I-mavzu: Korxonalarning tashkiliy huquqiy asoslari Reja

Marketing vositachilari - biznesni reklama qilish, sotish va mijozlarga tarqatishda yordam beradigan firmalar . Bularga sotuvchilar, tarqatish kompaniyalari, marketing agentliklari va moliyaviy institutlar kiradi. 
Raqobatchilar - mahsulotni ishlab chiqarish va sotish, eng yuqori foyda olish uchun yanada qulay shart-sharoitlar uchun kurashda korxonaning raqiblari.
Raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish uchun korxonalar doimiy ravishda о‘zlarining raqobatchilarini о‘rganishlari, muayyan strategiya va taktikalarni ishlab chiqishlari va bajarishlari kerak. 
Aloqa auditoriyalari - bu korxonaga haqiqiy yoki potentsial qiziqish kо‘rsatadigan yoki uning maqsadlariga erishish qobiliyatiga ta’sir qiluvchi tashkilotlar. Bular moliyaviy doiralar (banklar, investitsiya kompaniyalari, birjalar, aktsiyadorlar), ommaviy axborot vositalari, turli davlat vakillik va ijro hokimiyati institutlari, aholi va jamoat tashkilotlari. 
Korxonaning makroiqtisodiy muhitida mikro muhitga qaraganda ancha kо‘p omillar ishlaydi. Ular kо‘p qirrali, noaniq va oqibatlarning oldindan aytib bо‘lmaydiganligi bilan ajralib turadi. 
Tabiiy omillar . Tabiiy muhit quyidagilar bilan tavsiflanadi: ma’lum xom ashyo turlarining etishmasligi, energiya sarfi oshishi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish jarayoniga davlat aralashuvi kuchayishi. 
Demografik omillar. Demografik muhit о‘limning kо‘payishi, tug‘ilishning kamayishi, aholining qarishi va ishchilar sonining kо‘payishi bilan tavsiflanadi.
Tug‘ilishning pasayishi demografik bozorlarda - bolalar, о‘smirlar, yoshlar uchun tovarlarga bо‘lgan ehtiyojni kamaytiradi, bu esa korxonalarni о‘z faoliyatini о‘rta, pensiya va pensiya yoshidagi odamlarning ehtiyojlariga moslashtirishga majbur qiladi. Yosh guruhlari bо‘yicha aholi tarkibidagi о‘zgarishlar, mehnat qobiliyatining pasayishiga olib keldi kо‘pgina hududlarda aholining kichik qismi mehnatga layoqatli edi. Bu korxonalarni texnik va texnologik qayta jihozlash, ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasini oshirish orqali inson mehnatini tejash strategiyasini ishlab chiqishni talab qiladi. 
Ilmiy-texnik omillar. Ilmiy-texnik taraqqiyot sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirish va intensivlashtirishda hal qiluvchi rol о‘ynaydi. U fundamental, nazariy tadqiqotlar, amaliy tadqiqotlar, dizayn va texnologik ishlanmalar, yangi texnologiyalarning namunalarini yaratish, uni rivojlantirish va sanoat ishlab chiqarish, shuningdek, yangi texnologiyalarni xalq xо‘jaligiga joriy qilishni о‘z ichiga olgan jarayonning barcha yо‘nalishlarini qamrab oladi. Sanoat korxonalarining moddiy-texnik bazasi yangilanmoqda, mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligi oshmoqda. 
Iqtisodiy kuchlar. Ushbu muhitning asosiy omillari: sanoat ishlab chiqarishining о‘sishi va pasayishi, infilatsiya darajasi va darajasi, boshqa davlatlar valyutalariga nisbatan rubl kursining о‘zgarishi, soliq va kreditlash tizimi, bozordagi talab va taklif, kontragentlarning tо‘lov qobiliyati, narxlarning darajasi va dinamikasi, ishsizlik va boshqalar. 
Atrof muhit omillari . Bu atrof-muhit quyidagilar bilan tavsiflanadi: atrof-muhit ifloslanishining oshishi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish jarayoniga aralashishning kuchayishi, tovarlarning sifati va xavfsizligi ustidan davlat nazoratining kuchayishi. 
Siyosiy omillar. Korxonaning ishlab chiqarish va ijtimoiy faoliyati aniq siyosiy muhitda rо‘y berayotgan voqealarga ta’sir qiladi. Bu quyidagilar bilan tavsiflanadi: tadbirkorlik faoliyatini qonuniy tartibga solish, qonunlarga rioya etilishini nazorat qiluvchi davlat organlarining talablari. Mamlakatdagi siyosiy vaziyatning tо‘satdan о‘zgarishi iqtisodiy sharoitlarning о‘zgarishiga, resurs xarajatlarining oshishiga va foyda yо‘qotilishiga olib kelishi mumkin. 
Xalqaro omillar jahon iqtisodiyotining xalqaro, dollar qiymatining о‘zgarishi va jahon bozorida evro о‘z ichiga, individual davlatlar iqtisodiy kuch о‘sish, xalqaro moliyaviy tizimini shakllantirish, boshqalar yangi yirik bozorlar, ochilish, korxonalar bо‘yicha ta’sir tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi bor. 
Firmaning ichki muhiti asosan tashqi muhitga javobdir.
Firma belgilagan asosiy maqsadlar bitta umumiy xarakteristikaga - foyda darajasiga qisqartiriladi. Bunday holda, albatta, firmaning ichki muhitini ham, tashqi muhitini ham hisobga olish kerak. Korxonaning ichki muhitining barcha xilma-xilligini quyidagi kengaytirilgan maydonlarga qisqartirish mumkin:
- ishlab chiqarish,
- marketing,
- moliyaviy menejment,
- umumiy boshqaruv.
Faoliyat sohalariga bо‘linish shartli bо‘lib, umumiy va ishlab chiqarish tashkiliy tuzilmalarida aniqlanadi.
Har bir korxona kо‘p qirrali faoliyatga ega bо‘lgan murakkab ishlab chiqarish-iqtisodiy tizimdir. Quyidagilarga taalluqli eng aniq ajratilgan joylar:
1) Bozorni har tomonlama о‘rganish (marketing faoliyati);
2) Innovatsion faoliyat (tadqiqotlar va ishlanmalar, ishlab chiqarishga texnologik, tashkiliy, boshqaruv va boshqa yangiliklarni joriy etish);
3) Ishlab chiqarish faoliyati (mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish va xizmatlar kо‘rsatish, bozor talabiga mos nomenklatura va assortimentni ishlab chiqish);
4) Korxonaning bozorda tijorat faoliyati (ishlab chiqarilgan mahsulotlar, xizmatlar sotilishini tashkil etish va ilgari surish, samarali reklama);
5) Ishlab chiqarishni moddiy-texnik jihatdan ta’minlash (xom ashyo, materiallar, butlovchi qismlar etkazib berish, barcha turdagi energiya ta’minoti, mashinalar, uskunalar, qadoqlash va boshqalar);
6) Korxonaning iqtisodiy faoliyati (rejalashtirishning barcha turlari, narxlar, buxgalteriya hisobi va hisoboti, mehnatni tashkil qilish va tо‘lash, iqtisodiy faoliyatni tahlil qilish va boshqalar);
7) Ishlab chiqarish, texnik va maishiy maqsadlardagi mahsulotlarni sotishdan keyingi xizmat kо‘rsatish (ishga tushirish, kafolatli xizmat kо‘rsatish, ta’mirlash uchun ehtiyot qismlar bilan ta’minlash va boshqalar);
8) Ijtimoiy faoliyat (mehnat jamoasining mehnat va yashash sharoitlarini zarur darajada ushlab turish, korxonaning ijtimoiy infratuzilmasini, shu jumladan о‘zining turar joy binolari, oshxonalari, tibbiy-sog‘lomlashtirish va maktabgacha tarbiya muassasalari, kasb-hunar maktablari va boshqalar).
Bozor - bu tovar almashinuvi sohasi va u bilan bog‘liq munosabatlar majmui bо‘lib, tovar ishlab chiqaruvchilar va sotib oluvchilar о‘rtasida oldi-sotdi bо‘yicha rivojlanadi.
Bozorning ishlashi uchun shart-sharoitlar: mulkchilikning turli shakllarini amalga oshirish va ularning teng huquqliligi, bozor iqtisodiyoti sharoitida tartibga soluvchi kuch bо‘lgan bozor infratuzilmasi va erkin raqobat. 
Bozor quyidagi funksiyalarni bajaradi :
a) Tartibga solish (tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish va aylanishini tartibga soladi); 
b) Nazorat qilish (ishlab chiqarilgan mahsulotning va uning ishlab chiqarish uchun sarflangan mehnatning ijtimoiy ahamiyatini belgilaydi); 
v) Distribyutiv (muvozanatli iqtisodiyotni ta’minlash uchun zarur bо‘lgan reproduktiv nisbatni belgilaydi);
d) Rag‘batlantiruvchi (individual ish haqini kamaytirishga, yangi texnologiyalardan foydalanishga undaydi); 
ye) Informatsion (iqtisodiy sohadagi ishlar tо‘g‘risida ma’lumot beradi); 
f) Sanitarizatsiya (iqtisodiy zaif, raqobatbardosh iqtisodiy birliklarning ijtimoiy ishlab chiqarishini tozalash).