Ii. Asosiy qism Me’yordan og’ishlik tiplari

Mundarija


I.Kirish
II.Asosiy qism
1.Me’yordan og’ishlik tiplari.
2. Deviasiya tiplari (me’yordan og’ish).
3.Meyordan ogʻish turlari va ular haqida umumiy tasnif
III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi: Har qanday jamiyatda, u jamiyat qaysi rivojlanish bosqichida bo’lishidan qat`iy nazar, doimiy e`tiborga muhtoj odamlar bor. Bular o’z jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida chetga chiqish, og`ish bor bo’lgan odamlardir. Ular doim bir guruh bo’lib ajralishgan, jamiyat va davlatda ularga nisbatan alohida munosabat shakllangan.
Hozirgi vaqtda AQSH va Evropa davlatlarida u yoki bu og`ishlarga ega bo’lgan kishilarning jamiyatga integratsiyalashuvi kontseptsiyasi amalga oshirilmokda. Mazkur kontseptsiyaga ko’ra, bu odamlar ham jamiyatning teng huquqli, biroq ba`zi bir muammo yoki cheklangan imkoniyatlarga ega a`zosi sifatida qaraladi.
Hozirda cheklangan imkoniyatli shaxslar soni butun dunyoda,shu jumladan, O’zbekistonda ham ortib borayotgani sababli, bu muammo yanada jiddiylashmokda. SHuning uchun bunday odamlar, avalambor, bolalarning ko’payishini reja asosida ijtimoiy hal qilishni talab qiluvchi doimiy omil sifatida qarash lozim.
Tibbiyot, psixologiya, sotsiologiyada "me`yor” tushunchasining o’z ko’rsatkichlari va me`zonlari mavjud. Me`yorga mos kelmaydigan jihat — “og`ish”, “chetga chiqish” deyiladi.
Ijtimoiy pedagogika uchun “me`yor” va “me`yordan og`ish” tushunchalari nihoyatda ahamiyatlidir. Ular bola xulq-atvori va rivojlanishi jarayonini tavsiflash uchun qo’llanadi.
Og`ish ham ijobiy, ham salbiy tavsifga ega bo’lishi mumkin. Masalan, bola rivojlanishida aqliy qoloqlik ham, o’ta qobiliyatlilik ham me`yordan og`ish hisoblanadi. Xulq-atvordagi jinoyatchilik, aroqxo’rlik, giyohvandlik va boshqa salbiy og`ishlar shaxsning ijtimoiy shakllanish jarayoniga va jamiyat rivojlanishiga salbiy ta`sir ko’rsatadi.

Rivojlanishning qaysi bosqichida bo’lishian qat’iy nazar, har qanday jamiyatda, u eng jamiyatda, u eng rivojlangan, farovon, iqtisodiy rivojlangan mamlakat bo’ladimi yoki rivojlanayotgan jamiyatli ularda o’zlariga maxsus alohida e’tibor talab etadigan insonlar bo’ladi. Bunday insonlar biror bir jihatdan: jismoniy, psixik yoki ijtimoiy rivojlanishdan nuqsoni bor insonlardir. Bunday insonlar jamiyat va davlatda doimo alohida guruhga mansub bo’lib ajralib turadi. Ularga doimo maxsus munosabatda bo’lib kelingan. Biroq bu toifadagi insonlarga jamiyatning tarixiy-madaniy sharoitiga muvofiq turli davrlarda turlicha munosabatda bo’lib kelingan. Masalan, Qadimgi Spartada jismoniy, psixik nosog’lom bolalarni spartachilar qoyalardan uloqtirganlar. Bunday toifadagi insonlarga boshqa bir jamiyatda esa insonparvarlik nuqtai nazardan yondashganlar, ular mehribonlik va g’amxo’rlik ko’rsatganlar.

AQSh va Yevropaning mamlakatlarida hozirgi davrda nosog’lom, jismoniy kamchilikli bolalarga barcha teng huquqli insonlar qatori munosabatda bo’ladilar. Ularga jamiyatning teng huquqli a’zosi sifatida qarab, bu insonlarni muammoli yoki imkoniyati cheklangan shaxs sifatia alohida maxsus e’tibor beriladi.
“Muammoli inson” tushunchasi AQSha keng qo’lianilsa, Yevropa mamlakatlarida “imkoniyati cheklangan inson” iborasi ko’p ishlatiladi.
Bugungi kunda imkoniyati cheklangan insonlarga munosabatda, eng avvalo sog’liq masalasi dolzarb masala hisoblanadi. Chunki bunday insonlar soni dunyo miqyosida o’sib bormoqda. YUNESKOning istiqbol bo’yicha ma’lumotlarida yaqin vaqtda jahon hamjamiyati bu ko’rsatkichni o’zgartira olmaydi. Sog’lom muhit doimo insonlar ongida o’z chegarasiga ega bo’lib, chegaradan tashqi bo’lganlar “nome’yoriy”, “potologik” deb belgilanadi. Amaliyotda inson anglagan yoki anglamagan holda o’zgalarni belgilariga muvofiq layoqatli yoki layoqatsiz deb baholaydi.