«Ichki auditni tashkil etish va o’tkazish» Ichki nazorat tizimi va ichki auditga qo’yilgan talablar Ichki nazoratning turlari

Funktsional o’rin almashish. Ichki nazoratning aloxida sub’yektlarning va vaqtinchalik chiqib ketishi nazorat qilish amallarining uzilib qolishiga olib kelmasligi zarur. Buning uchun, o’z navbatida, har bir xodim (ichki nazorat sub’yektga) o’zidan yuqori turuvchi, o’zidan quyi turuvchi va o’z darajasidagi bir yoki ikkita xodimning nazorat qilish ishlarini bajara olishi lozim, bu esa ularning chiqib ketishi davrida nazorat qilish ob’yekti bilan mos bo’lgan aloqa yo’qotmasligining oldini olishga imkoniyat yaratadi.

Qat’iy belgilanganlik. Ichki nazorat tizimining amal qilish samaradorligi korxonada nazorat tizimining qat’iy belgilangan qoidaga qay darajada bo’ysunishiga bog’liq. Albatta, hamma narsani nazoratga olish qiyin, bu vaziyatda nazoratni o’rnatish uchun qat’iy qaror qabul qilishga to’g’ri keladi.

O’zaro hamkorlik va muvofiqlashtirish. Nazorat tashkil etilishi jarayonida, korxonaning barcha bo’limlarining aniq hamkorligi asosida amalga oshirilishi lozim.

Fayl va aktivlarga ruxsatsiz kirishga yo’l qo’yilmaslik. Ma’lumotlarga ruxsatsiz kirishga to’sqinlik qilish va nazoratni o’rnatish uchun quyidagi choralarni ko’rish lozim:



-binoga ruxsatsiz kirmaslik (qo’riqlash, ruxsat berish rejimi, signalizatsiya, kuzatuv tizimini yo’lga qo’yish);

-kompyuter va boshqa ma’lumotlar bazasiga ruxsatsiz kirilishiga (kompyuter tizimini parollash) hamda texnik vositalar orqali ma’lumotlarning chetga chiqishiga yo’l qo’ymaslik (eshitish va kuzatuv moslamalarini hamda fotoaparatning ruxsatsiz olib kirilishi);

-korxonaning xo’jalik sirlarini xodimlar tomonidan olinishida belgilangan tartibda ruxsatnoma olish orqali berilishini yo’lga qo’yish. Bunda korxonaning tijorat sirlarining chetga chiqishini oldi olinadi.

14. Fayl va aktivlarning xavfsizligi. Tabiiy ofat xodisalari ro’y berishi mumkin bo’lgan xollarda eng muximroq bo’lgan xujjatlarni yonmaydigan seyflarda saqlash, o’t o’chirish moslamalariga ega bo’lishi, yong’in paytida xarakatlanish tartibini aniqlab beradigan kerakli qo’llanmalar bo’lishi kerak. Elektr tizimining uzilishi yoki texnika tizimining ishdan chiqishini hisobga olgan holatda, kerakli ma’lumotlar va fayllarni qo’shimcha xotirada saqlab borish va zaxira elektr ta’minoti bilan ta’minlash lozim.
15. Xo’jalik muomalalarini ketma-ketligi maxsus sxemalar asosida faoliyatni qat’iy belgilab berish. Bu kabi sxemalar bo’limlarning javobgarligi, ruxsat etilgan faoliyatlar bo’yicha, nazorat jarayonini hamda har bir faoliyatning qoidalari bo’yicha ma’lumotni o’z ichiga olgan bo’lishi lozim. Sxemadagi ma’lumotlar tushunarli holatda bo’lishi lozim va bu holatda ma’lumotni xodimlarga o’z vaqtida yetkazib berib turish zarur hisoblanadi.

16. Hisobga olish va nazorat qilish tizimiga yangi axborot texnologiyalarini jalb qilish. Korporativ turdagi yirik iqtisodiy salohiyatga ega bo’lgan yirik korxonalar, yangi va sifatli dasturlar bilan ta’minlangan texnologiyalarga bosqichma-bosqich o’tish maqsadga muvofiqdir. Bu holat quyidagilarga yordam beradi:

-mijozlar talablarini bajarish quvvatidagi muammolarni hal etish;

-xodimlarning faoliyat tizimidagi salohiyatini oshiradi;

-korxonaning boshqarish rejimini real masshtabdagi vaqtda amalga oshirishini ta’minlaydi;

-tarmoqlar o’rtasidagi o’zaro aloqadagi faoliyatni amalga oshirilish samarasini oshiradi;

-ma’lumotlarni kompyuter tizimiga qo’l bilan kiritilishida yo’l qo’yiladigan kamchiliklarni bartaraf etadi.