Ii bob. Boshqaruv hisobida xarajatlarning o‘rni va ularni boshqarish

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Shu bilan birgalikda, qisqa va uzoq muddatli boshqaruv qarorlarini 
qabul qilish uchun asos bo‘lgan rejalashtirish maqsadiga aniqlik 
kiritiladi. 
Xarajatlarning 1-jadvalda kelitirlgan klassifikatsiyasidagi ishlab 
chiqarilayotgan mahsulot tannarxiga kiritilishiga qarab to‘g‘ri va egri 
To‘g‘ri moddiy xarajatlar 
Xomashyo 
Asosiy materiallar 
Suvenirlar ishlab chiqarishni oling. Alohida olingan buyumni
bezash uchun qimmatli materiallar, misol uchun oltin suvi ishlatilishi
mumkin. Bu ham yordamchi material, lekin uni egri xarajatlar turkumiga kiritib 
bo‘lmaydi. Uning narxi asosiy buyum narxidan bir necha baravar ko‘p bo‘lishi mumkin 
!
Xuddi shuningdek, shim ishlab
chiqarishdagi material sarfi – to‘g‘ri xarajatga, 
unga ishlatilgan ip, tugma, zanjirlar bo‘lsa egri xarajatlar 
turkumiga kiritiladi 
!
Masalan, stol yoki stul ishlab
chiqarish uchun qancha mix yoki samolyot ishlab 
chiqarish uchun qancha bolt ishlatilgan. Mana shunday 
xarajatlar ishlab chiqarilayotgan mahsulot komponenti 
bo‘lishidan qat’i nazar yordamchi materiallar guruhiga 
kiritiladi va ular egri xarajatlar turkumida hisobga olinadi 
! 

---

70 
(bevosita va bilvosita) xarajatlar turiga bo‘linishi ham boshqaruv 
hisobini tashkil qilishda muhim omil hisoblanadi. 
Har qanday xo‘jalik yurituvchi subyekt faoliyati natijasida vujudga 
kelayotgan xarajatlarning katta bir qismini bevosita ishlab 
chiqarilayotgan mahsulot birligi yoki mahsulot guruhiga olib borish 
mumkin. Ana shunday xarajatlar iqtisodiy adabiyotlarda to‘g‘ri 
xarajatlar deb hisobga olinadi. Ba’zi bir xarajat turlarini esa bevosita 
aniq bir mahsulot tannarxiga olib borib bo‘lmaydi. Bunday xarajatlarni 
egri yoki bilvosita xarajatlar deb nomlashadi. Bunday xarajatlarni 
mahsulot tannarxiga kiritish uchun oldin ular tanlab olingan usullar 
orqali taqsimlanadi.
To‘g‘ri xarajatlarning asosiy qismini moddiy, ya’ni material 
xarajatlari tashkil qiladi. To‘g‘ri material xarajatlarining o‘zi asosiy va 
xomashyo xarajatlariga bo‘linadi (chizma).