 
esa yuqorida aytilgan usullar (kombinatsiyasi) birgalikda qollaniladi. 

---

Xavfsizlikni ta'minlovchi vositalarga, jamoa (kollektiv) va shaxsiy himoya 
vositalari kiradi. (JXV va SHXV). Ular o`z navbatida xavflarning turi, tuzilishi, 
ishlatish sohasiga ko`ra guruhlarga bo`linadi. 
Hayotiy faoliyat xavfsizligini boshqarishning - uslubiy asoslari 
HFX boshqarilishida - inson - muhit sistemasi tushuniladi. 
HFXni boshqarish - bu aqlan (atay) obyektni xavfli holatdan, kam xavfli 
holatga o`tkazish. Bunda iqtisodiy va texnik maqsadga muvofiqlik shartlariga amal 
qilinadi. HFXning boshqarish sxemasi 2-rasmda keltirilgan. 
 
 
 
2 – rasm. Hayotiy faoliyat xavfsizligini boshqarish sistemasi
 
Hayot fоliyati хavfsizligining aspеktlarga lоyiq juda ko`p bоshqaruv vоsitalari 
mavjud. Bular qatоriga хalq оmmasining ma‟rifati, kasbni tanlash va o`rganish, 
оdamlarda intizоm madaniyatini tarbiyalash, bоshqaruvchi shaхslarga ruhiy ta‟sir, 
shaхsiy va jamоa, himоya хamda tехnik vоsitalar kabilar kiradi.