I. Nazariy qism 3

Fizikaviy va kimyoviy xossalar
Formulasi : HNO₃
Molyar massasi : 63,01 g/mol;
Xalqaro sof va amaliy kimyo ittifoqi identifikatori: Nitrat kislota;
Zichligi : 1,51 g/cm³;
Kimyoviy elementlarning ma’lumot bazasi identifikatori : 919;
Erish harorati : -42 °C;
Qaynash harorati : 83 °C;
Savdoda mavjud nitrat kislota 68% HNO₃ konsentratsiyasida suv bilan azeotropdir. Bu eritma 1 atm da 120,5 °C (249 °F) qaynash haroratiga ega. U "konsentrlangan nitrat kislota" deb nomlanadi. Nitrat kislota va suvning azeotropi xona haroratida rangsiz suyuqlikdir.
Nitrat kislota issiqlik yoki engil parchalanishga duchor bo'ladi va shuning uchun u ko'pincha jigarrang shisha idishlarda saqlanadi:
4HNO₃ → 2 H₂O + 4 NO₂ + O₂ (17)
Bu reaktsiya suyuqlik ustidagi bug bosimida ba'zi bir ahamiyatsiz o'zgarishlarga olib kelishi mumkin, chunki hosil bo'lgan azot oksidlari qisman yoki to'liq kislotada eriydi.
Azot dioksidi (NO₂) yoki dinitrogen tetroksidi (N₂O₄) nitrat kislotada erigan holda qoladi va yuqori haroratlarda uni sariq yoki hatto qizil rangga keltiradi. Sof kislota havoga ta'sir qilganda oq bug'larni chiqarishga moyil bo'lsa, erigan azot dioksidi bo'lgan kislota qizil-jigarrang bug'larni chiqaradi, bu esa qizil dizinfikatsiya azot kislotasi" va "oq dizinfikatsiya nitrat kislota" umumiy nomlariga olib keladi. Azot oksidi (NO_x) nitrat kislotada eriydi.
Savdo uchun mo'ljallangan dizinfikatsiya nitrat kislota 98% HNO₃ ni o'z ichiga oladi va 1,50 g / sm³ zichlikka ega. Ushbu sinf ko'pincha portlovchi moddalar sanoatida qo'llaniladi. U suvsiz kislota kabi uchuvchan va korroziy emas va taxminan 21,4 M konsentratsiyasiga ega.
Qizil dizinfikatsiya azot kislotasi yoki qizil dizenfektsiya ko’rinishidagi azot kislotasi tarkibida ko'p miqdorda erigan azot dioksidi (NO₂) mavjud bo'lib, eritma qizil-jigarrang rangga ega. Erigan azot dioksidi tufayli qizil dizinfikatsiya nitrat kislotaning zichligi 1,490 g / sm³ da past bo'ladi.
Oq tutunli nitrat kislota, sof nitrat kislota suvsiz nitrat kislotaga juda yaqin. Tahlil orqali 99,9% nitrat kislota sifatida eng yuqori kislota hisolanadi. Oq dizinfikatsiya nitrat kislotaning xususiyatlaridan biri shundaki, u maksimal 2% suv va maksimal 0,5% erigan NO₂ ga ega. Suvsiz nitrat kislotaning zichligi 1,513 g/sm³ ni tashkil qiladi va taxminan kontsentratsiyasi 24 molyar. Suvsiz azot kislotasi rangsiz harakatlanuvchi suyuqlik bo'lib, zichligi 1,512 g/sm³ bo'lib, u -42 °C (-44 F) da qotib, oq kristall hosil qiladi. NO₂ va suvga parchalanishi natijasida u sariq rangga ega bo'ladi. 83 °C (181 °F) da qaynatiladi. Odatda bosim ko'tarilishini ta'minlash uchun bosh bo'shlig'idan ikki baravar ko'p bo'lgan shisha sindirmaydigan sarg'ish shishada saqlanadi, ammo bunday ehtiyot choralariga qaramay, bosimni bo'shatish uchun shishani har oy ventilyatsiya qilish kerak.
N-O bog'larining ikkitasi (oxirgi O atomlari bo'lgan ikkita N-O aloqasi) ekvivalent va nisbatan qisqa. Buni rezonans nazariyalari bilan izohlash mumkin; ikkita asosiy kanonik shakllar bu ikki bog'lanishda ba'zi bir qo'sh bog'lanish xarakterini ko'rsatadi, bu ularning yagona N-O bog'lardan qisqaroq bo'lishiga olib keladi. Uchinchi N–O bogʻi choʻzilgan, chunki uning O atomi H atomi bilan bogʻlangan.

1-rasm. Azot kislotasinning fazoviy ko’rinishi.

Nitrat kislota odatda atrof-muhit haroratida kuchli kislota hisoblanadi. Kislota dissotsilanish konstantasining qiymati bo'yicha ba'zi bir kelishmovchiliklar mavjud, ammo aniq molekulaning kislatalik darajasi qiymati odatda -1 dan kam deb olingan. Bu shuni anglatadiki, suyultirilgan eritmadagi nitrat kislota o'ta kislotali eritmalardan tashqari to'liq dissotsilanadi. Aniq molekulaning kislotalik darajasi qiymati qiymati 250 ° C haroratda 1 ga ko'tariladi.