Ichki yonuv dvigatelining ishchi davri

DVIGATELLARNING ISHLASH TARTIBI VA ISH SIKLI REJA:

1.1. Ichki yonuv dvigatelining ishchi davri.
1.2. Iyod ning umumlashtirilgan termodinamik davri.

1. 
   Ichki yonuv dvigatelining ishchi davri.
   

IYoD ning ishchi davri deb mexanik ishga yoqiladigan yoqilg’ining issiqlik chiqarish maqsadida unda davriy takrorlanuvchi jarayonlar majmuasiga aytiladi. IYoD ning to’liq ish davri murakkab fizikaviy-kimyoviy jarayonni o’zida aks ettirib, dvigatelning tajriba sinovlari davomida olingan koeffitsentlarga ega bo’lgan murakkab tahliliy ifodalar mavjud bo’lganda zamonaviy hisoblash texnikasi yordamida hisoblanishi mumkin. Haqiqatda esa natijalarning yuqori aniqligi doimo ham talab qilinmaydi. Shuning uchun soddalashtirilgan shartli modellarga asoslanuvchi turli hisoblash usullari mavjud, ulardan biri Grinevetskiy-Mazing hisoblash davridir.
Grinevetskiy-Mazinga usuli ancha oddiy hisob-kitoblarda 5% doirasida tajriba ma’lumotlari bilan natijalar tafovutiga ega bo’lgan IYoD ish davrini hisoblash imkonini beradi. Bundan tashqari Grinevetskiy-Mazing usuli real IYoD tsilindrdagi ishchi jarayonlarni tahlil qilish va uni takomillashtirish usullarini izlash imkonini beradi. Shuning uchun usul ham tadqiqot ishlari ham o’quv jarayoni uchun etarli bo’ladi.
IYoD faoliyat davri (egri chiziq 1), 4.1 rasmda ko’rsatilgan bo’lib, real dvigatelda sodir bo’ladi va hisoblangan davrdan farqlanadi (egri chiziq 2) unda tsilindrdan ishchi jismga o’tadigan issiqlikning yo’qotilishi, shuningdek harakatlanuvchi qismlar ishlaganda mexanik energiya yo’qotilishi mavjud. Ammo shunga e’tibor berish kerakki, sovuq manbaga ishchi jism issiqligi o’tkaziladi

4.1-rasm. IYoD ning haqiqiy va hisoblangan ishchi davri :1 – ishchi (haqiqiy)
davr; 2 – hisoblangan (ideal) ishchi davri.
Iyod uchun issiqlikning majburiy yo’qotilishi bo’ladi. . Bundan tashqari IYoD hisoblash davrini ko’rib chiqishda quyidagi qo’shimcha farazlar qabul qilinadi:

1. 
   Tsilindrdagi ishchi jismning kimyoviy tarkibi va miqdori davr berk hajmda sodir bo’lsa o’zgarmaydi va porshen guruhlari kompression parragi zichlanmaganligi orqali uning oqib ketishi istisno qilinadi;
   
2. 
   Qayta ishlangan gazlarning chiqishi ( ishchi jismdan sovuq manbaga issiqlik o’tishi) v-a diagramma uchastkasida doimiy hajmda sodir bo’ladi;
   
3. 
   Yoqilg’ining yonishi boshlanishi VMT da aniq sodir bo’ladi,
   
4. 
   Yoqilg’i yonishining real jarayoni doimiy bosimda issiqlik manbasidan ishchi jismga issiqlik uzatishning fiktiv jarayoni bilan almashadi;
   
5. 
   Ishchi jism siqilish va kengayishi jarayonlari ideal-adiabat tarzda sodir bo’ladi, uning atrof muhit bilan issiqlik almashinuvisiz, tsilindr qopqog’i va devorlari tubi orqali.
   

4.2-rasm. Indikator diagrammasi tahlili¹
Sanab o’tilgan farazlar IYoD ning ideal davri deb hisoblangan davrni aytish imkonini beradi. Shuning uchun IYoD hisoblangan va haqiqiy ishchi davrlar indikator diagrammalarini taqqoslaganda hisoblangan davrning termodinamik ko’rsatkichlari real dvigatelga qaraganda ancha yuqori bo’ladi.
Davrni ideallashtirish dvigateldagi issiqlik energiyasidan foydalanishga ta’sir qiluvchi omillar tahlilini soddalashtirish imkonini beradi va bir vaqtda o’rganilayotgan termodinamik jarayon etalon sifatida ko’rib chiqiladi, unda real dvigateldagi ishchi jarayonlarni tashkil qilishga harakat qilinadi.

1.2. Iyod ning umumlashtirilgan termodinamik davri.

Zamonaviy teplovoz dizellar ishchi tsilindrining litr hajmidan foydalanish quvvati va koeffitsientini oshirish uchun gaz turbinali havo kiritish qurilmasi bilan jihozlanadi, shuning uchun u aralash dvigatelni o’zida aks ettirib, unda porshen dvigatel va gaz turbina qurilmasining yagona texnik konstruktsiyasi birlashtiriladi. Porshen dvigatelning indikator diagrammasi maydoni bunda kattalashadi, demak uning ishi xuddi termodinamika kursidagi dvigatel ishi kabi uning indikator diagrammasi maydoni bilan baholanadi.

4.3-rasm. Ish jarayoning nazariy sikl¹
Mazkur agregatlardan har birida o’zaro bog’liq jarayonlar amalga oshib, u termodinamik tahlil uchun qulay bo’ladi, umumlashtirilgan dinamik davr deb ataladigan yagona davrga birlashtirilishi mumkin. Qo’shimcha havo kiritiladigan zamonaviy teplovoz dizellarning umumlashtirilgan termodinamik ishchi davrining 4.2 rasmda keltirilgan bo’lib, u shartli tarzda ikki qismga ajratilishi mumkin.