I va II klass konsentratorlari

I klass konsentratorlari (repiterlari) – bu turdagi konsen-
tratorlar segmentga kelayotgan signallarni raqamli ko‘rinishga 
o‘zgartiradi, so‘ng boshqa segmentlarga uzatadi. II klass kon-
sentratorlaridan farqi, turli segmentlarda ishlatiladigan kod-
larni o‘zgartirish imkoni bor, shuning uchun ularga bir vaqtda 
turli xil segmentlarni ulash mumkin, masalan, 100BASE-TX, 
100BASE-T4 va 100BASE-G‘X turdagi segmentlarni. Lekin 
signalni o‘zgaritrish jarayoni vaqt talab qiladi, shuning uchun 
bu turdagi konsentratorlar sekin ishlaydi (standart bo‘yicha 
ulardagi ushlanish 140 bit oralig‘idan ko‘p bo‘lishi kerak 
emas).
– 145 –
I klass konsentratorlari ancha erkin, ular kengayish 
bo‘yicha ancha keng imkoniyatlarga ega. Aynan shulardan 
shassi asosidagi murakkab konsentratorlar hosil qilishda ish-
latiladi. Shuningdek, ulardagi ichki raqamli signallar shi-
nasi mavjud bo‘lganligi uchun masofaviy ish stansiyalaridan 
boshqarish imkoniyati hosil bo‘ladi. Ya’ni tarmoq yuklamasini 
va portlar holatini, tarmoqdagi xatoliklarni qaytarish chasto-
tasini nazorat qilish, shuningdek, nosoz segmentni avtomatik 
ra vishda o‘chirish ishlarini masofadan amalga oshirish mum-
kin bo‘ladi. Bu holda boshqarish stansiyasi bilan aloqa qilish 
uchun maxsus loyihalashtirilgan aloqa protokoli SNMP (Sim-
ple Network Management Protocol-prostoy protokol uprav-
leniya setyu) ishlatiladi. Bunday masofaviy boshqarilish im-
koniyati bor konsentratorni idrokli konsentrator deb ataladi 
(Intelligent Hub, èíòåëåêòóàëíûé, idrokli). 1988-yili IAB 
(Internet Activities Board) komissiyasi tomonidan SNMP 
protokoli taklif qilingan. U RFC1067, RFC1098, RFC1157 
hujjatlarida bayon qilingan. SNMP protokoli amaliy bosqichga 
tegishli bo‘lib, IP va IPX protokollari bilan ishlaydi. U tarmoq 
haqida axborot yig‘ishga imkoniyati bor, shuningdek, tarmoq 
qurilmalarini ham boshqarishi mumkin.
SNMP protokoli ASN1 formatida matn fayllari ko‘rinishida 
tarmoq qurilmalari haqidagi axborotni saqlaydi deb bilinadi, 
ulardan har biri MIB (Management Information Base, áàçà 
óïðàâëÿþùåé èíôàðìàöèè, boshqarish axborotlar bazasi) 
nomi bilan ataladi. Masalan, idrokli konsentratorlar bo‘lgan 
holda ulardan har bir portdan uzatilgan va qabul qilingan pa-
ketlar sonini o‘qish mumkin, shuningdek, har bir portni alo-
qadan uzib va yana ulash mumkin. Bular SNMP yordamida 
amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan ishlarning hammasi emas.
Tarmoq qurilmalarini boshqarish uchun, bu qurilma kon-
trolleri SNMP agentining dasturini bajarishi kerak. Agent das-
turi, qo‘yilgan tizimdagi tarmoq haqidagi axborotni yig‘adi va 
bu tizim obyektlarini boshqaradi. Tarmoqni boshqaradigan 
ishchi stansiya (NMS-Network Management Station) – bu 

– 146 –
tarmoqqa ulangan komp’yuterlardan biri bo‘lib, bu komp’-

yuterga maxsus amaliy dastur paketi joylashtirilgan va qulay 
grafik ko‘rinishda tarmoq qurilmalarining holatini aks ettirib 
turadi hamda ularni boshqarish imkonini beradi.
SNMP protokoli uchta turdagi buyuruqlarni qo‘llaydi.
GET buyurug‘i erkin tartibda axborot obyektlarining 
 
●
qurilmasining qiymatlarini o‘qiydi (MIB dan);
GET NEXT buyurug‘i tartib bo‘yicha keyingi axborot 
 
●
obyektining qurilmasini qiymatlarini o‘qiydi;
SET buyurug‘i axborot obyekt qurilmasining qiymatini 
 
●
o‘zgartirish uchun ishlatiladi.
SNMP protokolining buyuruqlar deytogramma tarkibidagi 
(PDV-Protocol Data Unit) axborotlar moduli yordamida uza-
tiladi. Shuningdek, protokolda MIB kodlashtirish tipi haqidagi 
axborotni ham uzatishi ko‘zda tutilgan, shuning uchun turli 
qurilmalarda MIB turli formatga bog‘lanishi mumkin. Qator 
firma va standart MIB formatlari mavjud, tarmoq adapterlari 
uchun (MIB II), konsentratorlar, ko‘priklar va butun tarmoq 
uchun (RMON MIB), ularni SNMP qo‘llaydi.