I. uluslararasi

bet	7/46
Sana	01.12.2017
Hajmi	3.66 Mb.
	#21258

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 46

Ye-

kün

2

1220

2

2

3

7703

2

5

5

8924

0

7

memurunun maaşı 4.093 kuruş 30 para ve çeşitli küçük giderler 2.194 kuruş 32 para ola-

rak yer almıştır. Gider kalemleri arasında en az harcama 20 kuruş ile aydınlatmaya yapıl-

mıştır. Gider kalemleri arasında boş bırakılan yani harcama yapılmayan kısımlar bulun-

maktadır. Bunlar, borç ödemeleri, temizlik, istikraz ve olağandışı giderlerdir. 1331 yılının

gider toplamları, yekûn hanesinde 21.220 kuruş 22 para olarak kayıt altına alınmıştır.

1332 yılının beklenen giderlerinden en fazla paya sahip kalem, 10.000 kuruş ile

tamiratlar olurken, sırasıyla ikinci ve dördüncü en yüksek harcama kalemlerinin borç öde-

melerine yönelik olması dikkat çekicidir. Diğer yandan bir önceki yıl giderleri arasında

yer alan aşı harcamaları 1332 yılının giderleri arasında yer almamıştır. Yine 1331 yılında

aydınlatma gideri için yapılan 20 kuruşluk harcama bir yıl sonra 5 kat artmış olması dik-

kat çekicidir. Tahmin edilen 1332 yılındaki toplam giderler 37.703 kuruş 25 para olarak

yekûn hanesinde yer almıştır.

Kaza belediyesinin bütçe giderlerinin altına düşülen notta; “Yabanabad kazası

merkez belediyesinin (Kızılcahamam) 1332 senesi bütçe denge cetveli yukarıda olduğu

gibi tertib ve tanzim edilmekle cemiyyet-i belediye

ye bera-yı tevdi kaymakam maka-

mına takdim kılındı” ifadesi yer almaktadır. Bu ifadenin kayıt altına alındığı tarih ise 7

Haziran 1916 olup, belge tarihten sonra mühürlenerek meclis onayına sunulmuştur. Bel-

genin devam eden kısmında meclis tarafından şu açıklayıcı bilgiler yer almıştır;

“Yabanabad merkez belediyesinin üç yüz otuz iki senesi muvazene cetveli mecli-

simizce bi't-tedkik varidat-ı muhamminesinin bi'z-zarure satılması tensib edilen dört ha-

nenin esmanı dahi dahil olunduğu halde otuz yedi bin yediyüz üç kuruş yirmi beş paraya

baliğ olduğu ve mübremü'l-tesviye istikraz ve emanat ve düyunat dahil olmak üzere ma-

sarif-i muhamminesinin dahi otuz yedi bin yedi yüz otuz üç kuruş yirmi beş paraya kasr

ve tahdid edilerek varidatıyla tekabül ettirildiği ve varidatın azlığıyla beraber masarif-i

müberremesinin baliğ olduğu nisbet aşı memurluğuna muhassıs maaşatın bütçeden ref'ini

zaruri kılındığı ve ma'aheza etfâl-i memleketin aşısız kalmaması ve mücavir kazalardan

senede üç dört defa celb ettirilecek muvakkat aşı memurları harcırahını teminen harcırah

karşılığı namıyla bütçeye iki bin kuruş vaz' edildiği cihetle müfredatı bervech-i bala mu-

harrer bütçe dairesinde ifa-yı muamele olunması tezekkür ve tasdik kılındı”. Belgede tarih

Cemiyyet-i Belediyye: 1877 yılında çıkarılan belediyeler nizamnamesi.

olarak “Fi 4 Şaban sene 334 ve fi 25 Mayıs sene 1332

” (6 Haziran 1916-7 Haziran 1916)

yazılmış ve belge mühürlenerek kapatılmıştır.

V.

Ankara Vilayeti, Kırşehir Livası, Avanos Kazası Bütçesi Gelirleri ve Gi-

derleri (Varidat ve Masarifatları)

Günümüzde ilçe olan Avanos kazası “İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi”

(1871), öncesi yerleşim yeri olarak nahiye (1867) iken, devlet topraklarının idari taksi-

matının yeniden şekillendiği nizamname sonrasında Ankara vilayeti, Kırşehir Livası’na

bağlı bir kaza (1888) haline gelmiştir. 1924 yılında Kırşehir’e bağlı olarak kalan Avanos,

1954 yılında Nevşehir’e bağlanmıştır (Sezen, 2006: 47).

Osmanlı Devleti’nde yirminci yüzyılda yaygınlaşan belediyecilik faaliyetleri so-

nucunda Ankara vilayetine bağlı olduğu dönemdeki belediye bütçelerinden 1331 ve 1332

senelerinin tahakkuk eden ve tahmin edilen gelirleri tablo 3’de gösterilmiştir.

Tablo 3. Avanos Kazası 1331 ve 1332 Yılları Varidatları (Gelirleri)

Gelir Kalemleri

1331

(R.)

(1915/1916)

Senesi Ke-

sinleşmiş ve

Kesinleşme-

miş Gelirleri

1332

(R.)

1916/1917

Senesi Ke-

sinleşmiş ve

Kesinleşme-

miş Gelirleri

Toplam-

lar

11

(İc-

mal)

Düşünce-

ler (Müla-

hazat)

Ku-

ruş

Para

Ku-

ruş

Par

a

Ku-

ruş

Par

a

Beyanı

Zebhiye rüsumu

1700 00

1500

3200 00

Kantar rüsumu

1666 00

1750

3416 00

Hayvan rüsumu

1006 00

1006

2012 00

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat sonrasında mali işlerde kolaylık sağlanması amacı ile hem hicri hem de

rumi takvim kullanılmıştır. Hicri takvim ay yılı esaslı olup 1 yıl 354 gün iken, rumi takvim güneş yılı esaslı

ve 1 yıl 365 gün 6 saattir.

Toplam hanesi belgede yer almamakla birlikte Yabanabad kazası bütçesi ile karşılaştırılabilmesi açısın-

dan tarafımızdan oluşturulmuştur.

Kile rüsumu

342

360

702

Dellaliye rüsumu

551

600

1151 00

Gazhane rüsumu

300

600

900

Rüsum-ı belediye kanununun on

ikinci maddesi mucebince Hay-

vanat ve arabalardan istifası la-

zım gelen resim

3019 20

3019

6039 00

Rüsum-ı belediye kanununun

ikinci maddesi mucebince mu-

sakkafat-ı temettu vergisinden is-

tifası lazım gelen tanzifat ve ten-

virat resmi

1430 20

1430

2861 00

Rüsum-ı belediye kanununun bi-

rinci maddesi mucebincemusak-

kafat-ı temettu‘ vergisinden isti-

fası lazım gelen resm-i ***

2797 10

1712

4509 10

Ceza-yı nakdi

1000 00

500

1500 00

Ebniye tezkire harcı

250

500

Şerefiye tezkire Harcı

100

200

Çalgı ruhsatiyesi

100

Kontrato senedatının tasdik harcı

300

600

Yekün

1451

3

10

12778 00

2729

1

10

330 senesi Kanunisani gayesine

müdevver mevcut

1172

13618 00

2534

Yekün

2623

6

10

26392 00

5262

8

10

Avanos kazasının 1331 yılı bütçesinde en fazla gelir getiren kalem 3.019 kuruş 20

para ile hayvan ve araba resimlerinden gelen gelir iken, ikinci sırada en fazla gelir getiren

2.797 kuruş 10 para ile temettü vergisi kalemi yer almaktadır. Belediye gelirleri arasında

en az çalgı ruhsatiyelerinden elde edilen 50 kuruşluk gelirdir. Aynı yıl gelirleri arasında

1330 yılı devreden gelirleri de yer almıştır. Bu gelirlerin toplamı 11.723 kuruş ile birlikte

1331 senesi toplam gelirleri 26.236 kuruş olarak bütçenin gelir tarafını oluşturmuştur.

1332 senesi gelirlerinde çok büyük değişiklikler olmazken sadece temettü vergisi gelirle-

rinde 1000 kuruş’luk bir azalış meydana gelmiştir. Ancak bu durum toplam hanesini çok

fazla etkilememiş ve 1332 senesi toplamı bir önceki yıla yakın bir şekilde 26.392 kuruş

olarak kayıt altına alınmıştır.

Tablo 4. Avanos Kazası 1331 ve 1332 Yılları Masarifatları (Giderleri)

Gider Çeşidi

1915/1916 (1331) (R.)

Senesi Tahmini ve Ke-

sinleşen Giderleri

1916/1917

(1332) (R.)

Senesi Tah-

mini ve Ke-

sinleşen Gi-

derleri

Toplamlar

(İcmal)

Düşünce-

ler (Müla-

hazat)

Kuruş

Para

Ku-

ruş

Par

a

Ku-

ruş

Par

a

Beyanı

Belediye reisinin bir yıllık

maaşı

1200

1440 00

2640 00

Kâtibin bir yıllık maaşı

1080

1200 00

2280 00

Çavuşun bir yıllık maaşı

960

1140 00

2100 00

Çavuşun bir yıllık maaşı

960

1140 00

2100 00

Çöpçünün bir yıllık maaşı

1000

2000 00

4000

Çöpçünün bir yıllık maaşı

1000

Kırtasiye bedeli

120

Ta'dilat

komisyonunun

azalarının toplam ücreti

300

600

İhrakiye

100

200

Resmi günler giderleri

100

300

400

Cenaze işleri gideri

200

300

500

Aciz ve fukaranın taşıma

giderleri

300

600

Ramazan-ı Şerif’te atılan

top için kullanılan barut

gideri

Ahur

vergisi

İhrakiye: Liman yada havaalanındaki taşıtlara sağlanan akaryakıt.

Ahur: Hayvanların su içtiği taş veya ahşap yalak, hayvanların barındığı yer.

Mefruşat

bedeli

400

500

900

Yolların tamir gideri

750

1500 00

Belediyece inşası elzem

olan eczane, dükkân ve

anbar ile eskimiş olan

ecza ve rençber makinala-

rının bedel ve gideri

10000

1480

2480

Tabib harcırahı

274

Aydınlatma gideri

400

500

900

Eşhas-ı gayr-ı mümeyyize

masrafı

160

Sandık emini

maaşı

720

Yekün

20215

2568

4589

Tablo 4, Avanos kazasının rumi takvime göre 1331 ve 1332 yıllarının masrafları

gösterilmiştir. 1331 yılında belediyenin en fazla yapması zorunlu hale gelen giderleri ya-

pıların ve makinelerin (alım) bedelleri için ayrılan paylardır. Diğer gider kalemlerinin

neredeyse tamamı kadar pay ayrılan bu alım ve yapım işlerine 10.000 kuruş ayrılmıştır.

En fazla ikinci ve üçüncü gider kalemleri ise sırasıyla 1200 kuruş reis maaşı ve kâtibin

yani günümüz karşılığı ile muhasebeciye ayrılan 1080 kuruşluk giderdir. Aynı yılda en

az masraf 11 kuruş ile ahur vergisine yapılmıştır. 1331 yılında yapılan diğer giderlerle

birlikte kazanın toplam giderleri 20.215 kuruş’a ulaşarak kayıtlanmıştır.

1332 yılında, en fazla ve en az harcama yapılacak olan gider kalemlerinde çok

büyük bir değişiklik olmamıştır. Bu yılda 14.800 kuruşluk harcama ile en fazla masraf

Mefruşat: Ev ve işyeri gibi yerleri döşemek için gerekli eşya.

Sandık Emini: II. Mahmut devrinde uyuşmazlıkların önlenmesi için kasaba halkından seçilen ve daha

sonra maaşlı hale getirilen kişilerdir.

binalara ve makinelerin alımına ayrılmıştır. Masraflarda meydana gelen artışlarda çöpçü-

ler hariç bütün personelin maaşında ve aydınlatma giderinde gerçekleşmiştir. Bütçenin

bu yılının toplam gideri, 25.681 kuruş olarak belgede yer almıştır.

Belgenin hem gelirleri hem de giderlerine ait bazı açıklamalar hem 1331 hem de

1332 yılları için yapılmıştır. Bu açıklamalardan 1331 yılına ait olanı şu şekildedir; “Bin

üç yüz senesinde tesis idüb dokuz yüz üç hane ve dört bin üç yüz yirmi nüfustan ibaret

olan Avanos belediyesinin üç yüz otuz bir senesi varidat ve masarifat-ı muhamminesini

havi tanzim edilen işbu muvazene cetveli mündericatının muvafık olduğu ve gerçi bele-

diye memurları maaşıyla masarif-i mukannine ve saire her halde varidat-ı belediyenin

öşrünü ve nihayet muvakkaten humsu tecavüz etmeyeceği ahkâm-ı kanuniyeden ise de

varidat-ı belediyenin az olmasına ve işbu cetvelde gösterilen mebaliğin ahval-i mahalliye-

i hazıraya nazaran dahi müberrem bulunmasına mebni tezyili gayrı-kabil olmasına ve

Kırşehir mutasarrıf-ı aliyyesinden şeref-mevrud 17 Mayıs sene 1332 tarih ve 1083/59

numaralı emirnamesi üzerine ta‘mimen tahtîm kılındı”. Bu açıklamada hem avanos ka-

zasının nüfusundan hem gelirlerinin azlığından hem de hazırlanma nedeninden bahsedil-

mektedir. Ayrıca belgenin en sonunda hem rumi hem de hicri takvime göre “Fi 2 şabanül-

muazzam sene 1334 ve fi 12 Mayıs sene 1332” tarihleri atılmış olup bu tarihler miladi

olarak sırasıyla 4 Haziran 1916 ve 25 Mayıs 1916 tarihlerine isabet etmektedir. Yine bel-

gede açıklama ve tarihlerden sonra bütçenin hazırlanma sürecindeki sorumlu kişilerin

mühürleri bulunmaktadır.

Belgede 1332 yılının bütçesinin yani gelir ve giderlerine ait açıklamaları ise; “Bin

üç yüz senesinde tesis idüb dokuz yüz üç hane ve dört bin üç yüz yirmi nüfustan ibaret

olan Avanos belediyesinin üç yüz otuz iki senesi varidat ve masarifat-ı muhamminesini

havi tanzim edilen işbu muvazene cetveli mündericatının muvafık olduğu ve gerçi bele-

diye memurları maaşıyla masarif-i mukannine ve saire her halde varidat-ı belediyenin

öşrünü ve nihayet muvakkaten humsu tecavüz etmeyeceği ahkâm-ı kanuniyeden ise de

varidat-ı belediyenin az olmasına ve işbu cetvelde gösterilen mebaliğin ahval-i mahalliye-

i hazıraya nazaran dahi müberrem bulunmasına mebni tezyili gayrı-kabil olmasına ve kır-

şehri mutasarrıf-ı aliyyesinden şeref-mevrud 17 Mayıs sene 1332 tarih ve 1083/59 numa-

ralı emirnamesi üzerine ta‘mimen tahtîm kılındı” şeklindedir. Tarih olarak yine bir önceki

yılla aynı şekilde “Fi 2 şabanül-muazzam sene 1334 ve fi 12 Mayıs sene 1332” yazılmış-

tır. Belge yine mühürlenerek kapatılmıştır.

Bütçelerin hazırlanma süreçleri sonrasında hiyerarşik düzene göre padişah tara-

fından talep edildiği anlaşılan belgeler, vali mührü ve açıklaması ile dâhiliye nezaretine

şu şekilde arz edilmiştir;

“Dâhiliye Nezaret-i Celilesine

Hülasa:

Yabanabad ve Avanos kazaları belediye bütçeleri suretlerinin leffiyle.

Devletlüefendim hazretleri

23 Mayıs sene 1332 tarihli ve 54045/403 numaralı tahrirata lahiktir. Yabanabad

merkeziyle Şurya nahiyesinin

ve Kırşehrine tabi Avanos kazasının sene-i haliye bele-

diye bütçelerinin mahallerinden celb edilmiş suretleri leffen cenab-ı âli-i nezaret-penahi-

lerine takdim kılınmakla ol babda emr u ferman hazret-i menlehül-emrindir.

Ankara Valisi”

Belgenin valilikçe dâhiliye nezaretine gönderilişi, bütçenin hazırlanmasından 13

gün sonra yani “Fi 17 Şaban sene 1334 ve fi 5 Haziran sene 1332” tarihinde gerçekleş-

miştir. Belge son olarak valilik kalemine gitmiş ve şu notlar ile hazırlanma ve gönderilme

süreçleri tamamlanmıştır; “Evvelki tahriratta 304 numarasıyla 28 Mayıs sene 1332 tari-

hinde umur-ı mahalliye tevdi edildiği kayden maruzdur. Fi 11 Haziran sene 1332”

“Umur-ı mahalliye-i Vilayat müdüriyeti fi 11 minh”

Sonuç

Ankara Vilayeti, Ankara Livası, Yabanabad Kazası’nın hem 1331 hem de 1332

(R.) senesi bütçelerinin gelirlerinin giderlerinden daha fazla olduğunu belirtmek yerinde

olacaktır. Günümüz yerleşim birimlerinden Kızılcahamam merkez bölgesine rastlayan

Yabanabad Kazası’nın 1331 senesi geliri 21.596 kuruş 07 para, gideri ise 21.220 kuruş

22 para olarak kayıtlanmıştır. Bütçe bu yılda 375 kuruş 25 para fazla vermiştir. Gelirlerin

giderleri karşılama oranı yaklaşık olarak % 98’dir. Aynı kazanın 1332 senesi gelir toplamı

37.703 kuruş 25 para iken gider toplamı 37.703 kuruş 25 paradır. Bu yılın gelirleri ile

Çalışmada Yabanabad merkez (Kızılcahamam) ve Kırşehir Avanos kazaları bütçeleri dikkate alınmıştır.

Yabanabad Şurya (Şorya)’ya ait bütçe çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır.

giderleri birbirine denk hale getirilmiş ve gelirlerin giderleri karşılama oranı % 100 ol-

muştur.

Ankara Vilayeti, Kırşehir Livası’nın Avanos Kazası’na ait bütçelerin giderlerinin

gelirlerine nazaran daha az olduğu tespit edilmiştir. Avanos Kazası’nın 1331 senesi ge-

lirler toplamı 26.236 kuruş 10 para iken giderleri 20.215 kuruş olup bütçe 6021 kuruş 10

para fazla vermiştir. Bu durumda gelirlerin giderleri karşılama oranı yaklaşık % 77 olarak

gerçekleşmiştir. Aynı kazanın 1332 senesi belediye bütçesinde, gelirlerinde bir önceki

yıla göre sadece 159 kuruş 30 para’lık bir artış olmuş ve 26.396 kuruşa yükselmiştir.

Kazanın giderleri ise 5.466 kuruş’luk artışla 25.681 kuruş’a yükselmiştir. 1332 yılı Ava-

nos bütçesi sadece 715 kuruş fazla vermiştir. Avanos Kazası’nın bütçesinin bu yıldaki

gelirlerinin giderlerini karşılama oranı yaklaşık % 92 olmuştur.

Tanzimat sonrası döneme göre idari taksimatta fiziksel olarak birbirine çok da

yakın olmayan iki ilçenin bütçeleri analiz edilmiştir. Birbiri ile karşılaştırıldığında ise,

hem Yabanabad hem de Avanos kazalarının zebhiye rüsumu, kantar rüsumu, kile rüsumu,

icarat ve nakit ceza kalemlerinden elde ettikleri gelirlerin ortak gelir kalemleri olduğu

ortaya çıkmıştır. Bunun yanında bir önceki yıllardan devreden gelirlerin her iki kaza büt-

çesinde de yer almaktadır. Yabanabad Kazası’nın gelirleri on dört kalemden oluşurken,

Avanos Kazası’nın gelirleri on beş kalemden oluşmaktadır. Her iki kaza belediyesinin

gider kalemlerinden olan, belediye reisinin maaşı, kâtip ve sandık emini maaşları, çavuş

maaşları, kırtasiye giderleri, ramazan-ı şerif gibi resmi gün giderleri, kefen gibi cenaze

giderleri, fakir ve düşmüşler için ayrılan giderler, tamirat, aydınlatma ve temizlik giderler

kalemleri ortak gider kalemleridir. Bu kalemler bazen ayrı ayrı bazen de birleştirilmiş

olarak bütçelerde yer almıştır. Yabanabad Kazası’nın toplam gider yerlerinin sayısı yirmi

üç iken, Avanos Kazası’nın toplam gider yerlerinin sayısı yirmi bir kalemden oluşmuştur.

Sonuç olarak Tanzimat öncesi hem devlet kanalı (kadılık), hem de sivil toplum

yapılanmaları (vakıflar, loncalar, ahilik teşkilatları vs.) ile yerine getirilen belediye hiz-

metleri, Tanzimat sonrasında batı tarzında kurulan belediyeler tarafından yerine getiril-

meye başlanmıştır. Günümüzden yüz yıl öncesine ait olan Yabanabad ve Avanos kazala-

rının bütçelerinin hem gelir hem de gider kalemleri günümüz belediyelerinin gelir ve gi-

der kalemlerinin başlangıcını oluşturmakta ve günümüz taşra belediyeciliğinin örnekle-

rinden ikisini oluşturmaktadır.

Kaynakça

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Dosya No: 139 Gömlek No: 61, Fon Kodu:

DH.UMVM.

Ekinci Buğra Ekrem, (2007), “Osmanlı Devleti’nde Mahkemeler ve Kadılık Mü-

essesesi Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.13, S.2005, ss. 417-439.

Elma Fikret (2007), “Türkiye’nin Belediyecilik Deneyimi ve Azerbaycan Beledi-

yeciliği”, Journal of Qafgaz University, No: 20, ss.168-178.

Eryılmaz Bilal, (2002), Kamu Yönetimi, Erkam Matbaası, İstanbul.

Kaya Kemal, (1997), “Tanzimat’tan Önce Belediye Hizmetleri ve Voyvodalar”,

Tarih Araştırmaları Dergisi, C.26, S.41, ss.101-112.

Kurt İsmail (1997), “Vakıf Müesseseleri XV ve XVI. Asır Vakıfları”, XI ve XVI.

Asırlarını Türk Asrı Yapan Değerler içinde. ss.521-523.

Ortaylı İlber (1974), Tanzimat’tan Sonra Mahalli İdareler (1840-1878), Türkiye

ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları No:142, Sevinç Matbaası, Ankara.

Ortaylı İlber, (1979), Türkiye İdare Tarihi, Türkiye ve Ortadoğu Enstitüsü Yayın-

ları No: 180, Doğan Basımevi, Ankara.

Ökmen Mustafa, Yılmaz Abdullah (2009), “Klasik Dönemden Tanzimat’a Os-

manlı Kenti ve Yerel Yönetimler”, Dumlupınar üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,

S.23, ss. 91-112.

Sencer Muzaffer, (1984a), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat Sonrası Siyasal

ve Yönetsel Gelişmeler”, Amme İdaresi Dergisi, C.17, S.3, ss.46-71.

Sencer Muzaffer, (1984b), “Tanzimat’a Kadar Osmanlı Yönetim Sistemi” Amme

İdaresi Dergisi, C. 17, S. 2, ss. 21-44.

Seyitdanlıoğlu Mehmet, “Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu

Yerel Yönetim Metinleri” Türkiye İş Bankası Yayınları, 2010, İstanbul.

Sezen Tahir, (2006), Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel

Müdürlüğü Yayın No: 21, http://www.devletarsivleri.gov.tr/assets/content/Yayinlar/ge-

nel-mudurluk-yayinlar/osmanli_yer_adlari.pdf

Ünal Feyzullah, (2011), “Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye’de Yerel Yönetim-

lerin Yasal ve Yapısal Dönüşümü” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Dergisi, S.30, ss.241-248.

BİR İLETİŞİM BİÇİMİ OLARAK ESER BIRAKMA:

MAHPERİ HUNAD HATUN

Download 3.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 46