I. Геологик кисм I шўртан тузилмаси ҳақида умумий маълумотлар

 

---

59 
V.2. Шўртан кони қудуқларида туз кислотали ишлов бериш 
самарадорлигини аниқлаш. 
Кислотали ишлов беришни иқтисодий самарадорлигини хисоблаш 
учун қудқнинг ишлов беришда олдинги ва ишлов беришдан кейинги 
кўрсатгичлардан фойдаланамиз. Ушбу технологик тадбирни қўллаш 
натижасида олинадиган иқтисодий самара қўйидаги формула билан 
хисобланади. 
2
2
1
1
A
C
A
U
A
C
E




Бу ерда С
1
ва С
2 
мувофиқ равишда кислотали ишлов беришгача ва 
ишлов берилгандан кейинги қазиб
чиқариш тан нархи сум/минг
м
3
. 
А
1
ва А
2
ишлов беришдан олдинги ва кейинги газ қазиб чиқариш 
минг
м
3
. 
A

тадбирни қўллаш хисобига қўшимча газ қазиб чиқариш минг
м
3
2
1
A
A
A



U - минг
м
3
газнинг нархи сум. 
Иқтисодий самарадорликни хисоблашни яна қўйидаги формуладан 
хам фойдаланишимиз мумкин, у қўйидагича : 


Q
C
C
E




2
1
С
1
ва С
2
мувофиқ равишда кислотали ишлов беришгача ва ишлов 
берилгандан кейин қазиб чиқариш тан нархи сўм/ минг
м
3
. 
Q – қўшимча газ маҳсулдорлиги минг 
м
3
керак. 
Иқтисодий самарани хисоблаш учун 161 қудуқни мисол қилиб 
оламиз. 
№ 161 қудуқни маълумотлари қўйидагича: 
Q
1 
= 431 минг м
3
/кун 
Q
2 
= 444 минг м
3
/кун 
Бу ерда 
Q

қўйидагига тенг. 
Q
Q
Q



2
 




43225
13
3325
13
16625
19950
2
1










Q
C
C
E
минг сўм. 

---

60 
Бу хисоб билан кунлик хисобланади. Буни 1 йилдаги кўринишини 
хисоблайдиган бўлсак қўйидаги кўринишда ёзилади. 




15777125
365
43225
365
13
3325
365
13
16625
19950
365
2
1














Q
C
C
E
 сўм 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

61 
ХУЛОСА 
«Шўртаннефтгаз» МЧЖга қарашли 24 та нефт ва газ конлари мавжуд 
бўлиб, 2017 йилда 17та нефт ва газ конларидан қазиб чиқаришда 
фойдаланилиб, шундан: 6 та кондан (Шўртан, Жанубий Тандирча, Зафар, 
Бузахур, Шарқий Бузахур, Чунағар) газ ва газконденсати қазиб чиқаришда, 
7 та кондан (Ғарбий Тошли, Шарқий Тошли, Ғармистон, Яккасарой, 
Феруза, Дехқонобод, Мезон) нефт қазиб чиқаришда ва 4 та кондан 
(Шимолий Шўртан, Янги Қоратепа, Тўртсари, Илим) нефт, газ ва 
газконденсати қазиб чиқаришда фойдаланилди.
Бундан ташқари 2019 йилда Чигил гурухига қарашли 3 та (Шимолий 
Гирсан, Девхона ва Эрназар) кондан газ ва газконденсати қазиб чиқаришда 
фойдаланилди.
«Шўртаннефтгаз» МЧЖ бўйича жами кудуклар мажмуаси 533 тани 
ташкил килиб, шундан: умумий газ қудуқлари мажмуаси 316 тани, умумий 
нефт қудуқлари мажмуаси 217 тани ташкил этади. 
Юқори қайд этилган конлардан қазиб чиқариш жараёнида жами
274 та қудуқ ишлатилиб, шундан 188 таси газ ва газконденати ҳамда
86 таси нефт қудуғини ташкил қилди. 
2019 йилда «Шўртаннефтгаз» МЧЖга қарашли ишлатилаётган нефт 
ва газ конларидан 15,778 млрд.м3 газ, 535,585 минг тн. газконденсати, 
453,120 минг тн. барқарорлашмаган конденсат ва 206,568 минг тн нефт 
қазиб олинди.
Жумладан, Шўртан конидан қазиб чиқариш бошлангандан буён 
436,741 млрд.м3 газ қазиб чиқарилди, бу бошланғич захирага нисбатан 
68,87 % ни ташкил қилади.
Кондан қазиб чиқариш бошлангандан буён 19380,636 минг.тн. 
газконденсати қазиб чиқарилди, бу бошланғич захирага нисбатан 65,37 % 
ни ташкил қилади. 

---

62 
2019 йилда газ қазиб чиқариш - 9,835 млрд.м3, газконденсати қазиб 
чиқариш 300,566 минг.тн қазиб чиқарилди, бу бошланғич захирага 
нисбатан 1,55 % ва 1,01 % ни ташкил қилади. 
Бошланғич қатлам босими 360 кг/см2 бўлиб, 01.01.2011 йил холатида 
83,09 кг/см2 ни, устки мувозонат босими 68,27 кг/см2 ни, ишчи (динамик) 
босими 45 кг/см2 ни ташкил қилди. Қатлам босими кон ишга тушгандан 
буён 276,91 кг/см2 га камайган, бу бошланғич қатлам босимига нисбатан 
76,92 % ни ташкил этди. 
Ишлатиладиган қудуқлар мажмуаси 127 та. 
2019 йилда бурғулашдан 1та янги №253 сонли қудуқ 12.08.2010 
йилда ишга қўшилди ва ушбу янги қудуқ хисобидан йил мобайнида 
қўшимча 21,37 млн.м3 газ ва 0,645 минг тонна газконденсати қазиб 
олинди. 
Шўртан конида 2019 йилда 17 та ишлатиш қудуғида тузли кислота 
ёрдамида махсулдорликни ошириш ишлари олиб борилиб кунлик газ қазиб 
чиқариш 138 минг м
3
га кўпайди.
2019 йилда қазиб чиқариш кўрсатгичлари ва қудуқларни ишлатишни 
амалдаги 
кўрсатгичлари 
лойиҳадаги 
курсатгичлар 
асосида 
ишлаётганлигини кузатамиз. Йиллик газ казиб чикариш 2009 йилда 10,374 
млрд.м3, 2019 йилда 9,835 млрд.м3 ни ташкил қилиб орадаги 
кўрсатгичнинг 0,539 млрд.га фарқ қилаётганлиги Шуртан СКС нинг АВО 
қурилмаси 17.09.2019 йилдан 28.09.2019 йилгача таъмирланганлиги хамда 
Шуртан Кимё мажмуасида 20.10.2019 йилдан 11.11.2019 йилгача 
таъмирлаш ишлари олиб борилганлиги натижасида бўлди.
Ишлатиш лойиҳасига асосан умумий ишлатиш қудуқлари сони 153та 
бўлиб, амалдаги ишлатиш қудуқлари сони 149 тани ташкил килмокда. 
Ишлатиш қудуқларини лойиҳавий кўрсатичга чиқариш учун конда янги 
ишлатиш қудуқларини бурғулаш ишларини хамда тўла таъмирлаш 
ишларини тезлаштириш мақсадга мувофиқдир. Ишлатиш қудуқларида 
ўрнатилган ечилмайдиган хорижий пакерлар қўшимча оралиқларни 

---

63 
отишда, НКТларни алмаштиришда тўсқинлик қилиб газ махсулдорлигини 
кўпайтиришга ҳам жиддий таъсир қилади. Шу сабабли ечилмайдиган 
хорижий пакерларни бурғулаш, риф усти маҳсулдор қатламининг 
отилмаган жойларини отиб кунлик газ ва газконденсати қазиб чиқаришни 
ушлаб туриш мумкин. Ишлаётган кудукларда кудук тубида конденсатнинг 
йиғилиб қолишлари ҳисобига ишламасдан тўхтаб қолмоқда. Бу 
қудуқларни ҳар куни ёки 2-кунда бир фавворага очиб, қудуқ туби 
тозаланиб ишга қўшилмокда. Бу холатлар қатлам босимининг табиий 
тушиши натижасида бўлиб, буни олдини олиш учун илмий текшириш 
институт ходимлари томонидан қудуқларни ишлатишнинг янги 
усулларини ишлаб чиқиш бўйича иш олиб борилмоқда.