Иев а. ҲОжиев ҳозирги узбек тилида форма ясалиши педагогика институтларининг филология факультетлари студентлари учун „махсус курс“ материали Ўзсср маориф Министрлиги тасдиқлаган тошкент—„ЎҚитувчи —1979 Жамоатчилик асосида филология фанлари

. кўзларига сингиб кетгуси келди. (О. Мухторов.)
Жуфт ва такрорий формалар
Феълнинг сифатдош ва равишдош формаларидан баъ- зилари жуфт ёки такрорий сўз ҳолида ^қУ™^иб’ ^ТУзма_Т грамматик маъноларнинг ифодаланиши у у
^ҚИЛ_³^/-Й ва -(и)б аффиксли равишдошлар,такрор ҳолда қўлланиб, шу формадаги феъл билдирган Ҳ^аР^^тн“”^г_ такрорийлигини, давомлилигини^. билдиради. Р
лиғидаги цалин цор эрий-эрии ^дам б г мало л кира оладиган ғор бўлиб қолибди. (С. Анорбое .). Р нинг оловида меҳнат қила-қала ешликд™ кани учун чол унча терламас эди. (Ойбек.) колхоз шларунинг овқатини мақтаб-мақтаб еиишади.
^ Биринчи^компоненти -(а)р, иккинчи компоненти -мае аффиксли формада (бўлишли-бўлишеиз Ф^орма) ^қулл ган феъл формаси шу формадаги феъл билдирган ҳаракат тўла юз бермасданоқ бошқа бир ^Р^нинг бўлишини билдиради: Поезд бир станция “^осар- босмас ҳаммамиз танишиб олдик. (У- %^м“№е^к° Баъзан биринчи компонентнинг -(и)б аффиксли формада, шунингдек, ҳар икки компонентнинг равиш

дош формасида қўлланиши ҳам учрайди: Қишлоцчилик эмас ми, у балоғатга етиб-етмасданоц катта ёшдаги одамлар сафига цўшилди. (О. Мухторов.) Биттаси бир-икки ёшга етиб-етмай оламдан ўтган экан. (Саид Аҳмад.)
РАВИШ ФОРМАЛАРИ
Равишларда синтетик форма.-роқ даража аффикси билан ясалади: тезроц, секинроц, эртароц, кейинроц. Лекин бу йўл билан форма ясалиши чегараланган. Чунг ки жуда куп равишлар билдирадиган белги объектив ҳолда турли даражага эга бўлмайди-. Шунга кўра, бу белгиларни билдирувчи равишлар даража формасига эга эмас.
Равишларнинг такрорий формаси шу равишлар билдирган белги маъносига турли қўшимча маънолар ифодалаш учун хизмат қилади.
Такрорий равишлар, аввало, ҳаракатнинг такрорий- лигини, давомлилигини билдиради: Уни Москва ишяи- ларининг цайта-қайта такрорланган иш ташлаш- лари, забастовкалари цутцариб цолди. (И. Раҳим.) Қассобдан текан цолган мулк унга Қудратилла в'офуруш билан яцинлашишга, кейин-кепин унга гу- машта бўлиб олишга имкон берди. (А. Мухтор.)
Равишларнинг такрорий формаси шу равишга хос белгини кучайтиради. Бунда такрорийлик бўлиши ҳам, бўлмаслиги ҳам мумкин: Бу йўлдан зинҳор-зинҳор тойма, йилдан-йилга пахтани кўпайтиравер. (Ойбек.) Алицул ёмғирда ивиган ва ваҳимага тушган кишининг сўзларйни зўрға-зўрға тушунди. (Ш. Рашидов.)
Такрорий равишларнинг маънони (белгини) кучай- тириш хусусиятини шунда ҳам аниқ кўриш мумкинки, баъзи ҳолларда такрорий форманй маънони кучайти- рувчи бошқа форма билан алмаштириш. мумкин бўлади: Бирити бор ҳомилалик нашъасини туйган, ой-куним яқин цолган кунлар