Ifodalovchi frazeologik va paremiologik birliklarning lingvokulturologik tadqiqi

Muammoning o`rganilganlik darajasi. O‘zbek tilshunosligida 
lingvokulturologiya masalalariga bag‘ishlangan ilk tadqiqotlar Sh.Safarov, 
N.Mahmudov, D.Xudoyberganova, Sh.Usmanova kabi olimlar tomonidan olib 
borilgan. Zoonimlar, zoonim komponentli maqollarning lingvokulturologik 
xususiyatlari D.Tosheva tomonidan tadqiq etilgan. Shuningdek, o‘zbek tili 
frazeologizmlari va paremalari Sh. Rahmatullayev, B.Yo‘ldoshev va boshqa yosh 
tadqiqotchilar tomonidan o‘rganilgan bo‘lsada, non, osh, tuz konseptlarini 
ifodalovchi frazeologizmlari va paremalar lingvokulturologik aspektda maxsus 
o‘rganilmagan.
Tadqiqotning obyekti va predmeti. Mustaqil izlanishlar asosida Mahmud 
Koshg`ariy, Rabg`uziy, Alisher Navoiy, Bobur, Gulxaniy asarlaridan, tarixiy va 
zamonaviy lug`atlardan, jumladan, “O`zbekiston milliy ensiklopediyasi”, “O`zbek 
tilining izohli lug`ati”, “O`zbek xalq maqollari”, “O`zbek tilining paremiologik 
lug`ati”, “O`zbek tilining izohli frazeologik lug`ati” va “Ruscha-o`zbekcha 
frazeologik lug`at” hamda “O`zbek tilining paremiologik lug`ati” va boshqa 
manbalardan to`plangan 300 dan ziyod osh uzvli, 200 dan ortiq non uzvli va 100 
ga yaqin tuz uzvli paremalar, 50 ga yaqin non uzvli, 30 dan ziyod osh uzvli va 20 
dan ortiq tuz uzvli frazeologik birliklar dissertatsiyaning tadqiq obyekti 
hisoblanadi. 
1
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. – 
Тошкент: Ўзбекистон, 2018. – Б. 20.

---

9 
Tadqiqotning maqsadi. O`zbek tilida non, osh, tuz konseptlarini 
ifodalovchi frazeologik va paremiologik birliklarni lingvokulturologik tadqiq etish 
ishimizning asosiy maqsadi hisoblanadi. 
Tadqiqotning vazifalari. Mavzu mohiyati va maqsadidan kelib chiqib ish 
oldiga quyidagi vazifalar qo`yildi: 
1. Konsept va non konsepti tushunchalarini yoritish. 
2. Xalq hayoti bilan bog`liq konseptlar va lingvokulturemalar haqida fikr 
yuritish. 
3. Non, osh, tuz uzvli frazeologizmlar va paremalar – lingvomadaniy boylik 
ekanligini yoritish. 
4. Non uzvli frazeologizmlarning lug`aviy-ma’noviy tahlilini berish. 
5. Non uzvli paremiyalarni semantik va uslubiy-badiiy jihatdan tahlil qilish. 
6. Osh uzvli frazeologizm va paremiyalarning lug`aviy-ma’noviy, uslubiy-
badiiy tahlilini berish. 
7. Tuz uzvli frazeologizm va paremiyalarni semantik, uslubiy-badiiy 
jihatdan tahlil qilish.