Ii bob yordamchi maktab o’quvchilarini axloqiy tarbiyalashning maqsadi, vazifasi va usullari

1.2.Aqli zaif o’quvchilarda tarbiya turlarining ahamiyati
Tarbiya mohiyatini tushunishga muvofiq bu umumiy usullami ikki asosiy guruhga bo‘lish mumkin:
1. Ijtimoiy-axloqiy tarbiyani tarkib toptirish usullari-o‘rgatish va mashq qildirish, nam una ko‘rsatish, o‘yin, to p sh iriq lar berish, musobaqalar o‘tkazish.
2. Axloqiy ongni tarkib toptirish-suhbatlar, munozaralar, badiiy asarlar va kinofilmlarni muhokama qilish.
Shularning ayrimlari haqida to‘xtalib o‘tamiz.
Mashq qildirish. Axloqiy xulq-atvor odatlarini tarbiyalashda yetakchi usul mashq qildirish hisoblanadi. Mashq qildirishning yordamchi maktablarda quyidagi yo‘llaridan: talabnoma - kattalar bilan uchrashganda salomlashish, tramvay, trolleybus, avtobuslarda kattalarga joy berish, xonaga kattalar kirganda o‘rnidan turish, xonadan chiqayotganda yo‘l berish kabi usullardan foydalanish yaxshi natija beradi.Aqli zaif bolalar, ayniqsa, ishonish talabi shaklida berilgan talablarni bajonudil bajaradilar: «Men ishonamanki, sen boshqa hech qachon o‘rtoqlaringni aldamaysan, sen yaxshi, to‘g‘ri bolasan».Yordamchi maktablarda agar o‘quvchi ozgina bo‘lsa-da muvaffaqiyat qozonsa, ma’qullash talabi shaklidan foydalanish kerak: «Berilgan vazifani o‘z vaqtida bajarding».Ibrat-namuna usuli yordamchi maktablarda yaxshi samara beradi. Ibratnamuna usuli deganda biz olquvchilarga ijobiy namunalar ko‘rsatish yo‘li bilan tarbiyalashni tushunamiz. Bunda o‘qituvchi, tarbiyachining namunali xatti-harakati axloqiy tarbiyaning jonli misoli bo‘lishi kerak, hech narsa yosh bolalarning qalbiga o ‘qituvchining ta’siridan kuchli ta’sir etmaydi. Axloqiy odatlarni tarbiyalash maqsadida turli mazmun va shakldagi o‘yinlarni muvaffaqiyat bilan qo‘llash mumkin. 0 ‘yin jarayonida fahmfarosatga va foydali odatlar bilan bog‘langan harakatlarga ijobiy munosabatlar yaratiladi. Yordamchi maktablarda axloqiy tartyaning taxminiy mazmunini quyidagicha bayon etish mumkin:
I—II sinflar.
I boiim . Ijtimoiy xulq-atvor, ko‘nikm, malaka va odatlarni vujudga keltirish.
1. Intizomli xulq-atvor, ko‘nikma va'datlarni tarbiyalash:
— kun tartibini bajarish ko‘nikmasi:)lz vaqtida turish, ertalabki va kechki hojatxonaga borish, dars va mast‘iilotlarga kech qolmaslik;
— darsga zarur boigan jihozlarni tslash ko‘nikmasi: kitob, daftar, mchka, qalam va hokazo kabi ortiqchaiarsalarni partadan o‘z vaqtida yig‘ishtirish;
— uy vazifasini bajarishda tinchlik, oyishtalik va tartibga rioya qilish;
— darsda o‘zini to‘g‘ri tutish ko‘ninasi;
— navbatchi o‘quvchi va o ‘qituvchirga e’tiroz bildirmay itoat qilish odati;
— jam oa joylarida (teatr, ko‘cha->‘yda, magazinlarda) xulq-atvor qoidasiga amal qilish ko‘nikmasi: qiiqirmaslik, qattiq gapirmaslik, o‘zining xulq-atvori haqida tanqidiy fflashga o ‘rgatish;
— shahar transportidan to‘g‘ri fdalana olish ko‘nikmasi (to‘g‘ri chiqish va tushish, chipta olish);
— ko‘chadan o ‘tish qoidasiga rio;qilish.
2. Atrofdagilar bilan xushmuona bo‘lish ko‘nikma, malaka va odatlarini vujudga keltirish: odobli salomlashish , xayrlashish, e’tibor, diqqat va xizmati uchun tashakkur bildirish ko‘nikmasi;
- o‘rtoqlarining iltim osini bajonu dil, vijdonan bajarish, o‘z so‘zining ustidan chiq ish odatini tarbiyalash.
3. G‘a mxo‘rlik, mehribonlik ko‘rsatish ko‘nikma, m alaka vaod atlarin I tarbiyalash:
- betob va nimjon oltoqlariga yordam ко rsatish ko‘nikmasi;
- o ‘z o`rtoqlarining o‘yin vaqtida, o‘qishda erishgan muvaftaqiyatlarini to‘g‘ri baholay olish k o‘nikmasi;
- o ‘rtoqlari bilan o ‘yirch oq, kitob, q alam , daftar va hokazolarni bo‘lishish koknikmasi;
- qariya va betoblarga xiznat ko‘rsatish ko‘nikmasi;
- hayvonlarni boqish, osimliklarni parvarish qilish k o‘nikmasi.
4. Jam oani tashkil qilish:
- jam oatchilikka oid tophiriqlam i vijdonan bajarish ko‘nikmasi;
- turli ko'rinishdagi ja m a faoliyati (o ‘yin, o ‘qish, ijtim oiy foydali mehnat)da faol qatnashish kcnikmasi;
- jam oadagi xulq-atvor re’yori va qoidalarining buzilishlariga befarq bolmaslik ko‘nikmasi