Ii bob. Boshqaruv hisobida xarajatlarning o‘rni va ularni boshqarish

---

62 
II BOB. BOSHQARUV HISOBIDA XARAJATLARNING 
O‘RNI VA ULARNI BOSHQARISH 
1-§. Boshqaruv hisobini tashkil qilishda xarajatlarni hisobga olish 
xususiyatlari.
2-§. Xarajatlar tarkibi.
3-§. Shartli-o‘zgaruvchan, shartli-doimiy hamda yarim o‘zgaruv-
chan xarajatlar.
4-§. Xarajatlarni hisobga olish, taqsimlash tartibi va usullari.
5 a) illustrativ misollar; 
b) test savollari; 
v) vaziyatli misollar. 
Mavzuning maqsadi 
Boshqaruv hisobining muhim vazifalaridan biri – bu xo‘jalik 
yurituvchi subyektda ishlab chiqarilayotgan mahsulot (ish, xizmat) 
birligining ishlab chiqarish tannarxini aniqlash hisoblanadi. Operativ va 
samarali boshqaruv qarorlarini qabul qilish imkonini yaratish maqsadida 
xarajatlar tarkibi talqin qilingan. 
Aynan ishlab chiqarilayotgan (ko‘rsatilayotgan xizmat yoki 
bajarilayotgan ish) mahsulot birligi tannarxi boshqaruv qarorlarini qabul 
qilishda asos bo‘lib xizmat qiladi. Xususan, shu mahsulotning bahosini 
belgilash, baho bilan tannarxni solishtirib ko‘rib esa, foyda miqdorini 
aniqlash, rentabellik darajasini hisoblash va h.k.z. Shu maqsadda 
xarajatlar o‘zgaruvchan, doimiy va yarim o‘zgaruvchanlarga bo‘lib 
hisoblanishi samarali boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun imkon 
berilgan. 
Mavzu doirasida mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq 
xarajatlarni taqsimlash tizimining boshqaruv hisobini tashkil qilish va 
yuritish uchun juda samarali bo‘lgan ikki asosiy turi mohiyati yoritiladi:
 

---

63 
1. Mahsulot tannarxini hisoblashning buyurtmali usuli. 
2. Mahsulot birligi tannarxini hisoblashning jarayonli usuli.
Bu borada asosiy e’tibor hisobni tashkil qilish texnikasiga, 
buxgalteriya yozuvlariga va buxgalteriya-o‘zaro aloqalariga ham 
qaratiladi.