Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 13
28. Tabaroniy Hizom ibn Hakimdan zaif isnod bilan rivoyat qilgan.
29. Asfahoniy «Targ‘ib va targ‘ib» kitobida Ibn Umardan zaif isnod bilan rivoyat qilgan.
30. Ibn Abdulbar Anasdan (r.a.) zaif isnod ila rivoyat qilgan.
Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) aytadilar: "Alloh taolo qiyomat kuni olimlarni
hammadan keyin tiriltiradi va ularga: «Ey olimlar jamoasi, men ahvolingizni bilganim
uchun ilmni sizga berdim. Men ilmni sizlarni azoblash uchun bermadim. Boring, sizlarni
mag‘firat qildim», deydi. 31
Allohdan xayrli oqibat so‘raymiz.
Asarlarda (Islom buyuklarining so‘zlarida) ham ilm fazilati haqida ko‘p bayonlar kelgan.
Ali ibn Abu Tolib (r.a.) Kumaylga: «Ilm moldan yaxshidir, u seni muhofaza qiladi, molni
esa, sen qo‘riqlaysan. Ilm hokim, mol mahkumdir. Mol nafaqa qilish bilan mol kamaysa,
ilm ziyoda bo‘ladi», deganlar.
31. Tabaroniy Abu Musodan zaif sanad ila rivoyat qilgan.
Ali (r.a.) yana aytadilar: «Olim kishi kechalari qoyim, kunduzlari ro‘zador mujohiddan
afzaldir. Olim vafot etsa, Islomda bir yoriq paydo bo‘ladi. U yoriqni faqat olimning
o‘rinbosarigina to‘ldiradi». So‘ng Ali (r.a.) quyidagi she’rni o‘qidilar:
Ilm ahli sharafli, hidoyat istaganlarga yo‘l ko‘rsatgay,
Har kishining qadri, bilki, qilgan ishi-la o‘lchangay.
Johil - olim dushmani, lek kanda qilma ilm izlashni,
Ilm birla umr boqiy, ilmsizlar hayotdan erta ketgay.
Abul Asvad aytadilar: «Ilmdan azizroq narsa yo‘qdir. Podshohlar odamlarga hokim
bo‘lsalar, olimlar podshohlar ustidan hokimdir».
Ibn Abbos (r.a.) aytadilar: «Sulaymon alayhissalomga yo ilmni, yoki mol-dunyoni
tanlash ixtiyori berildi. Shunda u zot ilmni tanladilar. Keyin u kishiga mol-mulk ham ato
etildi».
Abdulloh ibn Muborakdan: «Komil insonlar kimlar?» deb so‘rashdi. «Olimlar», deb javob
berdilar. «Podshohlar kim?» deb so‘rashdi so‘ngra. «Zohidlar», deya javob qildilar.
«Pastkashlar kim?» degan savolga esa: «Din nomidan dunyo yeydiganlar», dedilar.
Ibn Muborak olimlardan boshqasini komil inson demadilar. Chunki insonni hayvonlardan
ajratib turadigan asosiy xususiyati ham ilmdir. Inson nima bilan sharafli bo‘lsa, o‘sha
narsa bilan insondir. Uning afzalligi jismoniy quvvatida emas. Zero, tuya insondan ancha
baquvvatdir. Jismning kattaligi bilan ham afzal emas, zero, fil undan kattaroqdir. Afzallik
shijoat bilan ham o‘lchanmaydi, chunki yirtqich hayvon undan ko‘ra shijoatliroqdir. Yebichish
bilan ham afzal emas, ho‘kizning qorni unikidan kattaroq. Jimo’ qilishiga qarab
ham belgilanmaydi, zero, chumchuq jinsiy quvvatda insondan kuchliroqdir. Demak,
inson faqat ilm uchun yaratilgan.
Olimlardan biri aytadi: «Ilmni boy bergan kishi nimaga erishdiyu, ilmga yetishgan kishi
nimani yo‘qotdi?!»
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy