I. Elektr dvigatel tanlash va yuritmaning kinematik hisobi

I. Elektr dvigatel tanlash va yuritmaning kinematik hisobi.
Yuritmani ishlashi uchun zarur bo‘lgan elektrodvigatel quvvatini aniqlaymiz (4-rasm):

bu yerda:
_t – tasmali uzatmaning f.i.k.; _t = 0,97
_r – reduktorni f.i.k. _r = 0,96
_pod – podshipnikni f.i.k. _pod = 0,99
_m – muftaning f.i.k. _m = 1,0


_um = 0,97 0,96 0,99³ 1=0,904;
*foydali ish koeffitsienti qiymatlari S.A.Chernavskiy tomonidan yozilgan “Kursovoe proektirovanie po detaley mashin” kitobidagi (1.1) jadvalidan olindi. Bundan keyingi hisoblarda beti va jadval raqami keltiriladi.
Mexanik uzatmalarni F.I.K. qiymatlari.
1.1-jadval.

Uzatma	F.I.K.
Yopiq korpusli tishli uzatmalar (reduktor): Silindrik g‘ildirakli Konussimon g‘iildirakli	0,97÷0,98 0,96÷0,97
Ochiq tishli uzatma	0,95÷0,96
Kirimlar soni turlicha bo‘lgan yopiq chervyakli uzatma uchun:	0,70÷0,75 0,80÷0,85 0,85÷0,95
Yopiq zanjirli uzatma Ochiq zanjirli uzatma	0,95÷0,97 0,90÷0,95
Tasmali uzatma uchun: Yassi tasmali Ponasimon tasmali	0,96÷0,98 0,95÷0,97
Eslatma: xar bir valni tayanchlaridagi ishqalanish hisobiga yo‘qotilishini hisobga olish koeffitsenti .

1.1 Yuritma uchun elektrodvigatel tanlash.



Topilgan quvvat asosida elektrodvigatel ([1], 1-ilova asosida) tanlanadi. Demak, N_ed=7, 5.5 kVt, aylanishlar soni _dv=1500 ayl/min, sirpanishdagi yo‘qotishlar S=3,7% bo‘lgan 112M4 markali elektr dvigatelini qabul qilamiz. Elektrodvigatel valining aylanishlar sonini sirpanishlardagi yo‘qotishlarni xisobga olgan holda quyidagicha yozamiz:
ayl/min bo‘ladi.
Yuritmaning uzatishlar nisbati: .
bu yerda: - reduktor chiqish valining aylanishlar soni.

Yuritma uchun GOST 12289-76 ga asosan uzatishlar nisbati U_p=3.21 bo‘lgan bir bosqichli (pog‘onali) silindrik reduktor tanlaymiz(1.2-jadval).
Silindrik tishli uzatmalar uchun nominal uzatish soni u
(GOST 12289-76 bo‘yicha)
1.2-jadval.

1-qator	1.0	1.25	1.6	2.0	2.5	3.15	4.0	5.0	6.3	8.0	10.0	12.5
2-qator	1.12	1.4	1.8	2.24	2.8	3.55	4.5	5.6	7.1	9.0	11.2

U holda yuritmadagi tasmali uzatmani uzatish nisbati:

Yuritma chiqish vali hisobiy aylanish chastotasini berilgan aylanish chastotasi orasidagi farqi

.
Yuuritma vallaridagi kuvvat, aylanishlar chastotasi, burchak tez-lik va burovchi momentlarni aniklash.
1-val uchun
a) valdagi quvvat

b) Aylanishlar soni:

v) burchak tezligi:
rad/sek.
g) Burovchi moment:

2- val uchun:
a) uzatiladigan quvvat:
kVt.
b) aylanishlar soni:
ayl/min.
v) burchak tezligi:
rad/sek.
g) burovchi moment:

3-val uchun:
a) uzatiladigan quvvat:
kVt.
b) aylanishlar soni:
ayl/min.
v) burchak tezligi:
rad/sek.
g) burovchi moment:

II. Tishli silindrik g’ildirakli reduktorni hisoblash.
2.1. Reduktorning tishli g‘ildiraklariga material tanlash.
Topshiriqda reduktor o‘lchamlariga aniq talab qo‘yilmaganligi uchun, uni tishli g‘ildiraklarni tayyorlashda o‘rtacha mexanik ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan materiallarni ishlatamiz.
(1)-jadvalga asosan shesternya uchun – po‘lat 45, termik ishlov – yaxshilangan, qattiqligi Brenel bo‘yicha HB230, tishli g‘ildirak uchun – po‘lat 45, termik ishlov – yaxshilangan, qattiqligi HB200 bo‘lgan materiallarni qabul qilamiz. Ruxsat etilgan kontakt kuchlanish ([1], 33-betga qaralsin) tenglamasi (9) ni yozamiz:

(2)-jadvalga asosan, qattiqligi HB350 dan kichik bo‘lgan va termik ishlov – yaxshilangan, kam uglerodli po‘latlar uchun kontakt chidamlilik chegarasi:
b_nlimb=2 HB+70
K_HL – uzoq muddat ishlash (davomiylik) koeffitsienti, K_HL = 1,0
– havfsizligini ta’minlash koeffitsienti ([1], 33-betga qaralsin).
Loyihalanayotgan reduktorni yumshoq va shovqinsiz ishlashini ta’minlash uchun, reduktorda qiya tishli g‘ildiraklarni qo‘llaymiz. Bunday g‘ildiraklar uchun ruxsat etilgan kontakt kuchlanish quyidagi tenglama asosida hisoblanadi (10)-formula.

Shesternya uchun ruxsat etilgan kuchlanish – [b_n1]

G‘ildirak uchun:

u holda ruxsat etilgan xisobiy kuchlanish:
=0,45(481.81+427.273)=409.09 MPa
Talab etilgan shart bajarildi, ya’ni [b_n] 1,23[b_n2] ni (7)-formuladan foydalanib tishli g‘ildiraklar o‘qlari orasidagi masofani aniqlaymiz:

bu yerda: To‘g‘ri tish uchun K_a=49,5;qiya tish uchun K_a=43 ([1], 32-betga qaralsin). –tishli g‘ildiraklar tayanchga nisbatan simmetrik joylashgan, biroq tasmali uzatmani reduktorning yetaklovchi valiga ko‘rsatadigan deformatsiyasini xisobga olib (1)-jadvalga asosan, g‘ildiraklar simmetrik joylashmagan deb qabul qilamiz. (nosimmetrik uchun 1,10-1,25 simmetrik uchun 1,00-1,15 oraliqda olinadi).
- gardish enining koeffitsienti.(bu ham tish turiga bog‘liq: to‘g‘ri tish u-n ; qiya tish u-n oraliqda tanlab olinadi.)
T-burovchi moment (reduktorni 2-validagi quvvat olinadi)