I. Nazariy qism 3

Haddan tashqari bosimdan himoya qilish
Qobiqli va quvurli issiqlik almashtirgichlarda trubaning yorilishi va issiqlik almashtirgichning past bosimli tomoniga yuqori bosimli suyuqlik kirib, ortiqcha bosim o'tkazish imkoniyati mavjud. Almashtirgichlarning odatiy konfiguratsiyasi suyuqligi quvurlar ichida bo'lishi va suvi, sovutish yoki isitish vositalarining qobiq tomonida bo'lishidir. Quvurning yorilishi qobiqning yaxlitligini buzishi va yonuvchi gaz yoki suyuqlikning chiqishi, odamlar uchun xavf va moliyaviy yo'qotish xavfi mavjud. Elementning qobig'i yorilish disklari yoki relyef klapanlari orqali ortiqcha bosimdan himoyalangan bo'lishi kerak. Himoya qurilmalarining ochilish vaqti almashtirgich himoyasi uchun juda muhim ekanligi aniqlandi. Bunday qurilmalar to'g'ridan-to'g'ri almashtirgichning qobig'iga o'rnatiladi va relyef tizimiga chiqariladi.

II.Texnologik qism

2.1. Texnologik sxema yozuvi va ko’rinishi

15- rasm. Yangi azot kislotasining texnologik sxemasi; 1-havoni tozalash aparati; 2-aralashtirgich; 3-ventelyator; 4-sovutgich yuvgichi, 5-issiqlik almashtirgich; 6-aralashtirish aparati; 7-reaktor;8-asorbbsion minora; 9-mo’rili quvur; 10-gaz trubali agregat ; 11-kontakt apparati; 12-qozo foydalagich; 13-filtr; 14-oksidlash miorasi;15-isitgich; 16-oqlovchi minora;17-sovutgichlar.[6]
Qurilmaning konstruktiv materialini tanlash

Biz 40% dan 60% gacha konsentratsiya oralig'ida qaynayotgan NaNO₃ eritmasi muhitida barqaror bo'lgan strukturaviy materialni tanlaymiz. Bunday sharoitlarda issiqlik o'tkazuvchanlik koeffitsienti l_st = 25,1 Vt / m˚K bo'lgan X17 markali po'lat mos keladi. Uning korroziya tezligi yiliga 0,1 mm dan kam.

2.2. Texnologik hisob

Azot kislotasi: G₁=4820 kg/soat; t₁=18 ; t₂=62 ; P=0,12 MPa
Azot kislotasining t_o`r=40 dagi fizik-mexanik va issiqlik-diffuzion xossalari:
- zichligi ₁ = 1478 kg/m³;
- solishtirma issiqlik sig`imi c = 3100 J/(kgK);
- issiqlik o`tkazuvchanlik koeffistienti λ₂=1.953 Vt/m*K
- dinamik qovushoqlik koeffistienti = 0.64*10^-3 Pa*s;
104,2 104,2
18 62

∆t_katta=104,2-18=86.2

_kichik=104,2-62=42.2




(18)

O’rtacha haroratlar farqi:

= = = 64.9 (19)
Azot kislotasining o’rtacha harorati:
_{2 1} =104,2-64,9=39,3 ≈ 40 (20)
Azot kislotasining sarfi:
G₂=4820/3600 = 1.34kg/s; V₂ = G₂/ρ₂ = 1.34/1478 = 0,0009 m³ (21)
ρ₂=1478 kg/m³ - azot kislotasining 40 dagi zichligi
Azot kislotasini isitish uchun issiqlik miqdori:
_{2 2 2 1} =1.34 3100 (62-18) = 182776 J/kg K (22)
Suv sarfi:
₁ (23)
Bu yerda r=2249 10³ J/kg - suv bug’ining solishtirma issiqlik kondensatsiyasi
Maksimal issiqlik almashinish yuzasi:
= =3.51m² (24)
Turbulent oqimni ta’minlash uchun quvurdagi suyuqlik tezligi:
_{2 2 2}=10000 0.64 10^-3/0.021 1478=0.2 m/s (25)
azot kislotasi uchun dinamik qovushqoqlik koefsenti 41.5 da 0.64 10^-3 Pa*s ga teng.

Trubalar soni 25×2, Re₂=10000 bo’lgandagi hajmiy sarfi:

₂ ² ₂ (26)

1. 
   Issiqlik uzatish koeffisienti azot kislotasi uchun.
   

Re₂ kiriteriyasi qiymatiga aniqlik kiritish:
₂ (27)
Kriteriya Prandtl azot kislotasi uchun 40 dagi:
_{2 2 2} ^-3 (28)
Bu yerda λ₂=1.953 Vt/m*K 40 dagi Azot kislotasi uchun issiqlik o’tkazish koeffisienti.
_{2 2}^0.8 ₂^0.43 _{2 ст,2} ^0,25 _i ^{0.8 0,43} (29)
Birinchi devorga berilayotgan issiqlik berish koeffisienti:
_{2 2 2 2} (30)
Ikkinchi devordan chiqayotgan issiqlik berish koeffisienti:
α₁=2.02e•e_p•B_t• (31)
е-puchkadagi trubalarning shaxmat ko’rinishida joylashishi uchun koeffisient va n_в=14 trubalarning vertikal buyicha joylashish soni. ɛ=0.62;
ɛ_p=0.6 bug’dagi havoning borligidan bog’liqlik koeffisienti; B_t=1048;
L=3 deb kiritamiz. Agar hisob ishining tugashidagi trubaning uzunlik qiymati boshqa chiqsa unda hisobni to’g’irlash kerak.
(32)

Qaynoq parning zararlangan tomonidan issiqlik o’tkazish koeffisientini

qiymatini qabul qilamiz. Azot kislotasi tomonidan =5800 qiymati olinadi.Po’latning issiqlik o’tkazish koeffisienti λ=46.5 Vt/m•K
² (33)

Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffisienti:

(34)
Issiqlik oqimining zichligi:
(35)
Qabul qilingan qiymatni tekshiramiz _{2 ст,2} ^0,25, Aniqlaymiz:
(36)
Issiqlik almashinish yuzasi:
(37)
Issiqlik erish koeffisienti = 1803 va ₂ = 1069.5 Vt/m²•K shunday qilb quvur yuzalarining ajralish vaqtida hisolangan diametrli d₂=0.021 m qiymatiga ega bo’lamiz.
L=3 metrli apparat quyidagi issiqlik almashinish yuzasiga ega bo’ladi:
F=π•d₂•n•L=3.14•0.021•210•3=41.5
Issiqlik issiqlik almashinish yuzasining zaxira maydoni :
GOST 15118-79 buyicha kojex trubali issiqlik almashinish qurilmasi.

Kojixning ichki diametri D, mm	273
Trubalar soni n	37
Trubalar uzunligi m	2
Issiqlik almashinish yuzasi m^2	6
O’tish bo’limlari m^2 ST•10^2 SM•10^2 SВ, П • 10^2	1.3 1.1 0.9
np	7
Balandligi h mm	130

III. Avtomatik o’lchash asboblari