Ihyou ulumid-din

«Zero, bularning barchasi faqat hayoti dunyo matolaridir. Oxirat esa,
Parvardigoringiz nazdida taqvodor zotlar uchundir» (Zuxruf surasi, 35-oyat).
Albatta, oqil garchi dunyoda xor va zalil bo‘lsa-da, muttaqqiy taqvodor kishidir», 209 deb
javob berdilar.
206. Termiziy «Navodir» kitobida zaif sanad ila rivoyat qilgan.
207. Abu Nu’aym Alidan rivoyat qilgan isnodi zaif.
208. Ibn Mijbar va undan Horis ibn Abu Usoma, Termiziy rivoyat qilgan.
209. Ibn Mijbar rivoyati.
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) boshqa bir hadisda aytadilar: «Oqil odam Allohga
iymon keltirgan, rasullarini tasdiqlagan va toatida amal qilgan kishidir».210
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy
www.ziyouz.com kutubxonasi 140
Mana shu g‘arizaning asl ismi asl lug‘atda, shuningdek, iste’molda bo‘lmog‘i istebohlidir.
Balki uni ismlarga uning samarasi o‘laroq ishlatiladi. Masalan, ilm qo‘rqish, olim esa,
Alloh taolodan qo‘rqqan kishidir. Demak, qo‘rqish ilmning samarasi ekan. Unga
qo‘rqishdan boshqa ma’no berilsa, majoz bo‘ladi. Lekin bu yerda maqsad lug‘at haqida
bahs qilish emas, balki «aql» lafzining to‘rt ma’noda mavjudligidir. «Aql» ularning
barchasiga ishlatiladi. Birinchisidan boshqa ma’nolarning borligi haqida ixtilof yo‘qdir.
Lekin to‘g‘ri gap birinchisining ham borligini va uning aslligini tasdiqlagandir.
Ilmlar go‘yo aql g‘arizasida fitratan yashiringan, qachon oshkor etadigan sabab tug‘ilsa,
borliqda namoyon bo‘ladi. Hatto bu ilmlar aqlga tashqaridan kelmagandek, xuddi unda
oldindan bo‘lib keyin ko‘rinadi. Buning yorqin misoli yer tagidagi suvdir. Qachon quduq
qazilsa, u ham ko‘rinadi. U yangi bir narsaning keltirilishi bilan emas, his bilan yig‘iladi
va ajraladi. Pistadagi yog‘, guldagi gulob ham shunga o‘xshashdir. Shuning uchun Alloh
taolo aytadi:
«Parvardigoringiz Odam bolalarining bellaridan (ya’ni pushti kamarlaridan to