Ii bob. Boshqaruv hisobida xarajatlarning o‘rni va ularni boshqarish

Mahsulot birligi tannarxi tahlili 
 
Tayyor 
mahsulot 
Asosiy 
ishlab 
chiqarish
Boshlang‘ich zaxiralar 
 
 
Boshlang‘ich qoldiq, ming p.b. 
766,5 
tugallash uchun xarajatlar (9 ming birlik * 0, 40 
p.b.) 
360,0 
ishlab chiqarilishi hisobot davrida boshlangan va 
tugatilganlari (57 ming birlik * 0, 95 p.b.) 
5415,0 
Yakuniy zaxiralar 
moddiy xarajatlar (2000 * 0, 55 p.b.) 
165 
qo‘shilgan xarajatlar (1000 * 0, 40 p.b.) 
60 
Jami: 
6541,5 
225 
Tekshirish: 
tayyor mahsulot 
6541,5 
Asosiy ishlab chiqarish
225,0 
 
6766,5 

---

106 
Shu jadvalning quyi qismidagi tekshirishning keltirilish ma’nosi 
shundaki, agar tekshirish natijasida tafovut, ya’ni chetlanishlar 
aniqlansa, ishlab chiqarilayotgan bir dona miqdoridagi tayyor mahsulot 
tannarxi o‘sha miqdorga to‘g‘rilanadi – korrektirovka qilinadi. 
Misol. Xo‘jalik yurituvchi subyekt buyurtmalar bo‘yicha mahsulot 
ishlab chiqaradi. Buxgalter ancha vaqtdan buyon yo‘q. Maxsus jadvallar 
tuzilmagan. O‘zingiz mahsulot tannarxini hisoblashingiz lozim.
Quyidagi ma’lumotlar mavjud: 
Hisobot davri boshiga: 
(ming p.b.da) 
Materiallar 
6063 
(B-2 buyurtma) bo‘yicha 
аsosiy ishlab chiqarish 
8865 
(B-1 buyurtma) bo‘yicha tayyor mahsulot 
10755 
Davr mobaynida buyurtmalarni bajarish uchun materiallar 
sarflangan: 
B-2 buyurtma uchun 
2550 
B-4 buyurtma uchun 
6420 
B-6 buyurtma uchun 
8175 
Davr mobaynida ish haqi xarajatlari quyidagicha bo‘lgan:
K-2 buyurtma bo‘yicha 
5295 
K-4 buyurtma bo‘yicha 
6522 
K-9 buyurtma bo‘yicha 
9840 
Umumishlab chiqarish xarajatlarining normativ koeffitsiyenti ish 
haqi xarajatlariga nisbatan 150 foiz miqdorida belgilangan. 
a) B-2, B-4 buyurtmalar tugatilgan. 
b) B-1, B-2 buyurtmalar xaridorlarga jo‘natilgan. 
v) B-1 buyurtma - 450 birlik mahsulot 
B-2 buyurtma - 825 birlik mahsulot 
B-4 buyurtma - 720 birlik mahsulot 
Talab qilinadi: 
1.
B-1, B-2, B-4 buyurtmalar bo‘yicha ishlab chiqilgan mahsulot 
birliklarining tannarxini hisobang. 
“Asosiy ishlab chiqarish”, “
Тayyor mahsulot” va “Sotilgan tayyor 
mahsulotlarning tannarxi” schyotlaridagi qoldiqni hisoblang. 

---

107 
Yechimi: 
1. 
B-1 buyurtmasi 
Bir dona mahsulot tannarxi 
10755 : 450 = 23900 p.b. 
B-2 buyurtmasi 
Buyurtma tannarxi, jami 
24652,5 ming p.b. 
a) davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarish 
8865 ming p.b. 
b) to‘g‘ri material xarajatlar 
2550 ming p.b. 
v) to‘g‘ri ish haqi xarajatlari 
5295 ming p.b. 
g) umumishlab chiqarish xarajatlari
(150% x 5295) 
100%
7942,5 ming p.b. 
Bir dona mahsulot tannarxi 
(24652,5 : 825) = 29880 
p.b. 
B-4 buyurtmasi
Buyurtma tannarxi, jami: 
22725 ming p.b. 
to‘g‘ri material xarajatlar 
6420 ming p.b. 
to‘g‘ri ish haqi xarajatlari 
6522 ming p.b. 
umumishlab chiqarish xarajatlari
(150% x 6522) 
100%
9783 ming p.b. 
Bir dona mahsulot tannarxi (22725 : 720) 
31560 p.b 

---

108 
2. 
B-6 buyurtmasi 
Buyurtma tannarxi, jami, ming p.b.da 
32 775 
shu jumladan: 
to‘g‘ri material xarajatlar, ming p.b.da 
8 175 
to‘g‘ri ish haqi xarajatlari, ming p.b.da 
9 840 
umumishlab chiqarish xarajatlari, p.b.da 
(150% x 9840) 
14 760 
a) Ko‘rinib turibdiki, B-6 buyurtma tugallanmagan, shuning uchun 
shu buyurtma tannarxi – 32775 ming p.b., bu “tugallanmagan ishlab 
chiqarish” (2010-schyot); 
b) B-4 buyurtma tugatilgan, lekin xaridor, ya’ni buyurtmachiga 
jo‘natilmagan, shuning uchun shu buyurtma tannarxi 22725 ming p.b. – 
bu “tayyor mahsulot” (2810-schyot); 
v) B-1 va B-2 buyurtmachilarga jo‘natilgan, shuning uchun 
35407,5 ming p.b. (10755 + 24652,5), bu – realizatsiya qilingan 
mahsulot tannarxi (9010-schyot)