Иброҳимий динларда эсхатология тушунчаси. Режа: Кириш. Асосий қисм

а) Марҳумларнинг руҳлари Ерга қайтмайди;
б) Марҳумларнинг руҳлари тириклар ҳақида ҳеч нарса билмайди;
в) Марҳумларга сиғиниш нафақат ақлсизлик, балки бутпарастлик ҳамдир;
г) Инжил, “Инсон ўлимидан сўнг ҳам насронийликни қабул қилиб нажот топиши мумкин”, деган фикрни рад этади.
Протестант оқимлари ичидан “Еттинчи кун адвентистлари”, “Худонинг Жаҳон Черкови” ва “Иегова шоҳидлари”гина ўлимдан сўнг руҳнинг ўзи танадан бевосита мавжуд бўлишини инкор этадилар. Уларнинг эътиқодига кўра жисмоний ўлимдан сўнг тана ҳам, руҳ ҳам ўлади. Руҳ тана билан бирга қабрда Қиёматга қадар ҳеч нарсадан хабарсиз ётади.
Ислом таълимотига кўра дунёдаги барча мавжудот борки, вафот этади. Муқаддас манбаларда инсоннинг вафот этиши белгилаб қўйилгани ва бундан ҳеч ким омонда бўлмаслиги ҳақида жуда ҳам кўплаб далиллар келтирилган. Жумладан, Қуръони каримнинг “Воқеа” сураси 60 – оятида айтилади: “Сизларнинг ўртангизда ўлимни ҳам Биз ўлчаб қўйгандирмиз”²². “Нисо” сурасининг 78 – оятида эса: “Қаерда бўлсангиз ҳам ўлим сизларни топади, ҳатто мустаҳкам қалъалар ичида бўлсангиз ҳам”²³, дейилган. Бу оятлар ҳар бир инсон вафот этиши, фақатгина ягона Аллоҳ абадий эканига далолат қилади.
Ислом таълимотига, юқорида келтирилган яҳудийлар ва насронийларда мавжуд бўлган, “ўлим биринчи содир этилган гуноҳ туфайли воқе бўлган”, деган ғоя мутлақо зиддир. Қуръони каримда ўлим фақатгина Аллоҳ таолонинг амри билангина воқе бўлиши таъкидланган. “Оли Имрон” сураси 156 – оятида шундай дейилади: “Аллоҳ тирилтиради ҳам, ўлдиради ҳам”²⁴. Шунингдек, ўлимга олиб борувчи бирор сабаб ҳақида ҳам сўз юритилмаган. Фақатгина, ўлим келганда нафснинг ожизлиги ҳақидаги маълумотлар келтирилган. “Воқеа” сураси 83-84 оятларида шундай дейилади: “Бас, қачонки, (кишининг жони) ҳалқумига етганда (жон бериш пайтида), ҳолбуки, ўша вақтда сизлар(қўлингиздан ҳеч иш келмай) қараб турурсиз”²⁵. Яъни, Аллоҳ яратувчи, барча ишлар унинг ўзига қайтгувчи, ҳеч бир жон унинг изни ва қадарисиз дунёга келмайди ёки вафот этмайди. Қуръони каримнинг бошқа кўплаб оятларида (Муъминун, 80; Ғофир, 68) ўлим фақат Аллоҳнинг изни билан бўлиши, барча нарса унинг қщлида эканига кўплаб далиллар келтирилган.