I ekologik tizim tushunchasi

masalan:
- katta organizmlar kichiklarga qaraganda kamroq o’zgaruvchan, shuning uchun ular moslashishi uchun ancha vaqt kerak:
- mavjud turlarga, shu jumladan, insonning o’zi uchun tahdidning tabiatini tubdan o’zgartirish:
- Sayyoramizdagi ajoyib genetik xilma-xillik turlarning doimiy ravishda o’zgarishiga imkon beradi;
- har bir mavjud tur muayyan ekologik o’zgarishlarga moslashishga imkon beruvchi to’plangan genetik axborotni ifodalaydi;
- Bioxilma-xillik – tabiatning tashqi ta’sirlarga qarshi “sug’urta polisi” hisoblanadi¹. Sayyoramiz genofondini asrash va shu sababli bioxilma-xillikning nazorat qilish – insoniyatning eng muhim vazifalaridan biridir.
Shunday qilib, ekologiya tirik organizmlar va jonsiz tabiatning o’zaro ta’sirini ko’rib chiqadi. Bu o’zaro ta’sir, birinchidan, ma’lum bir tizim (ekotizim) ichida sodir bo’ladi va ikkinchidan, u tartibsiz emas, balki tabiat qonunlarga bo’ysungan holda, muayyan tarzda tashkil etiladi.
Odmzod paydo bo’lgandan buyon ikki xil ehtiyoj bilan yashab keladi: biri moddiy ehtiyoj, ikkinchisi esa ma’naviy chanqoqlik. Ularning har ikkalasi ham odamlarning turmush tarzini belgilaydi. Agar moddiy ehtiyojlar ustunlik qilib, insonning yashashi va hayoti uchun birinchi darajali zaruriyat hisoblangan bo’lsa, jamiyat taraqqiyotining ma’lum davrlariga kelib, ma’naviy ehtiyojlar, ruhiy olam moddiy olamni belgilovchi kuchga aylanadi. Shu tariqa yemoq, ichmoq, kiyinmoqdan ko’ra lazzatlanish, quvonish, zavq olish, sevish-sevilishi ustunlik qila boshlaydi. Agar moddiy ehtiyojlar o’z chegarasi va doirasiga ega bo’lsa, ma’naviy ehtiyojlar poyonsiz va uzluksiz ruhiy olamga aylanadi. Chanqash, charchash va ochiqishlarni qondirish chegarasi mavjud, ammo sevgi, iroda, ilm va go’zallikka intilish kabi ma’naviy ehtiyojlarning esa chegarasi yoq.

1^ Л. А. Федоськина, А. Т. Шилкина Экологический менеджмент. Учебное пособие. Саранск Издательство Мордовского Университета 2015.