I türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans


Download 5.08 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/88
Sana29.11.2017
Hajmi5.08 Mb.
#21200
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   88

Bakı, 1999. kimi əsərləri ilə yanaşı “Türkiyə ədəbiyyatı tarixi”nin də (Bakı, 2011) müəllifidir. Qeyd 

edək ki, şair-publisist, tədqiqatçı Ə.R.Xələfli görkəmli türkoloqun zəngin ədəbi irsini tədqiq edərək 

“Aydın Abi və Türkiyə ədəbiyyatı” adlı əsər də yazmışdır (7). 

Professor Ə.Rəsulovun “Türk sənədli-bədii nəsri” əsəri də XV əsrin ortalarından XXI əsrin 

əvvəllərinə qədərki yazılı türk sənədli-bədii nəsrinin qaynaqlarının, təşəkkülünün, inkişaf 

mərhələlərinin tədqiq olunduğu sanballı bir monoqrafiyadır (11). Türkologiya sahəsində böyük 

xidmətləri olan professor A.Babayevin Türkiyədə nəşr olunmuş “Nazim və Azərbaycan” adlı əsəri 

də müstəqillik illərində ədəbi əlaqələrimizin inkişafında dəyərli mənbələrdən biridir (3). Professor 

T.Məliklinin  “Türk ədəbiyyatı: köklər və budaqlar” (1998); “Türkoloji problemlər” (2008); “Nazim 

Hikmət. Poeziya və poetika” (2010); “Türkiyə ədəbiyyatı tarixi” (2010) kimi sanballı əsərləri son 

illər Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin inkişafına, iki qardaş ölkənin mədəni ənənələrinin 

zənginləşməsinə layiqli töhfələrdir. 

Bunlardan başqa, müstəqillik illərində türk ədəbiyyatının müxtəlif məsələlərini fərqli 

aspektlərdən tədqiq edən çox maraqlı monoqrafiyalar da qələmə alınmışdır.  S.Ə.Qasımova 

“Haldun Tanerin bədii nəsri”. Bakı: İrşad, 1994.; J.Əliyeva “Çağdaş türk şerinin poetikası”. Bakı, 

2000.; J.Əliyeva “Çağdaş türk poeziyası. Sənətkarlıq problemləri”. Bakı, 2002.; X.Hümmətova 

"Yunus Əmrə". Bakı: Ruemi nəşriyyatı, 2006.;  X.C.Quliyeva-Qafqazlı "Qaracaoğlan". Bakı: “Əli 

Nəşriyyat Evi”, 2009.; R.T.Quliyev “Nazim Hikmətin  yaradıcılığında Şərq”. Bakı: “Əli Nəşriyyat 

Evi”, 2008.; E.F.Məmmədovа  “Osman Türkayın poetik irsi". Bakı: Elm, 2010.; A.Məmmədli 

“Əhməd Cavad və Türkiyə”. Bakı: Elm və təhsil, 2010.; K.Ə.Ələkbərova “XX əsrin əvvəllərində 

Azərbaycan ədəbiyyatına türk dilinin təsiri”. Bakı, 2010.;    J.Əliyeva “Çağdaş türk şeirində lirik 

qəhrəman”. Bakı, 2012.; S.Sadiyev “Balkan türklərinin ədəbiyyatı”. Bakı: Elm və təhsil, 2012.; 

S.G.Gündoğdu “Mehmed Akif Ərsoy yaradıcılığında ictimai problemlərin bədii təcəssümü”. Bakı: 

R.M.Kompani, 2012.; B.R.Osmanova “Maarif və mədəniyyət” jurnalında elmi araşdırmalar”. Bakı, 

2013.; M.Hacıyeva “Türk aşıqları”. Bakı: Elm, 2004.; E.Babayeva “Nəcib Fazil Qısakürəyin 

yaradıcılıq yolu”. Bakı: Elm və təhsil, 2013.; L.F.Faiqqızı “Milli istiqlal şairi Mehmed Akif Ersoy”. 

Bakı: Elm və təhsil, 2014.; A.Abdulla "Türk oğlu türkəm". Bakı: "Borçalı" ictimai cəmiyyəti, 

2015.; Q.Şəhriyar “M.F.Köprülü və onun “Dədə Qorqud kitabına” aid qeydlər əsəri”. Bakı: Nurlan, 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə) 



 

 

 



 

 

 



297

2015. və s. son illər Azərbaycanda nəşr olunmuş tədqiqat əsərlərindəndir. 

 Müstəqillik dövründə elmi monoqrafiyalarla yanaşı, türk ədəbiyyatının müxtəlif problemləri 

dissetasiya səviyyəsində də tədqiq olunmuşdur. A.M.Abıyev “XIX əsrin ikinci yarısı -XX əsrin 

əvvəllərində türk ədəbiyyatında satira və onun Azərbaycan ədəbiyyatı ilə əlaqəsi”, 1996.; S.Q.Hacı 

“Məhəmməd Füzuli yaradıcılığı və türk ədəbiyyatşünaslığı (1940-1980)”, 1995.;  Ə.A.Rəsulov  

“Türk ədəbiyyatında bədii-publisistik janrların yaranması və inkişaf yolları”,  2004.; J.F.Əliyeva 

“Çağdaş türk şeirinin poetikası”, 2001.; A.R.Xəndan “Yəhya Kamal Bəyatlı yaradıcılığının 

sənətkarlıq xüsusiyyətləri", 2003.; Q.İ.Əsgərova “Qardaş ədəbiyyatlar” dərgisində Azərbaycan 

ədəbiyyatı məsələləri”, 2004.; V.A.Səmədova “XV-XVII əsrlər Türk təzkirələrinin strukturu və 

spesifikası (əlyazma qaynaqları əsasında)”, 2006.;  F.Ə.Dursunova “Ömər Seyfəddinin poetikası”, 

2007.; N.Q İsmayılzadə “Müasir Azərbaycan və türk poeziyasında sərbəst şeir (R.Rza və N.Hikmət 

yaradıcılığı əsasında)”, 2007.; N.S.Mustafayeva “Rəfiq Zəka yaradıcılığında türkçülük və Türkiyə”, 

2007.; Ş.S.Salmanova “Türk xalqları ədəbiyyatında sufizm və Quran (Ə.Yəsəvi və Y.Əmrə 

yaradıcılığı əsasında)”, 2009.; M.B.Gözəlova “Postmodernizm ədəbiyyatında Şərq və Qərb (Orxan 

Pamuk nəsri əsasında)”, 2009.; E.A.Babayeva “Nəcib Fazil Qısakürəyin yaradıcılıq yolu”, 2010.; 

H.İ.Məmmədova “Yaşar Kamal yaradıcılığında folklor motivləri”, 2010.; M.N.Qasımlı 

“Səbahəddin Əli Nəsrinin poetikası”, 2012.; C.O.Məmmədov “Müasir Türk uşaq şeiri (1970-1990-

cı illərdə)”, 2013.;  Z.İ.Əliyeva “Türkiyə ədəbi mühiti və Anar yaradıcılığı”, 2014.; İ.M.Özkan 

“Türk ədəbiyyatşünaslığının təşəkkülü (1860-1923-cü illər)”, 2014.; L.Qasımova “XX əsrin II 

yarısında Türkiyə hekayəçiliyində ənənə və novatorluq (Mustafa Kutlunun hekayələri əsasında)”, 

2014.; T.A.Hüseynova “Nazim Hikmətin şeir dilinin leksikası”, 2015.; S.S.Bayramov “Müasir 

Azərbaycan-Türk ədəbi əlaqələri (Z.Yaqub və M.Aslanın yaradıcılığı əsasında)”, 2016 və s. 

dissertasiya işləri Azərbaycan alimlərinin filologiya üzrə fəlsəfə doktoru və filologiya elmləri 

doktoru işlərinin bir hissəsidir. Çünki bu işlər bu gün də davam etdirilir. 

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son illər ölkəmizdə türkdilli əlyazmaların tədqiqi, mətnlərin 

tekstoloji təhlili məsələlərinə də böyük  diqqət ayrılmaqdadır. Türkdilli əlyazmaların tədqiqi, 

Türkiyə ədəbiyyatı ilə bağlı Azərbaycanda qorunan əlyazmaların üzə çıxarılması və 

araşdırılmasında  professor A.Musayevanın (“Dədə Ömər Rövşəni əlyazmaları üzərində 

araşdırmalar”. 2 cilddə, Bakı: Nurlan, 2003.; “Türkiyədə yaranan Azərbaycan ədəbiyyatı və Xəlili 

“Firqətnamə”si”. Bakı,  2010.; “Şeyx İbrahim Gülşəni və türk divanı”. 2 cilddə, Bakı: Elm və təhsil, 

2012.; “Dədə Ömər Rövşəni və külliyatı”. Bakı: Elm və təhsil, 2013. və s.) elmi fəaliyyəti xüsusi ilə 

təqdirəlayiqdir.    L.Süleymanova (13) ,  S.Əliyeva (5),  V.Musalı (9) (10), R.Hüseynov (6), 

İ.Qasımlı (4), K.Məmmədzadə (8),  T.Seyfullayeva (12) və s. kimi azərbaycanlı gənc tədqiqatçılar  

da əlyazmaların tekstoloji təhlili və tədqiqi sahəsində çox önəmli araşdırmalar aparmışlar.  

     Müstəqillik illərində Azərbaycanda nəşr olunan müxtəlif ədəbiyyat tarixi əsərlərində, 

toplu və antologiyalarda da türk ədəbiyyatına böyük yer ayrılmışdır.  (Bunlardan “Günəşi içənlərin 

türküsü: Nazim Hikmətin şerləri, məqalələri, Azərbaycanda onun haqqında yazılan şerlər, poemalar, 

məqalələr” / tərtib edəni Q.İsmayıl, ön sözün müəllifi Anar. Bakı, 2002.; E.Quliyev. “Türkyə Türk 

ədəbiyyatı (XIX-XX əsrlər)”. Bakı: Orxan nəşriyyatı, 2003.; “Türk xalqları ədəbiyyatı”. Bakı: 

Apostrorof, 2014.; N.Cəfərov “Qədim türk ədəbiyyatı”, Bakı: AzAtaM, 2004.; “1920-ci illərdə 

Azərbaycan mətbuatında Türkiyə ədəbiyyatının tədqiqinə dair materiallar” / tərcümə edən və 

toplayanlar B.Osmanlı, S.Qasımlı. Bakı: Nurlan, 2004.; N.Cəfərov “Türk xalqları ədəbiyyatı”. 4 

cilddə, Bakı: Çaşıoğlu, 2007.; “Kitabi-Dədə Qorqud” mövzusu türk ədəbiyyatşünaslığında” / tədqiq 

edən, toplayan X.C.Quliyeva-Qafqazlı. Bakı, 2008.; “Azərbaycan-Türkiyə əlaqələri” / tərtib edən 

Şirəliyeva E., Əsədova S.; redaktoru M.Vəliyeva; M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli 

Kitabxanası. Bakı, 2008.;  Anar “Nazim Hikmət. Kərəm kimi”. Bakı: Elm və təhsil, 2009.; 

T.Məlikli “Türkiyə ədəbiyyatı tarixi”. Bakı, 2010.; T.Məmməd "Osmanlı şairlərin yaradıcılığında 

Azərbaycan ədəbiyyatı ənənələri". Metodik vəsait, Bakı: Mütərcim, 2010.; X.Hümmətova “Yunus 

Əmrə (məqalələr toplusu)”. Bakı: Elm və təhsil, 2012.; X.Hümmətova “Yunus Əmrə Azərbaycan 

ədəbiyyatşünaslığında”. Bakı: Elm və təhsil, 2014.; “Çanaqqala milli ruh” / ön sözün müəllifi 

S.A.Arslan və R.Məcid., redaktoru, N.Polad. Bakı: Apostorof, 2015. və s. adlarını qeyd edə bilərik). 

“Min beş yüz ilin oğuz şeiri” iki cildlik antologiyasında həm türk şairlərinin, həm də Türkiyədə 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə) 



 

 

 



 

 

 



298

yaşayan Azərbaycan şairlərinin əsərlərinə, biblioqrafik mətnlərinə yer verilmişdir (2).  

Bunu xüsusi ilə vurğulamaq lazımdır ki, Azərbaycan-Türkiyə ədəbi əlaqələrinin inkişafında 

AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun Türk xalqları ədəbiyyatı şöbəsinin böyük xidmətləri 

vardır. Şöbədə, türk ədəbiyyatının bir çox ədiblərinin əsərləri və Türkiyə ədəbiyyatının problemləri 

haqqında tədqiqat işləri yazılır, mütəmadi olaraq görüşlər, müzakirələr keçirilir. 2011-2013-cü 

illərdə isə şöbə 6 sayı olmaqla “Türk xalqları ədəbiyyatı” (elmi redaktor A.Məmmədov, məsul katib 

E.Babayeva) məqalələr toplusunu dərc etmişdir. Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Ədəbi 

əlaqələr”, “Ədəbiyyat məcmuəsi”, eləcə də digər (“Türkologiya”, “Şərq filologiyası məsələləri”, 

“Azərbaycan” və s.) jurnallarda da mütəmadi olaraq, türk ədəbiyyatına həsr olunmuş elmi məqalələr 

nəşr olunur.  

AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, akademik İ.Həbibbəylinin 

Azərbaycan-Türkiyə ədəbi əlaqələrinin inkişafına böyük önəm verdiyini xüsusi qeyd etmək 

lazımdır. 2014-cü ildə Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu və Türkiyə Qafqaz Universitetlər Birliyi 

arasında anlaşma memorandumu imzalanmışdır. Əməkdaşlıq sazişini akademik İsa Həbibbəyli və 

professor Ramazan Qorxmaz imzalamışlar. Bundan başqa, İnstitutun Türk xalqları ədəbiyyatı 

şöbəsində akademik İsa Həbibbəylinin rəhbərliyi, professor M.Əliyevin redaktorluğu, İ.Osmanlının 

tərcüməsi və şöbə əməkdaşlarının birgə səyi  ilə çoxcildli “Türk xalqları ədəbiyyatı kitabxanası” 

seriyasından bir cild, iki kitab kimi nəzərdə tutulmuş “Türk ədəbiyyatı antologiyası”nın “Türk 

ədəbiyyatı antologiyası. Poeziya” adlanan birinci kitabı  hazırlanıb çapa təqdim edilmişdir. Klassik 

dövrdən başlayaraq, bu günə kimi türk poeziyasını əhatə edən bu kitaba daxil edilmiş şairlər 

haqqında qısa biblioqrafik məlumat və şeirlərindən nümunələr verilmişdir.   

Məlumdur ki, ədəbi əlaqələrin inkişafında bədii tərcümənin rolu əvəzsizdir. Tərcümə 

sahəsində R.Əskər, N.Əbdülrəhmanlı, A.Abdulla, S.Babullaoğlu, E.Babayeva və s. adlarını qeyd 

edə bilərik. Müstəqillik illərində, mütəmadi olaraq, türk ədəbiyyatından elmi və bədii tərcümələr 

edilərək, geniş oxucu kütləsinə təqdim edilir. (Kamal Tahir. “Dövlət ana” / tərcümə edən C.Xıdırov. 

Bakı: Azərbaycan Ensiklopediyası, 1992.; Kamal Tahir. "Yorğun savaşçı" / türkcədən çevirən 

P.Əlioğlu. Bakı: Yazıçı ədəbi nəşrlər evi, 2001; Bahəddin Ögəl. “Türk mifologiyası” / tərcümə edən 

və ön sözün müəllifi R.Əskər Bakı: Səda, 2004; Orxan Pamuk. “Qar”: roman / tərcümə edən və 

redaktor Y.Orucov. Bakı: Yurd NPB, 2006.; R.N.Güntəkin. "Çalıquşu" / tərcümə edən və ön süzün 

müəllifi M.Rzaquluzadə. Bakı: Şərq-Qərb, 2006; R.N.Güntəkin. "Yarpaq tökümü" / tərcümə edən 

V.Sultanlı, Bakı: Çinar-Çap, 2007; Orxan Pamuk. “Mənim adım qırmızı”: roman / tərcümə edən  

N.H Əbdülrəhmanlı; redaktoru Ə.Rəsulov. Bakı: Qanun, 2007.; Ebül-Hayri Rumi. “Saltuknamə”. 3 

cildlik / türkcədən çevirən və nəşrə hazırlayanlar S.Qasımlı, B.Osmanlı, E.Xəlilova. Bakı: “Əli Nəş-

riyyat Evi”, 2007.; Haldun Taner. “Hekayələr” / türkcədən tərcümə edən, tərtib edən və ön sözün 

müəllifi S.Qasımlı. Bakı: “Yom Yayınları” nəşriyyatı, 2007.; Orxan Pamuk. “Gizli üz: kinossenari 

və Nobel nitqi” / tərcümə edən A.Əmrahoğlu, P.Əlioğlu, S.Babullaoğlu; redaktoru Ə.Mirzallı. Bakı: 

Mütərcim, 2009.; Orxan Pamuk. “Pəncərədən baxmaq” / tərcümə edən A.Məmmədxanlı. Bakı, 

2009.; “Türk ədəbiyyati tarixi”. 2 cilddə / tərcümə edən və ön sözün müəllifi R.Əskər. Bakı: MBM, 

2010.;  Namiq Kamal “Vətən yaxud Silistrə” / tərcümə edən L.Əliyeva. Bakı: Nurlan, 2010.; Əli 

Ağbaş. “Seçilmiş şeirləri” / tərcümə edən və ön sözün müəllifi R.Əskər. Bakı: Elm və təhsil, 2011.; 

N.F.Qısakürək. “Bir adam yaratmaq” / tərcümə edən, ön sözün müəllifi E.Babayeva. Bakı: Elm və 

təhsil, 2013.; Faruq Sümər. “Oğuzlar (türkmənlər)” / tərcümə edən və ön sözün müəllifi Əskər R. 

Bakı: BXQR, 2013.; Ə.H.Tanpınar. "Saatları qurma İnstitutu" / tərcümə edən N.Əbdülrəhmanlı.  

Bakı: Qanun nəşriyyatı, 2014. və s.).  

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Türkiyədə də, Anar, Elçin, H.Cavid, Z.Yaqub, M.İsmayıl və 

s. kimi görkəmli şair və yazıçılarımızın əsərləri Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırılaraq geniş oxucu 

kütləsinə təqdim olunur. Ədəbi əlaqələrimizin inkişafında Ədəbiyyat İnstitutunun fəxri doktoru, 

Türkiyədə Azərbaycanşünaslıq elminin görkəmli tədqiqatçısı Yavuz Akpınarın xidmətlərini xüsusi 

vurğulamaq lazımdır (1). 

Atatürk Kültür Mərkəzi (“Türkiyə Atatürkün, Azərbaycan Respublikası Heydər Əliyevin 

əsəridir”. Bakı: AzAtaM, 2002.; “Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri (1920-1922). Sənədlər və 

materiallar” / tərtib edənlər J.Qurbanova, M.Piriyev.  Bakı: AzAtaM, 2002.; S.Nəzərli. “Heydər 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə) 



 

 

 



 

 

 



299

Əliyev Atatürk haqqında”. Bakı: AzAtaM, 2003.; “Azərbaycanda Atatürk və Türkiyə Cümhuriyyəti 

araşdırmaları” /  tərtib edən S.Məmmədova. Bakı: AzAtaM, 2003.; “Heydər Əliyev Atatürk 

haqqında” / (İngilis dilində); tərcümə edən İ.Abdullayeva, tərtb edən S.Nəzərli. Bakı: AzAtaM, 

2004.; R.Ulusel. “Heydər Əliyev və Azərbaycan, Atatürk və türk dünyası Nizami Cəfərovun elmi 

araşdırmalarında”. Bakı: Elm, 2004.; Q.İlkin.”Türk ordusu Bakıda”. Bakı: AzAtaM, 2003.; Q.İlkin. 

“Türk yazıçıları Bakıda”. Bakı: AzAtaM, 2007.; A.Avşar. “Türkiyənin istiqlal müharibəsində 

Azərbaycan türkləri”. Bakı: AzAtaM, 2007.; A.Abbasov. “Atatürk haqqında hekayələr”. Bakı: 

AzAtaM, 2007.; A.Avşar. “Aydınların gözüylə Azərbaycan. Ziyalılarla kültür gəziləri”. Bakı: 

AzAtaM, 2007.; A.N.Abbasov (Nurağaoğlu). “Atatürk pyesi”. Bakı: Mütərcim, AzAtaM, 

2007.; N.Cəfərov, M.A.Tural. “Atatürkün Azərbaycan siyasəti”. Bakı: AzAtaM, Çaşıoğlu, 2008.; 

Ə.Quliyev, A.Axundov. “Qazi Mustafa Kamalın dostu”. Bakı: AzAtaM, 2008) və Qafqaz 

Universitetinin yayınları da (M.Süleymanov. “Nuri Paşa”. Bakı: Nurlar, 2008.; M.Təkləli. “Türk 

kitabı”. Bakı: Nurlar, 2009.; M.Hacıyeva, M.Rıhtım. “Yəhya Kamal Bəyatlı”. Bakı: Nurlar, 2011.; 

“Evliya Çələbi Səyahətnaməsində Azərbaycan” / Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdıran M.Təkləli. 

Bakı: Nurlar, 2012.; M.Rıhtım, M.Tatcı.” Yahya Şirvani’den Şaban-ı Veli’ye. Halvetiyye Sufiliği”. 

Bakı: Nurlar, 2013.; M.Rıhtım, 

A.Bakırkaya. “Könül memarları və irfan yolu”. 

Bakı: İpəkyolu, 2013.; M.Rıhtım. “Seyid Yəhya Bakuvi” / tərcümə edən F.Əliyeva. Bakı: Elm və 

təhsil, 2013 və s.) ədəbi əlaqələrimizin inkişafına böyük bir ərməğandır.  

Ölkəmizdə keçirilən beynəlxalq elmi konfranslar da ədəbi əlaqələrimizin inkişafında böyük 

rol oynayır. AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Yaşayan Yunus Əmrə” (9 dekabr, 2013); 

“Türk xalqları ədəbiyyatı: mənşəyi, inkişaf mərhələləri və problemləri” (1-2 dekabr, 2015); AMEA 

Folklor İnstitutunda, mütəmadi olaraq, keçirilən “Ortaq türk keçmişindən ortaq türk gələcəyinə”; 

Şərqşünaslıq İnstitutunda “Azərbaycan Şərqşünaslıq elminin inkişaf yolları” (27-28 iyun 2013); 

AMEA Şərqşünaslıq İnstitutu Təhsil Nazirliyi və Qafqaz Universitetinin birgə əməkdaşlığı ilə 

keçirilən “Türk dünyasını işıqlandıranlar: M.A.Ərsoy və H.Cavid” (16-18 may, 2013); Xəzər 

Universitetində “Azərbaycan dünya ədəbiyyatında” (27-29 may, 2011);  Bakı-Avrasiya 

Universitetində “Türk dünyası araşdırmaları” (25-27 may, 2016) və s. kimi beynəlxalq elmi 

konfranslar Türkiyə-Azərbaycan dostluğunun, ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafının göstəricisidir. 

Beləliklə, araşdırmamız zamanı məlum oldu ki, müsəqillik illərində Azərbaycan-Türkiyə 

ədəbi əlaqələrinin daha da inkişaf etdirilməsi istiqamətində Azərbaycan alimləri böyük işlər 

görmüşlər. Bu sahədə AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun alimlərinin əməyini xüsusi ilə 

qeyd etmək lazımdır. Bundan başqa, AMEA Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunda Türk 

filologiyası, Folklor İnstitutunda Türk xalqları folkloru, BDU-da Türk xalqları ədəbiyyatı və 

Türkologiya kafedrası, ADPU-da Türk odası və s. elmi müəssisələrdə ədəbi əlaqələrin inkişafı 

istiqamətində çox böyük işlər görülür.  Müstəqillik illərində Azərbaycan-Türkiyə ədəbi əlaqələri 

yeni bir müstəviyə daxil olmuş və  bu işlər bu gün də bütün vüsəti ilə davam etdirilir.  

 

ƏDƏBIYYAT 



1.

  Akpınar Y.  Azəri araşdırmaları, İstanbul: Dərgah yayınları, 1994 

2.

  Anar. "Min beş yüz ilin oğuz şeiri" antologiya, iki cildlik, Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı, 



2010, 1013 s. 

3.

  Babayev A. Nâzım ve Azerbaycan. Çev.: A.Kavlak, İstanbul:Zeus Yayınları, 2012, 243 s. 



4.

  "Əli ibn Hüseyn əl-Amasi Əlaəddin Çələbi. Taci-ədəb", nəşrə haz. İ.Qasımlı, 

Bakı:"Zərdabi" nəşriyyatı, 2014, 291 s. 

5.

  Əliyeva S. Şərəf xanım Ər-Rumi və “Divan”ı (tekstoloji-filoloji tədqiqat və mətn, 2015.  



6.

  Hüseynov R. Baqi divanının tekstoloji-filoloji tədqiqi. fil.f.d.elmi dər.al.təqd.edil.dis.avtoref., 

2010. 

7.

  Xələfli Ə.R.. Aydın Abi və Türkiyə ədəbiyyatı. Bakı: Xəzər Univers. nəşr., 2014, 191.s. 



8.

  Məmmədzadə K. Gelibolu Müslihəddin Mustafa Süruri və onun "Bəhrül-məarif" əsərinin 

tədqiqi. fil.f.d.elmi dər.al.təqd.edil.dis.avtoref., 2016. 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə) 



 

 

 



 

 

 



300

9.

  Musalı V. Osmanlı təzkirələrində Azərbaycan şairləri", Bakı: Nurlan, 2009, 368 s.  



10.

  Musalı V. Türk təzkirəçiliyi. Biblioqrafiya", Bakı: Elm və təhsil, 2011, 387. 

11.

  Rəsulov Ə. Türk sənədli-bədii nəsri. Bakı:Elm, 2004, 428 s. 



12.

  Seyfullayeva T. "Yəhya bəy Dukaqni və onun "Gəncineyi-raz" əsəri", fil.f.d.elmi 

dər.al.təqd.edil.dis.avtoref., 2016. 

13.


  Süleymanova L. Süleyman Çələbinin “Vəsilətün-nicat” əsərinin tekstoloji tədqiqi və elmi-

tənqidi mətni. Bakı: Nurlan, 2006 

14.

  Şərəf xanım qəzəlləri" mətni tranf.ed. və ön s.m. S.Əliyeva, Bakı: Nurlan, 2006, 109 s. 



 

 

About literary relations between Azerbaijan and Turkey (1990-2016) 



Summary 

In this article, the literary relations between Azerbaijan and Turkey (1990-2016) were 

analyzed.  

During this period, many monographs, dissertations and articles have been written. Turkish 

novels and poems have been translated into Azerbaijani. All these literary relationships developed. 

Key words: Azerbaijan, Turkey, literary relations, monographs, dissertations, articles

translations. 

 

 



Əli Əliyev, fil.ü.f.d., dos. 

AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, aparıcı elmi işçi 

ali.aliyev55@gmail.com 

 

 



YAZILI FOLKLOR ABİDƏSİ “KİTABİ-OĞUZNAMƏYİ-TÜRKİ” 

İLƏ BAĞLI BƏZİ QEYDLƏR 

Azərbaycan əlyazma kitabları tarixən müxtəlif yollarla dünyanın ayrı-ayrı ölkələrinə 

aparılmış və bu gün şəxsi kolleksiyalarda, böyük kitabxanalarda və məşhur muzeylərdə saxla-

nılmaqdadır. Son vaxtlaradək xaricdə nəşr edilmiş kataloqlara əsasən mütəxəssislərin apardığı 

araşdırmalara görə ölkəmizdən kənarda 685 azərbaycanlı müəllifə aid orta əsrlərdə və son yüzil-

liklərdə köçürülmüş 10.000-dən artıq əlyazma əsərinin saxlanıldığı müəyyənləşmişdir [1, s. 55]. 

Qeyd edək ki, xaricdə saxlanılan əlyazmalarımızla bağlı aparılan kataloqlaşdırma işi hələ 

tamamlanmamışdır. Əgər bu sahədə görülən iş yekunlaşarsa, yəqin ki, o zaman yuxarıda göstərilən 

rəqəm daha böyük olacaqdır. Çünki hələ də əlimizin yetmədiyi, kataloqlarını əldə edə bilmədiyimiz 

neçə-neçə ölkənin kitabxanalarında əlyazma kitablarımızın olması haqqında məlumatları 

almaqdayıq. Belə mənbələrin əslini gətizdirmək mümkün olmasa da, haqqında məlumat aldıqdan 

sonra xaricdə yaşayan soydaşlarımızın və bu işdə bizə yardımçı olan, həmin ölkələrdə yaşayan 

mütəxəssislərin köməkliyi ilə onların bəzilərinin surətlərini əldə edə bilirik. Təxminən on il bundan 

əvvəl surətini aldığımız əlyazmalardan biri, Almaniyada Berlin Dövlət Kitabxanasında saxlanılan 

“Kitabi-Oğuznaməyi-türki”dir. Əlyazmanın surətini alman əsilli, görkəmli türkoloq alim Əhməd 

Şimide AMEA Əlyazmalar İnstitutuna göndərmışdı. Tanınmış qorqudşünas alim, filologiya elmləri 

doktoru Şamil Cəmşidov hələ o zaman əlyazmanın mətnini transfoneliterasiya etməyə başlamış və 

yazılı abidəni 2008-ci ildə nəşr etdirmişdi [2]. 

Əlyazmanın əsli Berlin Dövlət Kitabxanasında “Kitab-i Oğuzname” Diez, A quart 31. 

Staatbibliothek Preusischer Kulturbesitz zu Berlin” şifri və adı ilə saxlanılır. Bu barədə məlumat 

göndərilənhəmin əlyazma surətinin ünvanında qeyd olunmuşdur. Əlyazmanın surəti ilə ilk 

tanışlıqdan aydın olur ki, bu, XIX əsr alman alimi Fridrix fon Ditsin (1794-1876) köçürməsidir. 

Alman tədqiqatçısının bu əlyazmanı köçürməsi haqqında bir sıra digər mənbələrdə də ətraflı 



I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə) 



 

 

 



 

 

 



301

məlumat verilib. Görkəmli türk alimi Orxan Şaiq Gökyay “Dedem Korkutun kitabı”nda yazılı abi-

dədən söz açmış və əlyazmanın 1

a

-5



a

 vərəqlərinə aid hissəsini kitabına daxil etmişdir [3, s.CXXIX-

CXXXII].Görkəmli türkoloq alim Samət Əlizadənin 1987-ci ildə nəşr etdirdiyi “Oğuznamə” 

(“Əmsali-Məhəmmədəli”) kitabına yazdığı “Müdrikliyin sönməyən işığı” adlı müqəddimədə [4, 8], 

“Kitabi-Dədə Qorqud” ensiklopediyasında [5, 226-227]və s. mənbələrdə əlyazma haqqında bəhs 

olunmuşdur. “Kitabi-Oğuznaməyi-türki”nin hal-hazırda əsli əlimizdə olmasa da, Əhməd Şmidenin 

göndərdiyi əlyazmanın surətinə əsasən onun paleoqrafik xüsusiyyətləri haqqında bizə qədərki 

məlumatları bir az da dəqiqləşdirib, zənginləşdirməyi nəzərdə tuturuq. 

Əlyazmanın həcmi 42 vərəqdir. Sonradan aparılmış paginasiyaya görə əlyazma 2-ci 

vərəqdən başlayıb 43-cü vərəqdə bitir. Çox güman ki, əvvəldə bir vərəq də olmuşdur. Titul 

vərəqinin hər iki üzündə əlyazmanın adı 3 dəfə bir-birindən fərqlənməklə yazılmışdır: “Kitabi-

Oğuznaməyi-türki və tatarca zərbi-məsəldir” – 

رد   ب

  ر  و 


 

وا ب  (vər.2


Download 5.08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling