Ibora va tasviriy ifodalar ustida ishlash metodikasi

Maktabda ona tili o‘qitishning maqsad va vazifalari. Maktabda ona tili o‘qitishning bosh maqsadi tilning jamiyatda tutgan o‘rni, bajaradigan vazifasi bilan belgilanadi. Ma`lumki, til jamiyat a`zolari o‘rtasida aloqa-aralashuv vositasi, insonni fikrlash va fikr mahsulini og`zaki va yozma ravishda bayon qila olish, o‘z ichki kechinmalarini ifodalash vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Ona tilini o‘qitishdan maqsad tilning jamiyat a`zolari o‘rtasida bajariladigan ana shu vazifasidan kelib chiqadi. Chunki kishilar o‘z faoliyatlarining barcha sohalarida bir-birlari bilan faol munosabatda bo‘ladilar. Ular doimo o‘zlarini o‘rab olgan moddiy borliqdagi narsa-buyumlar, voqea-hodisalar to‘g`risida fikr yuritadilar va o‘z fikrlarini bir-birlariga ma`lum qiladilar. Demak, jamiyatda fikr almashish qonuniy zaruriyatdir. Odam orasida fikr almashish bo‘lmasa, jamiyat taraqqiyotdan to‘xtaydi. Fikr esa faqat til yordamida ro‘yobga chiqadi. Shuning uchun ham har bir kishi undan foydalanishni bilishi va avvalo uni egallab olishi zarur. Tilni o‘rganish bu faqat uning grammatik qurilishini bilish, tushuncha, ta`rif va qoidalarni o‘zlashtirib olish emas balki ona tilining boy imkoniyatlaridan foydalanib, fikrni og`zaki va yozma shakllarda to‘g`ri, ravon ifodalash malakalarini egallashdan iboratdir. Ona tili fani bolaga tilni o‘rgatish bilan birga, uning serqirra imkoniyatlaridan nutqda foydalanish me`yorlarini ham o‘rgatadi. Shunday qilib, ona tili ta’limi oldiga qo‘yilgan ijtimoiy buyurtma o‘quvchi shaxsini fikrlashga, o‘zgalar fikrini anglashga va shu fikr mahsulini og`zaki va yozma shaklda savodli bayon qila olishga, ya`ni kommunikativ savodxonlikni rivojlantirishga o‘rgatishdan iborat. Shundan kelib chiqqan holda ona tili ta’limi oldiga mukammal shakllangan, mustaqil fikrlay oladigan, nutq va muloqot madaniyati rivojlangan-savodxon shaxsni kamol toptirish maqsadi qo‘yiladi.
Shu maqsaddan kelib chiqqan holda DTS talabiga ko‘ra ona tili ta’limining mazmuni:

• 
  o‘quvchining fikrlash salohiyatini, aqliy rivojlantirishni, mantiqiy tafakkurni o‘stirish;
  
• 
  o‘z-o‘zini, moddiy borliqni tilning ifoda vositalari yordamida anglashga hamda o‘z fikri va his-tuyg`ularini ona tilining keng imkoniyatlari doirasida bayon eta olishni o‘rgatish.
  

Shunday qilib, UO‘T ta’lim maktablarining 5-9-sinflarida o‘qitilgan “Ona tili” o‘quv fani o‘quvchilarda:

• 
  o‘zbek tilining fonetikasi, leksikasi,va grammatikasi bo‘yicha nutqning og`zaki va yozma shakllaridan keng va to‘g`ri foydalanish uchun zarur bo‘lgan ilmiy-amaliy ma`lumotlar berishni;
  
• 
  o‘zbek tilidan to‘g`ri tallafuz, imlo va punktuaciyaning asosiy qoidalarini o‘zlashtirib olishni;
  
• 
  ona tilining xazinasi bo‘lmish turli lug`atlardan foydalana olish ko‘nikmalarini hosil qilishni;
  
• 
  muayyan bir xabarni ma`lumotni turli shakllrda ifodalay olish ko‘nikmalarini hosil qilishni;
  
• 
  kundalik hayot uchun zarur bo‘lgan ish qog`ozlarini yuritish ko‘nikmalarini;
  
• 
  yosh va malaka darajasida mos bo‘lgan badiiy, ilmiy siyosiy asarlarni o‘rganib, ular haqidagi fikr mulohazasini, shaxsiy munosabatni og`zaki va yozma shakllarda to‘g`ri bayon eta olish ko‘nikmasini;
  
• 
  moddiy borliqni o‘rganish va uni tafakkur birliklarida ifodalashda, jamiyat a`zolari orasida muloqot o‘rnatishda ona tili va boshqa tillarning beqiyos ahamiyatini his etish uchun zarur bo‘lgan nazariy ma`lumot va amaliy ko‘nikmalar berishni asosiy vazifa qilib oladi.