I X t I o L o g I y a

Tog‘ayli baliqlar sinfi sistematikasi: 
5.
Plastinkajabralilar kenja sinfi. 
6.
Selnogolovie (yaxlit boshlilar) kenja sinfi. 
Plastinkajabralilar kenja sinfi. Plastinkajabralilar kenja sinfining xaraktyerli belgilari: 
-
jabra yaproqlari o‘troq, jabra to‘sig‘i plastinka ko‘rinishida; 
-
o‘q skleti umurtqalardan iborat bo‘lib, amfitsel umurtqali ko‘rinishida; 
-
jabra yoriqlari 5 tadan 7 tagacha bo‘lib, jabra yoriqlari jabra qopqog‘i bilan 
mahkamlanmagan; 
-
purgagichlarga ega; 
-
dum suzgichlari getyerotsyerkal. 
Plastinkajabralilar kenja sinfi akula va skatlar katta turkumlariga bo‘linadi. 
Akulalar katta turkumi (Selachomorhpa). Akulalarning tanasi duksimon. Jabra yoriqlari 
boshining ikki yonida joylashgan. 15 sm dan 20 metr uzunlikda. Masalan, pakana akulalarda 15 
sm, kitlarda 20 metr. Akulalarning 300 turi ma’lum. 
Akula – dengiz baliqlari hisoblanadi, lekin ba’zilari chuchuk suvlarda uchraydi, doimiy 
yashaydiganlari ham bor. CHuchuk suvda uchraydiganlari asosan issiq sevarlar bo‘lib jahon 
okeaning tropik va subtropik joylarida uchraydi. Ayrimlari sovuq suvlarda uchraydi, masalan 

---

qutb akulasi, seldsimonlar, mushuksimon akula va boshqalar. Akulalar qirg‘oqqa yaqin joylarda 
va okean o‘rtasida yashaydi, ayrim turlari 100 m chuqrlikda yashaydi. Akulalar tuxum qo‘yadi 
va tirik tug‘adi. Tuxum qo‘yuvchilar: qutb akulasi va mushuksimonlar, tirik tug‘uvchilar: katran, 
seldsimonlar. Syerpushtligi 3 malkovdan 300 ta tuxumgacha qo‘yadi.
Akulalarning ko‘pchiligi yirtqich bo‘lib, baliqlar, kalmarlar, qisqichbaqasimonlar va 
dengiz yulduzlari bilan oziqlanadi. Eng yirik akulalar kitsimonlar va yirik gigant akula 
zooplanktonlar bilan oziqlanadi, mushuksimonla esa bentos oziqlanadi. 
Ko‘pchilik turlari oziq qidirib, yoki oziqni orqasidan migratsiya qilib hayot kechiradi, 
masalan seldsimonlar va yirik akulalar. Ayrimlari sutkalik migratsiya qiladi, ya’ni kechalari 
yuqoriga ko‘tariladi ozi uchun kunduzlari suv qa’riga tushadi. Ayrimlari tuxum, yoki 
malkovlarni qo‘yish uchun qirg‘oqqa yaqin kelish uchun migratsiya qiladi.
Akulalarning 50 dan ortiq turi odam uchun xavfli.
Xo‘jalik ahamiyatiga ega turlari ko‘p. Masalan, mushuksimonlar, katran, qutb akulasi, 
seldsiomonlar ko‘k akula va boshqalar.