I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
246
247
«Parlament»  so‘zining  lug‘aviy  ma’nosi  Fransuz 
tilidan  olingan  bo‘lib,  «gapirmoq»  ma’nosini  anglatadi. 
Parlamentarizm  katta  taraqqiyot  bosqichini  bosib  o‘tdi  va 
uning chinakam tarixi burjua inqiloblari davridan boshlanadi.
Hozirgi  zamon  parlamentlari  o‘zlarining  tuzilishi, 
vakolatlarining  hajmi,  ijtimoiy  tarkibi,  o‘z  mamlakatlari 
siyosiy  tizimida  tutgan  o‘rni,  saylanish  tartibi  mavqei  bilan 
bir-birlaridan ajralib turadilar. Ularning nomlanishi ham turli 
nomlar  bilan  yuritiladi.  Masalan:  AQShda  Kongress,  Xitoy 
Xalq  Respublikasidagi  Umumxitoy  Xalq  vakillari  majlisida, 
Rossiyada Federal Majlis, Misrda Xalq Assambleyasi, Isroilda 
Knesset, Islandiyada Altningni misol qilib ko‘rsatish mumkin. 
Jahon  parlamentlarining  ko‘pchiligi  bir  palatali  tuzilishga 
ega. Dunyoda 60 dan oshiqroq davlatda esa, ikki palatali oliy 
vakillik organlari mavjud. Odatda, ikki palatali parlamentning 
palatalaridan  biri  ko‘pincha  «quyi  palata»  deb  yuritilib,  u 
xalqning  yagona  irodasini  ifodalaydi.  (AQShda  -  Vakillar 
palatasi,  Fransiyada  -  Millat  Majlisi),  boshqasi  esa  «Yuqori 
palata»  deb  atalib,  u  davlatning  tarkibiy  qism  (hudud)
larining  manfaatlarini  ifodalaydi.  Parlamentlarning  bunday 
tuzilishi muqim demokratik an’analar hamda federativ davlat 
tuzilishiga ega bo‘lgan mamlakatlarga xosdir Masalan, shu kabi 
parlamentlar AQSh, GFR, Braziliya, Fransiya, Buyuk Britaniya, 
Yaponiya va boshqalarda faoliyat yuritmoqdalar.
O‘zbekiston  Respulikasi  o‘zining  mustaqilligiga  erishish 
davrida  davlat  hokimiyati  vakillik  organi  faoliyatiga  alohida 
e’tibor  qaratdi.  Ya’ni,  vakillik  organi  sifatida  Oliy  Kengash 
o‘z  faoliyatini  mustaqil  amalga  oshira  boshladi.  O‘zbekiston 
Respublikasining  Oliy  Kengashi  O‘zbekistonda  qonun 
chiqaruvchi oliy vakillik organi sifatida davlat mustaqilligini 
e’lon qilish va mustahkamlash jarayonida alohida o‘rin tutdi. 
Parlament  sohasida  amalga  oshirilgan  dastlabki  islohotlar 
1990-yil  fevral-mart  oylarida  Oliy  Kengashga  o‘tkazilgan 
аhаmiyatini yoritib bеring.
Sаylоvоldi  tаshviqоtidа  qo‘llаnishi  tаqiqlаngаn  usul  vа 
vоsitаlаrni qоnun hujjаtlаrigа аsоslаngаn hоldа оchib bеring.
Qоnun  hujjаtlаrigа  аsоslаngаn  hоldа  sаylоv  jаrаyonidа 
ishоnchli  vаkil  vа  vаkоlаtli  vаkilning  mаqоmi  hаmdа 
vаzifаlаrini shаrhlаng.
Sаylоv 
tizimining 
kоnstitutsiyaviy 
аsоslаri 
Kоnstitutsiyaning  qаysi  mоddаlаrdа  ifоdаlаngаn?  Ushbu 
mоddаlаrning аmаliyotdа qo‘llаnish tаrtibigа to‘хtаlib o‘ting.