Ii bob. Hozirgi bosqichda frantsiyaning tashqi dunyoda ishtiroki

II BOB. HOZIRGI BOSQICHDA FRANTSIYANING TASHQI DUNYODA ISHTIROKI
2. 1 Fransiyaning Ikkinchi jahon urushiga kirishi.
Ikkinchi jahon urushi arafasida radikal Eduard Daladier Frantsiya hukumati rahbari bo’ldi. Bu zaif va qat'iyatsiz odam - Sovet elchisi u haqida shunday gapirdi - uning uchun o’sha og'ir yillarda mamlakat muammolarini engishga tayyor emas edi. Ichki siyosatda soliqlarni, ish vaqtini oshirish va milliy valyutani qadrsizlantirish yo’lini tutdi. Tashqi siyosatda Frantsiya uning boshchiligidagi asosiy ittifoqchisi Buyuk Britaniya bilan birgalikda fashistlar Germaniyasining kuchayishiga nisbatan juda yumshoq pozitsiyani egalladi. 1938 yil mart oyida Gitler Anschlussd Avstriyadan keyin va bu davlatni o’z tarkibiga kiritganidan keyin u ko’proq narsani xohladi. Endi uning maqsadi tinch Chexoslovakiya edi. Va bu erda, qat'iy rad etish o’rniga, London va Parij "yumshoqlik siyosati" deb ataladigan tamoyillarni ko’rsatdi. 1938 yil sentyabrda mashhur Myunxen kelishuvi Chexoslovakiyaning o’zi ishtirokisiz amalga oshirildi. Ushbu hujjat ushbu davlatning bo’linishini aniqladi.⁸
Sudet Germaniyaga berildi va 1939 yilning bahorida Gitler Pragani ham bosib oldi. Bu shartnomani Buyuk Britaniya Bosh vazirlari – Nevill Chemberlen, Fransiya – Eduard Daladier, Italiya – Benito Mussolini va Germaniya kansleri Adolf Gitler imzoladilar. Bu halokatli xato edi, chunki bunday imtiyozlar natsistlarning ishtahasini qondirmadi, balki ularni isitdi. 1939 yil yozida Frantsiya va Angliya vakillari SSSR bilan o’zaro harbiy yordam to’g'risida mumkin bo’lgan shartnomani imzolash uchun muzokaralar olib borishdi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. va Chexoslovakiyaning o’zi ishtirokisiz. Ushbu hujjat ushbu davlatning bo’linishini aniqladi. Sudet Germaniyaga berildi va 1939 yilning bahorida Gitler Pragani ham bosib oldi. Bu shartnomani Buyuk Britaniya Bosh vazirlari – Nevill Chemberlen, Fransiya – Eduard Daladier, Italiya – Benito Mussolini va Germaniya kansleri Adolf Gitler imzoladilar. Bu halokatli xato edi, chunki bunday imtiyozlar natsistlarning ishtahasini qondirmadi, balki ularni isitdi. 1939 yil yozida Frantsiya va Angliya vakillari SSSR bilan o’zaro harbiy yordam to’g'risida mumkin bo’lgan shartnomani imzolash uchun muzokaralar olib borishdi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. va Chexoslovakiyaning o’zi ishtirokisiz. Ushbu hujjat ushbu davlatning bo’linishini aniqladi. Sudet Germaniyaga berildi va 1939 yilning bahorida Gitler Pragani ham bosib oldi.
Bu shartnomani Buyuk Britaniya Bosh vazirlari – Nevill Chemberlen, Fransiya – Eduard Daladier, Italiya – Benito Mussolini va Germaniya kansleri Adolf Gitler imzoladilar. Bu halokatli xato edi, chunki bunday imtiyozlar natsistlarning ishtahasini qondirmadi, balki ularni isitdi. 1939 yil yozida Frantsiya va Angliya vakillari SSSR bilan o’zaro harbiy yordam to’g'risida mumkin bo’lgan shartnomani imzolash uchun muzokaralar olib borishdi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. Sudet Germaniyaga berildi va 1939 yilning bahorida Gitler Pragani ham bosib oldi. Bu shartnomani Buyuk Britaniya Bosh vazirlari – Nevill Chemberlen, Fransiya – Eduard Daladier, Italiya – Benito Mussolini va Germaniya kansleri Adolf Gitler imzoladilar. Bu halokatli xato edi, chunki bunday imtiyozlar natsistlarning ishtahasini qondirmadi, balki ularni isitdi. 1939 yil yozida Frantsiya va Angliya vakillari SSSR bilan o’zaro harbiy yordam to’g'risida mumkin bo’lgan shartnomani imzolash uchun muzokaralar olib borishdi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. Sudet Germaniyaga berildi va 1939 yilning bahorida Gitler Pragani ham bosib oldi. Bu shartnomani Buyuk Britaniya Bosh vazirlari – Nevill Chemberlen, Fransiya – Eduard Daladier, Italiya – Benito Mussolini va Germaniya kansleri Adolf Gitler imzoladilar. Bu halokatli xato edi, chunki bunday imtiyozlar natsistlarning ishtahasini qondirmadi, balki ularni isitdi.
1939 yil yozida Frantsiya va Angliya vakillari SSSR bilan o’zaro harbiy yordam to’g'risida mumkin bo’lgan shartnomani imzolash uchun muzokaralar olib borishdi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. Frantsiya - Eduard Daladier, Italiya - Benito Mussolini va Germaniya Reyx kansleri Adolf Gitler. Bu halokatli xato edi, chunki bunday imtiyozlar natsistlarning ishtahasini qondirmadi, balki ularni isitdi. 1939 yil yozida Frantsiya va Angliya vakillari SSSR bilan o’zaro harbiy yordam to’g'risida mumkin bo’lgan shartnomani imzolash uchun muzokaralar olib borishdi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi.⁹
Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. Frantsiya - Eduard Daladier, Italiya - Benito Mussolini va Germaniya Reyx kansleri Adolf Gitler. Bu halokatli xato edi, chunki bunday imtiyozlar natsistlarning ishtahasini qondirmadi, balki ularni isitdi. 1939 yil yozida Frantsiya va Angliya vakillari SSSR bilan o’zaro harbiy yordam to’g'risida mumkin bo’lgan shartnomani imzolash uchun muzokaralar olib borishdi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi. Ammo bu urinishlar hech qanday natija bermadi va avgust oyida Molotov Ribbentrop bilan tajovuz qilmaslik to’g'risida Sovet-Germaniya shartnomasini tuzdi. Shundan keyin urush muqarrar bo’lib qoldi.
1939 yil 1 sentyabrda Germaniya, uning uyushtirgan provokatsiyasidan so’ng, Polshaga hujum qildi. Ikkinchisi Parij va London bilan ittifoqchilik majburiyatlari bilan bog'langanligi sababli, Frantsiya chetda turolmadi va uchinchi sentyabrda Germaniyaga, Angliya esa u bilan urush e'lon qildi. Ammo hal qiluvchi jangovar harakatlar ketmadi va Uchinchi Reyx Polsha kampaniyasini bir oy ichida tugatdi. Keyin "G'alati urush" yoki "o’tirgan urush" boshlandi, 1939 yil sentyabrdan 1940 yil maygacha bo’lgan davr, tomonlarning deyarli to’liq harakatsizligi. Istisno dengizdagi to’qnashuv edi. Yagona quruqlikdagi operatsiya 1939 yil sentyabr oyida Saarda qirq frantsuz diviziyasining kuchlari ishtirokida bo’lib o’tdi. Biroq, son va yong'in ustunligiga qaramay, u Frantsiya uchun to’liq muvaffaqiyatsizlik va asbob-uskunalar va ishchi kuchining katta yo’qotishlari bilan yakunlandi.
1940 yil 10 mayda Vermaxt Frantsiya, Gollandiya va Belgiya chegarasida yuzdan ortiq piyoda va tank diviziyalarini to’plagandan so’ng, bu mamlakatlarga bostirib kirdi. Gollandiya to’rt kun ichida quladi, Belgiya may oyining oxirigacha chidadi. Hodisalar Frantsiyaning o’zida tez rivojlandi, u erda o’n ikkinchi mayda nemislar uning hududidagi Meuse daryosiga etib kelishdi. Blitskrieg taktikasi - yashin urushi o’z mevasini bera boshladi. Tezkor zirhli tuzilmalar dushman mudofaasini kesib o’tib, ularning orqa qismiga o’tib, bo’linmalarini qurshab olishni yakunladi. Yigirma birinchi may kuni Germaniyaning tank bo’linmalari La-Mansh sohiliga etib kelishdi. Bu otish bilan ular Dunkerk yaqinidagi yigirma ikkita Belgiya bo’linmasini va yigirma sakkizta Angliya-Frantsiyani kesib tashladilar. Ishdan bo’shatilgan Gamelin o’rniga kelgan general Veygand vaziyatni to’g'irlashga urindi, ammo behuda. 28-may kuni belgiyaliklar taslim bo’lishdi va ingliz-fransuz bo’linmalari Britaniya hukumati va flotining sa'y-harakatlari tufayli katta qismi qochib, ingliz qirg'oqlariga o’tishga muvaffaq bo’lishdi. 5 iyun kuni kampaniyaning ikkinchi bosqichi – “Og‘iz” operatsiyasi boshlandi. Armiya B guruhi Somme ko’prigidan janubi-g'arbiy tomonga hujumga o’tdi. Shu bilan birga, A armiya guruhi janubi-sharqqa harakatlanib, Maginot mudofaa chizig'ining orqa qismiga etib borishdi. Bu zarbalar frantsuzlarning qarshiligini sindirdi va Vermaxtning mamlakatga chuqur kirib borishiga imkon berdi. 10 iyun kuni Frantsiya hukumati shunchaki poytaxtdan Bordoga qochib ketdi. To’rt kundan keyin nemislar kolonnalari jangsiz Parijga kirib, uni ochiq shahar deb e'lon qildilar. O’n to’qqizinchi kuni nemislar Luaradan o’tib, janubga shoshilishdi. Poytaxtning qulashi va fashistik Italiya urushiga kirganidan keyin marshal A.F. Pétain qurollarini tashlab, taslim bo’lishni e'lon qilishga qaror qildi. 22 iyun kuni Kompen o’rmonida, 1918 yilgi sulh tuzilgan treylerda taslim bo’lish to’g'risidagi hujjat imzolandi. Gitler bu imo-ishorasi bilan Fransiyaning tahqirlanishini ta’kidlamoqchi edi. Mamlakatning yarmidan ko’pi bosib olindi. Mojaroning qisqa davrida frantsuzlar sakson mingdan ortiq askarini, nemislar esa qirq to’rt mingga yaqin askarini yo’qotdi.
Xavfsizlik nuqtai nazaridan, sovuq urush yillari va undan keyingi beqarorlik davri barcha demokratik davlatlarga, shu jumladan Frantsiyaga katta mas'uliyat yukladi. Shimoliy Atlantika shartnomasida (NATO) ishtirok etgan Frantsiya, shuningdek, G'arbiy Yevropa Ittifoqi (zes), Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (EXHT) va Frantsiya 13000 ga yaqin odamni o’z ichiga olgan Yevropa korpusining a'zosi. Va nihoyat, Buyuk Britaniya, AQSh, Rossiya va Xitoy bilan birgalikda beshta yadroviy kuchdan biri bo’lgan Frantsiya o’zining to’xtatuvchi kuchlarini yangi strategik haqiqatlarga moslashtirish va moslashtirishni ta'minlaydi va o’z mudofaasining Yevropa ko’lamini hisobga olishni rejalashtirmoqda, yadroviy sinovlarni to’liq taqiqlashni davom ettirmoqda va qurollanish va qurolsizlanish poygasini jilovlash tarafdori.
Yagona, bo’linmagan Yevropani yaratish muammosi ko’plab o’lchamlarga ega. Bugungi kunda ular orasida eng muhimi harbiy - siyosiy. Aynan shu nuqtai nazardan G'arbiy Yevropa Ittifoqi tarixi alohida qiziqish uyg'otadi.
60-70 yillarda frantsuz harbiy doktrinasi Frantsiya hududlarini va unga yaqin yondashuvlarni himoya qilishga qaratilgan edi. Bu Parijning NATO HVAC bilan hamkorlik qilish imkoniyatlarini cheklab qo’ydi.
Yevropaning siyosiy muhitidagi o’zgarishlar NATOning "Yevropalashuvi" va G'arbiy Yevropa Ittifoqining faollashishiga olib keladi, Atlantika xavfsizlik tuzilmalari g'arbiy Yevropa bilan birlashadi.
Vashington uchun g'arbiy Yevropadagi integratsiya jarayonlarida bir qator qulay omillar mavjud: AQShning Yevropa mudofaasiga harbiy xarajatlarini qisqartirish, G'arbiy Yevropani harbiy jihatdan kuchaytirish AQShga NATO doirasidan tashqarida o’z manfaatlarini ta'minlash uchun mablag'larni bo’shatish imkonini beradi. Ammo Qo’shma Shtatlar Yevropadagi harbiy-siyosiy ta'sirini yo’qotishni istamaydi va barcha birlashish harakatlarini NATO soyaboni ostiga olishga intiladi.
Yevropa hamjamiyatlarini Yevropa Ittifoqiga aylantirgan Maastrixt shartnomasi, birinchi navbatda va birinchi marta umumiy tashqi va xavfsizlik siyosati (fvd) maqsadlarini aniq belgilab berdi:¹⁰
- Ittifoqning umumiy qadriyatlari, asosiy manfaatlari va mustaqilligini himoya qilish;
–Ittifoq va a'zo davlatlarning xavfsizligini har tomonlama mustahkamlash;
- Birlashgan Millatlar tashkiloti Ustavi tamoyillariga muvofiq tinchlikni saqlash va xalqaro xavfsizlikni mustahkamlash, shuningdek, Xelsinki yakuniy akti tamoyillari va Parij Xartiyasi maqsadlari;
- xalqaro hamkorlikni rivojlantirish;
- demokratiya va qonuniylikni, inson huquqlari va asosiy erkinliklarini hurmat qilishni rivojlantirish va mustahkamlash.
"Zamonaviy frantsuz harbiy doktrinasi milliy mustaqillik, yadroviy cheklash va harbiy etarlilik tushunchalariga asoslanadi. Frantsiya Shimoliy Atlantika shartnomasini (NATO) tashkil etishda ishtirok etgan va ittifoqchilar bilan NATOni ichki va tashqi tomondan sovuq urushdan keyingi vaziyatga moslashtirish uchun faol ishlagan. Dekabr oyida 1995, Frantsiya NATO harbiy qanotida, shu jumladan harbiy qo’mitada ishtirok etishini e'lon qildi. Prezident Shirakning ta'kidlashicha, Frantsiya NATOning Birlashgan harbiy tuzilmasiga qaytishi mumkin, bu Ittifoq doirasida Yevropa xavfsizligi va mudofaasini kuchaytirishga bog'liq. 1997 yil may oyida Parijda NATO– Rossiya sammiti bo’lib o’tdi va asosiy munosabatlar, hamkorlik va xavfsizlik aktini imzoladi.
Biroq, Bolqondagi so’nggi voqealar munosabati bilan Frantsiyada NATO bilan yaqinlashish kursi davom etadimi?
Fransiyada Yugoslaviyani bombardimon qilish boshlanganidan so’ng, aholining aksariyati, 58 foizi NATO aksiyasida ishtirok etishni qo’llab - quvvatladi, 29 foizi esa qarshi chiqdi.
Umuman olganda, Frantsiya ittifoqqa nisbatan siyosatini o’zgartirdi degan xulosaga kelish mumkin; bu " Yevropa nomi bilan va Yevropa mudofaa tizimini yaratish maqsadida sodir bo’ldi, bu NATO uchun bir butun sifatida favqulodda ahamiyatga ega bo’lgan o’zgarishni anglatadi. "