I умумий бўлим

DETAL MATERIALI TAHLILI

Tarkibida 2,14% gacha uglerod boʼlgan temir-uglerod qotishmalari uglerodli poʼlatlar deb ataladi. Odatda, tarkibidagi uglerod mikdori 1,7% dan oshmaydigan poʼlatlar ishlab chiqariladi, chunki uglerod miqdori 1,7% dan koʼpayib ketsa, poʼlat kuchli darajada qattiqlashadi va moʼrt boʼlib qoladi, bunday pulatlarni esa amalda ishlatib boʼlmaydi.
Poʼlatga oʼzga qoʼshimchalar qoʼshib, struktura oʼzgarishlariga erishish orkali poʼlatlarning xossalarini boshqarish mumkin. Bunday maksadda qoʼshiladigan qoʼshimchalarni legirlovchi elementlar, qotishmalarni esa legirlangan poʼlatlar deyiladi. Poʼlat ishlab chiqarish amaliyotida legirlovchi elementlar sifatida koʼpincha Cr, Mo, Ni, Co, V, Ti, W, Zr, Nb xamda Mn va Si kabi elementlar qoʼllaniladi va ular poʼlatlarning fizik, mexanik va texnologik xossalarini yaxshilaydi.
Konstruktsion pulatlar tarkibida 0,6% gacha uglerod buladi. Hozirgi vaqtda konstruktsion po`lat sifatida tarkibida 0,8% uglerod bulgan po`lat ham ishlatilmoqsda. Konstruktsion pulatlar xalq xujaligining xilma-xil so^alarida keng kulamda ishlatiladi. Bunday pulatlar mashina detallari, surilish konstruktsiyalari, temir yul transporta vositalar, rels, truba, sim va boshtsa buyum- lar ishlab chitsarish uchun asosiy yaterialdir. Uglerodli konstruktsion pulatlar yetarli darajada mustahkam, plastik, texnologii xossalari yuqori bulishi kerak.

Массовая доля элементов, %
углерода		кремния			марганца				хрома, не более
0,14-0.22		0,15-0,30			0,4-0,65				0,3
Твердость НВ, не более
для горячекатаного и кованного проката							Для калиброванного проката и со специальной отделкой поверхности
без термической обработки			после отжига или высокого отпуска			Нагартованного				отожженного или высокоотпущенного
229			197			241				207
Механические свойства проката, не менее
нагартованного								отожженного или высокоотпущенного
Временное сопротивление разрыву σв, Н/мм^2 (кгс/мм^2)	Относительное удлинение δ5, %			Относительное сужение ψ, %				Временное сопротивление разрыву σв, Н/мм^2 (кгс/мм^2)			Относительное удлинение δ5, %		Относительное сужение ψ, %
640(65)	6			30				540(55)			13		40

D ETAL KONSTRUKSIYASINING TEXNOLOGIKLIGI TAHLILI

«Полумуфта» detalini tayyorlash va marshrutli texnologiyasini avtomatlashtirish va yuzasiga mexanik ishlov berish texnologik jarayonini loyihalash mavzusidagi detal vtulka tipidagi detallar turiga mansub bo`lib, aylana shakilga ega. Detal materiali Ст3сп ГОСТ 380-2005 dan tayyorlanadi. Detalimizning umumiy uzunligi L=200 mm.Detalimizda umumiy hisobda 11 ta teshik mavjud.Katta teshik diametri D=120 mm qolgan 10 ta kichik teshik diametri d=39,7 mm bo`lib u konus shaklida bo`ladi.Detalimiz umumiy hisobda 7 ta faska mavjud bo`lib bulardan 2 tasi 2x45 gradus va 5a tasi 5x45 gradus hisoblanadi.Bundan tashqari detalimiz markazidagi teshigida 6,3 aniqlikdagi kanavka mavjud.Yana M12-H6 aniqlikdagi shpon paz mavjud.Bundan tashqari detalimizni ko`rsatilgan joylarida 3,2 6,3 1,6 aniqliklar berilgan.Korsatilmagan joylarda 12,5 aniqlik berilgan.

Ishlab chiqarish turini aniqlash

DАSTLАBKI BERILGАNLАR
1. Yillik dastur N=70000
2. Ish holati m=2
3. Detal massasi q=1 kg
4. Ikki smenali ishlashda dastgohlarning yilllik ish vaqti fondi Fd=4029 soat.

Mashinasozlik korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil qilish asosan 3 turda amalga oshiriladi. Ishlab chiqarish turi oʼzgarishi natijasida mashinasozlik korxonasining tarkibi, tuzilishi va aosiy va yordamchi texnologik jixozlari oʼzgarib boradi. Аyni bir detalga ishlov berishda ishlab chiqarish turi oʼzgarishi natijasida uning tayyorlanish sifati, tannarxi, muddati va boshqalari oʼzgarishi kuzatiladi. Mashinasozlikda yakkalab, seriyali va ommaviy ishlab chiqarish turlari farqlanadi. Oʼz navbatida seriyali ishlab chiqarish yana uch turga ajratiladi: kichikseriyali, oʼrtaseriyali va yirikseriyali ishlab chiqarishlar. Zamonaviy mashinasozlikda oʼrta va yirikseriyali ishlab chiqarish korxonalarining soni ortayotganligini kuzatish mumkin, buni ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning turi va nomi tez – tez oʼzgarishi va Yangi ishlab chiqarishlarni tashkil qilish muddatlarining qirqarib borayotganligi bilan izohlash mumkin. Ishlab chiqarish turi GOST 3.1108–74 ga muvofiq biriktirilgan operatsiyalar koeffitsienti orqali aniqlanishi mumkin, maʼlum vaqt mobaynida boʼlimda bajariladigan texnologik operatsiyalar soni (Po) ni shu boʼlimdagi ish joylari soni (Rya) ga nisbati biriktirilgan operatsiyalar koeffitsienti (Kz.o.) ga teng boʼladi.

Bu yerda Po – turli operatsiyalarning yigʼindi qiymati;
Rya – mazkur operatsiyalarni bajarishga moʼljallangan mavjud ish oʼrinlari soni.
GOST 14.004 – 74 ga muvofiq mashinasozlikda ishlab chikarish turlari quyidagicha aniklanadi.
K <1 boʼlsa - ommaviy ishlab chiqarish;
1< K < 10 boʼlsa - koʼp seriyali ishlab chiqarish;
10 < K < 20 boʼlsa - oʼrta seriyali ishlab chiqarish;
20 < K < 40 boʼlsa - mayda kichik seriyali ishlab chiqarish;
K>40 boʼlsa - donalab ishlab chikarish.
Operatsiya bilan taʼminlangan koeffitsienti ishlab chiqarish sharoitida rejalashtirish mavsumida, yaʼni bir oyga aniqlanishi zarur.Dastlabki berilganlarga asoslanib berilgan detallarga ishlov berish uchun zarur boʼladigan dastgohlar sonini aniqlaymiz. Buning uchun keltirilgan formulalar yordamida har bir operatsiyani bajarishga sarflanadigan donabay – kalьkultsyaion vaqtni aniqlaymiz. Zarur boʼlgan dastgohlar sonini quyidagi formula orqali topishimiz mumkin.

Bu yerda N — yillik dastur, dona;

Tsht(щ-k) —donabay yoki donabay-kalьkulyatsion vaqt, min;
Fd — dastgohlarni haqiqiy illik ish vaqti fondi, ch;
ηz.n — dastgohlarning meʼyoriy yuklanish koeffitsienti.
Tsht.= To*φ
To – operatsiya uchun asosiy vaqt [2.146]
φ - donabay vaqt koeffiyienti [2.146]
Dastgohlarning meʼyoriy yuklanish koeffitsienti ishlab chiqarish turiga bogʼliq ravishda:
kichik seriyali ishlab chiqarish uchun – 0,8...0,9;
seriyali uchun – 0,75...0,85;
ommaviy va yirik seriyali uchun –0,65...0,75 qilib tayinlanadi.
Аmmo bizning holatimizda, ishlab chiqarish turi aniq boʼlmaganligi sababli, oʼrtacha yuklanish koeffitsientini 0,75...0,8 qilib belgilashimiz mumkin.

№	Operatsiyaning nomi		Hisoblash formulasi	То, min.		Тшт, min.	mp	P	з.ф.	По
2