I. Elektr dvigatel tanlash va yuritmaning kinematik hisobi

GOST 2185 – 66 ga asosan,
1-qator: 40, 50, 63, 80, 100, 125, 160, 200, 250, 315, 400, 500, 630, 800, 1000, 1250, 1600, 2000, 2500
2-qator: 71, 90, 112, 140, 180, 224, 280, 355, 450, 560, 710, 900, 1120, 1400, 1800, 2240.
o‘qlar orasidagi masofa: mm deb qabul qilamiz.
Ilashmani normal modulini aniqlaymiz:
GOST 9563-60 ga asosan(mm),
1-qator 1; 1,25; 2; 2,5; 3; 4; 6; 8; 10; 12; 16; 20.
2-qator 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 7; 9; 11; 14; 18; 22.
m_n=1,5 mm deb qabul qilamiz.
G‘ildirak tishlarining qiyaligini 8⁰ 15⁰ oralig‘ida ya’ni, 10⁰ deb qabul qilamiz(agar to‘g‘ri tish bo’lsa qiyalik burchagi bo‘lmaydi). (16)-formulaga asosan shesternya va tishli g‘ildirakning tishlar sonini topamiz:

Shesternya tishini sonini Z₁=32 deb qabul qilib, tishli g‘ildirakning tishlar sonini aniqlaymiz:

G‘ildirak tishlarining qiyalik burchagini aniqlaymiz:

tishning qiyalik burchagi
2.2. Shesternya va tishli g‘ildirakning asosiy
geometrik o‘lchamlari
Shesternya va g‘ildirak uchun bo‘luvchi aylana diametrlarini aniqlaymiz:

Tekshirish: .
Tashqi aylana diametrini aniqlaymiz:

Tishlar asosi bo‘yicha diametrlar:

Tishli g‘ildirak enini aniqlaymiz:

deb qabul qilamiz.
Shesternya enini aniqlaymiz:
b₁=b₂+5=40+5=45 mm.
Shesternya enining koeffitsientini bo‘luvchi aylana diametri bo‘yicha aniqlaymiz.
.
G‘ildirakning aylana tezligi:
.
Bunday tezlikda (v=10 m/s gacha) qiya tishli g‘ildiraklar uchun 8 - darajali aniqlik olinadi [1,32 bet]
Yuklanish koeffisiyenti K_H=K_HK_HK_Hv ifoda orqali aniqlanadi. Bu erda K_H ning qiymati jadval 3.5 [1] dan berilgan bo’lib qattiqlik HB≤350 va tayanchlarga nisbatan g‘ildiraklarning nosimmetrik joylashuvini tasmali uzatmaning taranglashuvidan yetaklovchi valni (reduktorni) egilishini hisobga olinganda K_H=1,09 olindi v=1.05m/s va 8 darajali aniqlikda jadval 3.4 dan [1] K_H=1.07 Jadval 3.6 dan [1] qiya tishli g‘ildiraklar uchun v≤3.8m/s xolatga K_Hv=1.5 to‘g‘ri keladi. Shunday qilib

bu yerda: K_N - tezlik m/s bo‘lganda, qiya tishli uzatma yuklamani teng taqsimlanmaganligini hisobga oluvchi koefitsient.
K_H = 1,07 (4-jadval).
- tishli g‘ildiraklarni tayanchga nisbatan joylashishiga bog‘liq koeffitsient ( bo‘lganda 3 – jadvaldan).
- tezlik m/s gacha bo‘lganda dinamik koeffitsient.
KH = 1.11*1*1.09= 1.21
Kontakt kuchlanishni (6)-fomula asosida tekshiramiz:
To‘g‘ri tish uchun:

Qiya tish uchun:

Bu yerda yetaklanuvchi valdagi T-burovchi momentdan foydalaniladi;



Tishli uzatmaga ta’sir etayotgan kuchlar qiymatini (3), (4)-formulalar asosida aniqlaymiz.
a) aylana kuch
b) radial kuch .
α – ilashish burchagi bo‘lib, 20⁰ ga teng deb qabul qilinadi.
G‘ildirak tishlarini eguvchi kuchlanishga chidamliligini (25)-formula asosida hisoblaymiz.

bu yerda: - yuklama koeffitsienti.
va qattiqligi NV 350, hamda g‘ildiraklar tayanchga nisbatan simmetrik joylashmaganda; - tish uzunligi bo‘yicha yuklamani teng taqsimlanmaganligini hisobga oluvchi koeffitsient (7 – jadval).
=1,43 – dinamik koeffitsient (8 – jadval).
Y_F - tish shakli va ekvivalent tishlar soni Z_v ni hisobga oluvchi koeffitsient. xatolikni hisobga oluvchi koeffitsent (GOST 21354, 16 - bet).
-g‘ildirak tishlari orasida yuklamani teng taqsim-lanmaganligini hisobga oluvchi koeffitsient.
Evalvent tishlar soni quyidagicha aniqlanadi:

1. 
   Shesternya uchun: ;
   
2. 
   Tishli g‘ildirak uchun: ;
   

Y_F1 = 3,80; Y_F2 = 3,60. (tishlar soniga qarab tanlanadi).

Ruxsat etilgan eguvchi kuchlanish (24)-formula asosida aniqlanadi.

(9)-jadvaldan NV 350, yaxshilangan po‘lat 45 markasi uchun b⁰_Flimb=1,8NV MPa.
a) Shesternya uchun: b⁰_Flimb=1,8 230=415 MPa.
b) G‘ildirak uchun: b⁰_Flimb=1,8 200=360 MPa.
Xavfsizlik koeffitsienti [S_F].

bu yerda: – g‘ildirak materialini xossasi turg‘un emasligini hisobga oluvchi koeffitsient (9 – jadval).
, - tishli g‘ildiraklarni xom ashyodan qanday tayyorlanishini hisobga oluvchi koeffitsient (kovka yoki shtampovka).
Ruxsat etilgan kuchlanishlar:

1. 
   shesternya uchun:
   
2. 
   g‘ildirak uchun:
   

nisbatni kichik qiymatini aniqlaymiz va keyingi xisob ishlarini shu kichigi bo‘yicha olib boramiz:

1. 
   shesternya uchun:
   
2. 
   g‘ildirak uchun:
   

Demak, tishli g‘ildirak uchun ruxsat etilgan kuchlanishni aniqlab, mustahkamligini tekshiramiz: