I. uluslararasi
Download 3.66 Mb. Pdf ko'rish
|
|
I. ULUSLARARASI TÜRK DÜNYASI KÜLTÜR BAŞKENTLERİ BİLGİ ŞÖLENİ “Türkiye - Kosova - Makedonya – Özbekistan” 5 - 7 Kasım 2015 Nevşehir BİLDİRİ METİNLERİ
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
www.nevsehir.edu.tr tdkb.nevsehir.edu.tr 2000 Evler Mah. Zübeyde Hanım Cad. 50300 Nevşehir
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları: 20
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesine aittir. Bütün Hakları saklıdır. Kitabın tümü ya da bir bölümü/bölümleri Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesinin yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla basılamaz, çoğaltılamaz ve dağıtılamaz.
Copyright 2015 by Nevşehir Hacı Bektaş Veli University. All rights reserved. No part of this book may be printed, reproduced or distributed by any electronical, optical,mechanical or order means without the written permission of Nevşehir Hacı Bektaş Veli University Editör Prof. Dr. Filiz KILIÇ, Doç. Dr. Tuncay BÜLBÜL Arş. Gör. Murat GÜR
Taylan VIRACA Tasarım-Dizgi Arş. Gör. Murat GÜR ISBN: 978-605-4163-29-8 I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Başkentleri Bilgi Şöleni (Türkiye- Kosova-Makedonya-Özbekistan) Bildiri Metinleri
Aralık, 2016
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Basımevi Nevşehir İletişim Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Prof. Dr. Filiz Kılıç Yerleşkesi 2000 Evler Mah. Zübeyde Hanım Cad. 50300 / Nevşehir Tel: 0384 228 10 00
Onur Kurulu Prof. Dr. Filiz KILIÇ (Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Rektörü) Prof. Dr. Derya ÖRS (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı) Prof. Dr. Turan KARATAŞ (Atatürk Kültür Merkezi Başkanı)
Prof. Dr. Filiz KILIÇ Doç. Dr. Tuncay BÜLBÜL Doç. Dr. Mehmet ÇERİBAŞ Doç. Dr. Hüseyin GÖNEL
Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR Prof. Dr. Harun GÜNGÖR Prof. Dr. Numan Yusuf ARUĆ Prof. Dr. Abdülhamit TÜFEKÇİOĞLU Prof. Dr. Hasan KURT Prof. Dr. Nurgün OKTİK Prof. Dr. Adnan TEPECİK Prof. Dr. Hasan ONAT Prof. Dr. Orhan Kemal TAVUKÇU
Prof. Dr. Ahmet ATAN Prof. Dr. Hayrünnisa ALAN Prof. Dr. Osman ERAVŞAR Prof. Dr. Ahmet TAŞĞIN Prof. Dr. İlhami DURMUŞ Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU Prof. Dr. Ahmet Turan YÜKSEL Prof. Dr. İlknur KOLAY Prof. Dr. Pakize AYTAÇ Prof. Dr. Alena ĆATOVİĆ Prof. Dr. İlyas GÖKHAN Prof. Dr. Refik TURAN Prof. Dr. Ali AKTAN Prof. Dr. İnci KUYULU ERSOY Prof. Dr. Remzi DURAN Prof. Dr. Alimcan İNAYET Prof. Dr. İrfan MORİNA Prof. Dr. Remzi KILIÇ Prof. Dr. Ayşe YÜCEL ÇETİN Prof. Dr. İsmail BEKCİ Prof. Dr. Sabina BAKSİĆ Prof. Dr. Behija ZLATAR Prof. Dr. İsmet ÇETİN Prof. Dr. Saadeddin GÖMEÇ Prof. Dr. Bekir DENİZ Prof. Dr. Leyla KARAHAN Doç. Dr. Adem ÖGER Prof. Dr. Bozkurt ERSOY Prof. Dr. M. Dursun ERDEM Doç. Dr. Ali Osman KURT Prof. Dr. Ćazim HADŽİMEJLİĆ Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ Doç. Dr. Ali YAMAN Prof. Dr. Çetin PEKACAR Prof. Dr. Mehmet AÇA Doç. Dr. Davut KILIÇ Prof. Dr. Demet ULUSOY BİNAN
Prof. Dr. Metin EKİCİ Doç. Dr. Dilaram HAMRAYEVA
Prof. Dr. Durmuş ARIK Prof. Dr. Mustafa ARSLAN Doç. Dr. Fatma Ahsen TURAN Prof. Dr. Erdoğan BOZ Prof. Dr. Mustafa DEMİR Doç. Dr. Hüseyin GÖNEL Prof. Dr. Eva CSAKI Prof. Dr. Mustafa Servet AKPOLAT
Doç. Dr. Mehmet ÇERİBAŞ Prof. Dr. Eva Csato JOHANSON Prof. Dr. Naim KARİMOV Doç. Dr. Oktay YİVLİ Prof. Dr. Fehim NAMETAK Prof. Dr. Nebi ÖZDEMİR Doç. Dr. Sadettin BAŞTÜRK Prof. Dr. Filiz KILIÇ Prof. Dr. Nilgün ÇIBLAK COŞKUN Doç. Dr. Tuncay BÜLBÜL Prof. Dr. Galip YÜKSEL Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ
Sekreterya Arş. Gör. Murat GÜR Uzm. Altan ERİK (AKMB) Arş. Gör. Serkan KÖSE Arş. Gör. Ahmet UĞUR
İÇİNDEKİLER
İPEK YOLU ŞEHİRLERİNİN ORTAÇAĞDAKİ ENDÜSTRİYEL KAPASİTELERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (BUHÂRÂ SEMERKANT ÖRNEĞİ) ............... 13 Prof. Dr. Abdullah ŞENGÜL KİMLİK İNŞASINDA ŞEHİR KÜLTÜRÜ: ERZURUM ÖRNEĞİ ............................. 28
İLKÇAĞ VE ERKEN ORTAÇAĞLARDA TÜRK-İRAN İLİŞKİLERİ AÇISINDAN CEYHUN HAVZASI VE BU HAVZA ÜZERİNDEKİ ŞEHİRLERİN ÖNEMİ .......... 40
PRİŞTİNELİ DİVAN ŞAİRLERİ VE MATRAKÇI NASÛH ....................................... 48
ANKARA VİLAYETİNİN 1331 VE 1332 (R) YILLARINDA YABANABAD (KIZILCAHAMAM) VE AVANOS KAZALARININ BELEDİYE BÜTÇELERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ ................................................................................... 58
BİR İLETİŞİM BİÇİMİ OLARAK ESER BIRAKMA: MAHPERİ HUNAD HATUN81
Prof.Dr. Maldibek Akmaral JUMAGULKIZI ULU İPEK YOLU VE İLK TÜRK HALKLARINDA KÜLTÜREL GELİŞİM GELENEKLERІ ............................................................................................................. 89
Prof. Dr. Davut KILIÇ EVLİYA ÇELEBİNİN KALEMİNDEN MAKEDONYA VE ÇEVRESİNDE DİNİ VE SOSYAL HAYAT .......................................................................................................... 99
Prof.Dr. Dilmurod KURANOV MA’NAVIYAT BESHIGI ANDIJONDA MADANIY HAYOT VA ADABIY MUHIT ...................................................................................................................................... 109
Yrd. Doç. Dr. Erkan HİRİK SEYAHATNÂME PENCERESİNDEN KOSOVA VE CİVARI ................................ 116
ANADOLU’DA MÜZİKLE TEDAVİNİN ÜÇ ÖNEMLİ MERKEZİ: AMASYA EDİRNE VE KAYSERİ ............................................................................................... 139
DEVLET OTORİTESİNİN KÜLTÜREL GELİŞİME ETKİSİ: MUŞKARA’DAN NEVŞEHİR’E ............................................................................................................... 157
TAŞKENT MEDRESELERİ MANEVİYATIN BAKİ OCAKLARI .......................... 173
TİMURLULAR DEVRİNDE SEMERKANT ŞEHRİNDE TİCARİ FAALİYETLERE GENEL BİR BAKIŞ ..................................................................................................... 179
HİVE HANLIĞI ve ÖNEMLİ BİR TEMSİLCİSİ: ÂGEHÎ MUHAMMED RIZA ..... 190
Prof. Dr. Kazakbay YOLDAŞ USTRUŞAN’DA BİLİM VE KÜLTÜR ...................................................................... 199
HÜSEYİN CAVİD`DE İSTANBUL: HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE YARATICILIĞI ..... 208
Doç. Madina ARIPOVA O‘ZBEK MILLIY ME‘MORCHILIK BEZAKLARINING KITOB GRAFIKASIDAGI KO‘RINISHLARI ......................................................................................................... 226
HOKAND: ÖZBEK EDEBİYATI VE MEDENİYETİNİN ALTIN BEŞİĞİ ............. 231
İBN BATTUTA SEYAHATNAMESİNE GÖRE ANADOLU ŞEHİRLERİ ............. 241
BABÜRNÂME’DE ÖZBEKİSTAN ŞEHİRLERİ ....................................................... 248
SELÇUKLU BAŞKENTİ KONYA’NIN İLİM VE KÜLTÜR BAŞKENTİ OLMA SERÜVENİ ................................................................................................................... 263
OSMANLIDA İLK SİNEMACILAR: MAKEDONYALI MANAKİ KARDEŞLER 275
Uzman Mukaddes ARSLAN TÜRK DÜNYASI KÜLTÜR BAŞKENTLERİ AÇISINDAN ANKARA VE İSTANBUL’UN MANEVİ-İNANÇ ÖNDERLERİ (HACI BAYRAM-I VELİ VE AZİZ MAHMUD HÜDAİ HZ. ÖRNEĞİ) ............................................................................. 288
YAVUZ BÜLENT BAKİLER’DE KİMLİK VE MEKÂN: ÜSKÜP’TEN KOSOVA’YA .... 306
Yrd. Doç. Dr. Murat ORHUN KÜLTÜR ŞEHRİ ANDİCAN ...................................................................................... 313
SEMERKAND`Lİ ALİMLERİN ESERLERİNİN BAKÜ YAZMA NÜSHALARI... 327
YAHYA KEMAL VASITASIYLA ÜSKÜP’Ü ANLAMAK ...................................... 334
BİR OSMANLI KÜLTÜR BAŞKENTİ OLAN BURSA’NIN VİLÂYET SALNÂMELERİNE GÖRE DEMOGRAFİK YAPISI (1870-1907) .......................... 344
ÖZBEKİSTAN COĞRAFYASININ ÖNEMLİ ŞEHRİ
SEMERKANT’IN YÜKSELİŞİNDE İKTİSADİ FAKTÖRLERİN ETKİSİ VE ŞEHRİN İPEK YOLU ÜZERİNDE ARZETTİĞİ ÖNEM ................................................................................ 378
Araş. Gör. Şerife ÖRDEK KÜLTÜR TARİHİMİZ AÇISINDAN KALKANDELEN VE KALKANDELEN DOĞUMLU DİVAN ŞAİRLERİ ................................................................................. 401
BİR OSMANLI ŞEHRİ KÖPRÜLÜ ............................................................................ 419
STRABON’DAN SABUNCUOĞLU’NA AMASYA: KÜLTÜR MİMARLARI ...... 430
GERMİYANOĞULLARINDAN OSMANLI DEVLETİNE ANADOLU SAHASI TÜRK EDEBİYATINDA KÜTAHYA'NIN YERİ ...................................................... 441
A VIEW ON THE HISTORY OF MINARETS ON THE TERRITORY OF UZBEKISTAN ............................................................................................................. 450
Yrd. Doç. Dr. Ünal ZAL SEMERKANT’TAN MEKTUP VAR!.. ...................................................................... 462
“TOSHKENTNOMA” VE “PALATKADA YOZİLGAN DOSTON” ADLI METİNLERDE TAŞKENT .......................................................................................... 479
Yrd. Doç. Dr. Yasemin APALI OSMANLI’DA MAHALLE MEKTEPLERİNİN DİNİ YAŞANTI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ .................................................................................................................... 495
PRİZRENLİ SA’YÎ VE ŞİİRLERİ ............................................................................... 508
BİLDİRİ METİNLERİ
13
İPEK YOLU ŞEHİRLERİNİN ORTAÇAĞDAKİ ENDÜSTRİYEL KAPASİTELERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (BUHÂRÂ SEMERKANT ÖRNEĞİ) Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi abdulhalik.bakir@bilecik.edu.tr ÖZET Tarihsel İpek Yolu şehirleri, Ortaçağ boyunca Maverâün- nehir bölgesinin en işlek ticaret ve endüstri merkezleri haline gel- mişlerdir. Bölgenin sulak ve dolayısıyla da verimli topraklara ve zengin yer altı kaynaklarına sahip olması hasebiyle çeşitli en- düstri kollarına bolca ham madde teminini sağlıyordu. Bunun ya- nında bölgenin ve burada kurulan Buhârâ ve Semerkant gibi ba- yındır şehirlerin kuruluşlarından itibaren önemli ve güçlü devlet- lere başkentlik yapmaları sonucunda çok gelişmiş endüstri mer- kezleri haline gelmişlerdir. Anılan iki şehir hemen hemen bütün endüstri kollarında şöhret kazanmışlar ve üretmiş oldukları sanayi ürünlerini civar ve uzak bölgelere satmayı başarabilmişlerdir. İşte biz bu çalışmamızda anılan iki şehrin (Buhârâ ve Semerkant) Or- taçağdaki üç endüstri kolunu (Tahta, kağıt, dokuma) kapsayan ka- pasiteler üzerinde durmayı ve elde edilen bilgileri bir değerlen- dirme süzgecinden geçirerek bir sonuca varmayı planlamaktayız. Çalışmanın muhtemel iç başlıklarını şöyle sıralayabiliriz: Giriş, Buhârâ ve Semerkant’ın tahta endüstrisi, Buhârâ ve Semerkant’ın kağıt endüstrisi, Buhârâ ve Semerkant’ın dokuma endüstrisi, de- ğerlendirme, sonuç, kaynaklar. Anahtar sözcükler: Buhârâ, Semerkant, Ortaçağ, İpek Yolu, madencilik, tekstil. AN EVALUATION ON INDUSTRIAL CAPACITIES OF SILK ROAD CITIES DURING THE MEDIEVAL AGE (CASE OF BOKHARA-SAMARKAND) ABSTRACT Historical Silk Road cities became the most practical and active trade and industry centers of Maveraünnehir region. Since the region had watery and thereby fertile lands and rich under- ground resources it provided raw materials for various industrial branches. Moreover prosperous cities such as Bokhara and Sa- markand became well-developed industry centers after they be- came capitals of significant and powerful states. Those two cities 14
gained reputation in nearly all industry branches and they man- aged to sell industrial products they had manufactured in even far regions. In this study we intend to touch on three industrial branches (wood, paper, weaving) of those cities during the medi- eval age. We can list the probable subheadings of the study as following: Introduction, Wood Industry of Bokhara and Samar- kand, Paper Industry of Bokhara and Samarkand, Weaving Indus- try of Bokhara and Samarkand, Evaluation, Conclusion, Bibliog- raphy.
Key Words: Bokhara, Samarkand, Medieval Age, Silk Road, Mining, Textile. Giriş Ortaçağlarda Buhârâ ve Semerkant şehirlerin yer aldığı Maverâünnehir veya eski adıyla Soğdiyana, Ceyhun ve Seyhun nehirlerin arasındaki verimli toprakları kapsamak- taydı. Ayrıca bu toprakları, Buhârâ ve Semerkant’ın da üzerlerinde bulunduğu Zerefşân (Soğd nehri) ve Kiş ve Nesef şehirlerinin arasında akan nehir sulamaktaydı. Maverâün- nehir bölgesi, Ortaçağda dünyanın dört cennetinden biri kabul ediliyordu ve gelişiminin en zirvesine H. III. (M. IX. ) yüzyılın ikinci yarısında Sâmân oğulları döneminde ulaşmış oldu. Anılan yüzyılda ve onu takip eden dönemlerde, bölgenin önemli şehri Semerkant, başkent sıfatını sürdürürken, Buhârâ daha ziyade dinsel şehir özelliğine sahip bulunu- yordu. Ancak her iki şehir de Maverâünnehir bölgesinde eşit bir konum ve şöhrete sahip- tiler 1
Burada bir nebze de olsa Buhârâ ve Semerkant’ın fiziki özellikleri genel özellik- leri hakkında bilgi vermek gerekir. Ortaçağ İslam dünyasının ünlü coğrafyacısı el-Mak- disî’nin Buhârâ veya diğer adıyla Nümückes ile ilgili sunmuş olduğu bilgilerden, buranın çok bayındır bir yerleşim merkezi olduğunu ve Nur, Hufre, el-Hadîd, el-Kuhendüz, Beni Sa’d, Benî Esed ve el-Medîne (şehir) adında yedi kapısının bulunduğunu öğrenmekteyiz. Ayrıca şehrin es-Sehle ve el-Câmi’ adında iki kapısı bulunan; içinde hazinelerin korun- duğu bir kalesi vardı. el-Meydân (Meydan), İbrahim, Merkeşân, Külâbâz, Nevbehâr, Se- merkant, Fegâskûn, er-Râmisehniyye, Hadeşrûn, Ğûşec adında on yola sahip olan
* Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi 1 Bkz. Guy Le Strange, Büldânü’l-Hilâfeti’ş-Şarkıyye, (Arp. Trc. Beşîr Fransîs-Gorgis Avvâd), Beyrut, 1985, s. 503-504. Buhârâ ve Semerkant’ın diğer yönleri ile ilgili bilgi için bkz. 15
Buhârâ’nın bir Cami mescidi, çok mamur ve canlı bir çarşısı ve gayet temiz ve zarif mes- citleri, güzel hamamları, geniş caddeleri bulunmaktaydı. Ayrıca burada her yıl kurulan bir panayırdan da söz edilmektedir. Burada Ortaçağ boyunca Buhârâ’ya bağlı küçük yer- leşim merkezlerini de şöyle sıralamak mümkündür: Zendene, Hucâdâ, Mağgân, Bikend, Efşene, Emîzâ, Lûşer, Riyâmisen, Berehşâ, Zermîsen, Vahsûn 2 . Bu durumuyla da Buhârâ’nın Ortaçağlarda güzel ve bayındır bir şehir olduğu anlaşılmaktadır. Buhârâ’nın yaklaşık 150 m. doğusunda ter alan Semerkant’ın fizikî özelliklerine gelince, buranın etrafını çevreleyen derin bir hendeği ve oldukça yüksek bir kalesi vardı. Şehir kalesinin aşağı kısmında ve nehre yakın bir yerde bol miktarda bostanların ve ağaç- ların bulunduğu varoşlar yer alıyordu. Hükümet konağı ile şehir hapishanesi ise kalenin içinde idi. Semerkant’ın Çin, Nevbehâr, Buhârâ ve Kiş adında dört ana kapısı ve Ğadâved, İsbesk, Sûhaşîn, Efşine, Kûhek, Versenîn, Rîvded ve Ferruhşîd denilen sekiz yolu bulu- nuyordu. Şehirde bir cami mescidinin ve mamur çarşıların bulunduğunu coğrafyacıları- mızdan öğreniyoruz 3 . Yakut’un ifadesiyle “Re’sü’t-Tâk” Tak başı olarak adlandırılan Se- merkant’ın büyük çarşısının çok geniş ve mamur olduğu, dünyanın her köşesinden tüc- carların buraya akın ettiği, dükkanlarının mallarla dolup taştığı, şehrin muhkem bir surla korunduğu anlaşılmaktadır 4 . Semerkant’ın güneyinde bir günlük mesafede Kûhek adında küçük bir dağdan da söz edilmektedir. Coğrafyacıların bildirdiğine göre Semerkant’a bağlı küçük yerleşim merkezlerini de şöyle sıralamak mümkündür: Bencikes, Rağser, Rîvded, Sencerfağan, es-Sevdâr, ed-Derğam, Ebğar, Bûzmâcez, Bârkes, Gûşfağan, Ber- nemez, Yârkes 5 .
2 el-Makdisî, Ahsenü’t-Tekâsî fi Ma’rifeti’l-Ekâlîm, Kahire, 1991, s. 281-282. Ayrıca bkz. Ebu’l-Kâsım Ubeydullah b. Abdullah İbn Hurdazbih, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, Leiden, 1889, s. 25. en-Nerşehî ise, Buhârâ’ya bağlı yerleşim merkezlerini şöyle sıralamaktadır: Nûr, Tavâyise (et-Tavâvîs), Kermîne, Eskü- cekt, Şarğ, Zendene, Verdâne, Efşene, Berked, Râmiten, Verhaşe, Beykend, Fereb. Bkz. Ebu Bekr, Mu- hammed b. Ca’fer en-Nerşehî, Târihu Buhârâ, (Frs. Trc. Emîn Abdulmecîd Bedevî- Nasrullah Mubeşşir et-Tırâzî), Kahire, (Trz.), s. 2738. Ayrıca bkz. Arminius Vambery, Târihu Buhâra münzü Akdemi’l-‘Usûr
3 Aynı eser, s. 279. Ayrıca bkz. Guy Le Strange, s. 507-511. 4 Guy Le Strange, s. 507-508. 5 Aynı eser, s. 508-509. 16
I. Buhârâ ve Semerkant’ta Tahta Endüstrisi Buhârâ ve Semerkant, Ortaçağlarda imalat sanayide kullanılan ham maddeler ve endüstriyel kapasite bakımından Maverâünnehr bölgesinin en önemli ve zengin iki şehri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu iki şehirde ilk göze çarpan endüstri kolunun tahta en- düstrisi ve bu kola bağlı marangozluk sanatı olduğu görülür. Buda ister istemez bölgenin tarıma elverişli sulak topraklara ve her türlü ağacın yetiştiği ormanlara sahip olduğunu göstermektedir. Ortaçağ coğrafyacısı İbn Havkal’in Buhârâ hakkında vermiş olduğu bil- gilerden, anılan şehrin sınırından Soğd vadisinin sağı ve solundaki Buttem sınırına kadar yeşilliği ve güzelliği hiç kesilmeyen bir yer olduğunu; burada sekiz günlük yol boyunca yeşilliklerin, bahçelerin, çayırların ve meydanların birbirine bitişik halde bulunduğunu öğrenmekteyiz. Aynı coğrafyacının ifadelerine göre, vadinin iki tarafında ağaçlar ve ekin- ler nedeniyle oluşan yeşillik uzanıyordu. Kısaca burası ağaç yönünden memleketlerin en zengini, meyve yönünden de en bereketlisi olarak tanıtılmaktadır 6 . Ahşap işçiliği Maverünnehr bölgesinde, eski dönemlerden beri büyük bir gelişme göstermiştir. Bölgenin en önemli şehri olan Buhârâ’da, özel olarak ahşap oymacılığı ile uğraşan meslek sahiplerinin çalışmalarından söz edilmektedir. Buhârâ hükümdarı Mâh’ın, heykel yapımı için nakkaşlar ve marangozlar istihdam ettiği bildirilmekle bir- likte, anılan sanatkârların 50.000 dirhem gibi büyük fiyata satılabilen heykeller yaptıkları anlatılmaktadır. Marangozluk sanatının Buhârâ’da geliştiğini gösteren bir örnekte Emevî Emîri Kuteybe b. Müslim el-Bâhilî ile yapılan antlaşma gereğince, Araplarla birlikte otur- mayı kabul etmeyen zengin Kuskusa ailesi mensuplarının, şehir dışında yaptırdığı 700 köşkten oluşan yapıların kapılarıydı. Buhârâ ahşap oymacılığının şahane örneklerini oluş- turan bu kapıların üzerinde çeşitli güzel motifler yer almaktaydı 7 .
sonra, şehir halkından toplattığı tahtadan mamul bütün heykelleri bir araya toplayarak yaktığını ve hatta bunlardan arta kalan altın ve gümüş çivilerin miktarının 50.000 miskâl
6 İbn Havkal, Ebu'l-Kâsım Muhammed el-Havkalî el-Bağdadî, Suretü'l-Arz, Leiden, 1967, s. 473-474. 7 Bkz. en-Nerşehî, Tarihu Buhârâ, s. 38, 74 (en-Nerşehî, Buhârâ Tarihi, (Çev. Mehmet Nurettin Koçak), Türk Dünyası Araştırmaları, Aralık 1998, S. 117, s. 25-26; Hasan Kurt, Orta Asya’nın İslamlaşma Süreci
17
olduğunu ise et-Taberî’den öğrenmekteyiz 8 . İslam fetihleri esnasında Buhârâ ve Semer- kant’ta imal edilen tahtadan heykellerin fiyatlarına ve onların yapımında kullanılan altın ve çivilerin miktarına bakıldığında, buralarda marangozluk sanatının ne denli gelişmiş olduğunu ve bu sanat dalında uğraşan marangozların da ne ölçüde para kazandıklarını görmek mümkündür. Semerkant şehrinde servi ağacından çok şahâne fil, deve, inek, ve onları kovala- yan aslan ve kaplan gibi, yırtıcı hayvanların av sahnelerini gösteren tuhafiyelik eşyalar imal edilmekteydi 9 . Fergâna vilayetinin etrafındaki dağlarda güzel yaylalar vardı. Kızıl söğüt (tabulgu) ağacı yalnız bu dağlarda bulunurdu. Kızıl söğüt, kabuğu kırmızı bir ağaç olup asa, kamçı sapı ve kuşlara kafes yapmak için kullanılırdı. Aynı zamanda buradaki marangozlar onu yontup, ok yaparlardı. İyi bir ağaç olduğundan dolayı da bölge halkı tarafından hediye olarak uzak yerlere götürülürdü 10 .
Download 3.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|