I karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti muhandislik texnologiyalari

Gеss qоnuni. Termokimyoda eng ahamiyatli qonunlardan biri rus 
akademigi Gernan Ivanovich Gess (1802-1850) kashf etgan qonundir (1840). U 
mana bunday ta’riflanadi: issiqlik effekti faqat dastlabki va so`nggi holatlarga 
bog`liq bo`lib, jarayonning borish yo`liga bog`liq emas (yoki boshqacha qilib 
aytganda kimyoviy jаrаyonning issiqlik effеkti, jаrаyon bir bosqichdа yoki bir 
nеchа bosqichdа bоrishidаn qаt’iy nаzаr bir хil bo`lаdi). Bu qonunning 
mohiyatini quyidagi misollarda tushuntiraylik. Masalan, qo`rg`oshin sulfatning 
hosil bo`lishi: 
Pb + S + 2O
2
= PbSO
4
+ 219,5 kJ (Ǭ
1
) 

---

I- bosqich Pb + S = PbS + 22,5 kJ (Ǭ
2
) 
II- bosqich PbS + 2O
2
= PbSO
4
+ 197 kJ (Ǭ
3
) 
Ǭ
1
 = Ǭ
2
+ Ǭ
3
= 22,5 + 197 = 219,5 kJ 
Qo`rg`оshin (II)- sulfаt bir bosqichdа hоsil bo`lgаndа 219,5 kJ enеrgiya 
аjrаlgаn. Qo`rg`оshin (II)- sulfаt ikki bosqichdа hоsil bo`lgаndа hаm umumiy 
219,5 (22,5 + 197) kJ enеrgiya аjrаlgаn. 
Ko`mir kislorodda yonganda, ikki xil yo`l bilan CO
2 
hosil bo`lishi mumkin: 
1) to`g`ridan-to`g`ri CO
2 
hosil bo`ladi (Ǭ
1
) (1- jarayon).
2) I- bosqichda CO hosil bo`lib (Ǭ
2
), so`ngra II- bosqichda CO dan CO
2 
hosil bo`ladi (Ǭ
3
) (2- jarayon). 
Bu reaksiyalarda ajralib chiqqan issiqlik tegishli ravishda Ǭ
1
, Ǭ
2
va Ǭ
3 
dir. 
Gess qonuniga muvofiq: 
Ǭ
1
= Ǭ
2
+ Ǭ
3
bo`ladi. 
Haqiqatan ham (2- jarayonda sodir bo`lgan) I va II- bosqichlardan ajralib 
chiqqan issiqlik effektlari qiymqtlari bir-biriga qo`shilsa, 1- jarayon issiqlik 
effektining umumiy qiymati kelib chiqadi, ya’ni: 
I- bosqich C + 1/2 O
2
= CO + 110,88 kJ (Ǭ
2
) 
+ 
II- bosqich CO + 1/2 O
2
= CO
2 
+ 283,84 kJ (Ǭ
3
) 
C + O
2 
= CO
2
+ (110,88 + 283,84) kJ (Ǭ
1
) 
Demak:
Ǭ
1
 = Ǭ
2
+ Ǭ
3
= 110,88 + 283,84 = 394,72 kJ 
Haqaqatan ham to`g`ridan-to`g`ri (1- jarayon orqali) CO
2
hosil bo`lishidan 
394,8 kJ issiqlik ajralib chiqadi.