Iii bob. Relyatsion ma’lumotlar bazasini loyihalash relyatsion ma’lumotlar bazasini normallashtirishni tadbiq etgan holda loyihalash
Download 417.04 Kb. Pdf ko'rish
|
Relyatsion ma\'lumotlar bazasi
|
Belgilashlar va tavsifnomalar butunlay mustaqil mohiatlar emas,chunki ular “belgilanadigan” va “tavsiflanadigan“ boshqa mohiyat borligini taxmin qiladi. Shunga qaramasdan ular baribir mohiyatlar xususiy holatini ko‘rsatadi va albatta xususiyatlarga ega bo‘lishi mumkin, assotsiatsiyalar va belgilarda qatnashishi mumkin hamda o‘zlarining (ancha past darajadagi) xususiy tavsifnomalariga ega bo‘lishi mumkin. Tavsifnomalarning barcha nusxalari tavsiflanayotgan mohiyatning biror bir nusxasi bilan albatta bog‘lanishi kerak. Endi sterjenli mohiyatni na assotsiatsiya, na belgi na tavsifnoma bo‘lmagan mohiyat sifatida qayta ko‘rib chiqamiz. Bunday mohiyatlar boshqa mohiyatlarni bildirsa ham ular mustaqil ravishda Barcha bilim turlari, predmet sohasi xususiyati va loyihaning (bilim bо’yicha mutaxassisning) malakasiga bog‘liq holda u yoki bu 63 darajada о’xshash-lik bilan bir yoki bir necha semantik modellar yordamida ifodalanishi mumkin Bu modellarning asosida tarmoqlar, chukkilar va yoylar tushunchasi yetadi.Tarmoqlar oddiy va iyerarxik bo‘ladi, unda cho‘qqilar - bu ba’zi bir tushunchalar, mohiyatlar, obyektlar, voqealar, jarayonlar yoki xodisalardir. Bu moxiyatlar o‘rtasidagi munosabatlar yoylar bilan aks ettiriladi. Abstrakt yoki aniq obyektlar odatda tushunchalar bo‘ladilar, munosabatlar esa bu («bu» («is»), “bir qismi bo‘ladi”, “tegishli”, “sevadi” ko‘rinishidagi aloqalar. Oddiy tarmoqlar ichki tuzilishga ega emas, iyerarxik tarmoqlarda esa ba’zi bir cho‘qqilar ichki tuzilishga egalar. Munosabatlarning quyidagi uchta turini mavjudligi semantik tarmoqlarning xarakterli xususiyatlari bo‘ladi: sinf - sinfning elementi; xususiyat - ma’no; sinf elementining misoli; Oddiy semantik tarmoqning parchasini keltiramiz. Ikromga ba’zi bir vakt t1 dan t2 gacha davomida “Lada” avtomobili tegishli. U B1 xodisasida mulk egasi bo‘ladi. Ikrom “Odam” ko‘pligida element bo‘ladi, uning avtomobili esa “avtomobil - VAZ” ko‘pligida elementdir. B1 xodisasi “egallik qilish” xodisalar ko‘pligida element bo‘ladi, u “vaziyatlar” ko‘pligida ko‘pchilikcha bo‘ladi. “E” yeyi ko‘pchilikning elementini bildiradi, “P” yeyi ko‘pchilikchani bildiradi. “PR” yeyi kesishmaydigan xar xil ko‘pchilikmani bildiradi. “ER” yeyi kesishmaydigan xar xil elementdir. Iyerarxik semantik tarmoqlarda tarmoqlarni tarmoqchalarga bulinishi kuzda tutiladi va munosabatlar nafaqat chukkilar o‘rtasida, balki tarmoqchalar o‘rtasida xam o‘rnatiladi. 3.1-Rasm. Joylarning daraxti Yuqoridagi keltirilgan chizmada joylarning daraxti aks ettirilgan. R6 joyi uchun R4, R2, R0 joylari chegarasida yetgan joylarning Р0 Р2 Р1 Р3 Р5 Р4 Р6 Р7 64 barcha cho‘qqilari ko‘rinadi, qolganlari esa ko‘rinmaydi. “Ko‘rinishlik” munosabati joylarni tartibga solingan ko‘pchilik “istikbollar”da guruxlash imkoniyatini beradi. Iyerarxik tarmoqlarni grafik tasvirlarining qoidalari yoki bitimlarini ko‘rib chiqamiz. 1. Bir joyda yetgan chukkilar va yoylar to‘g‘ri turt burchak yoki ko‘p burchak bilan cheklanadilar. 2. Yey uning nomi yetgan joyga tegishli bo‘ladi. 3. Rj joyning ichida tasvirlagan Ri joyi avlod (ichki daraja) hisoblanadi, ya’ni Ri dan Rj “kurinadi”. Ri Rj da yetgan super chukki sifatida ko‘rib chiqilishi mumkin. Semantik tarmoq ko‘rinishidagi bilimlar bazasida yechimni qidirish muammosi qo‘yilgan savolga mos keluvchi ba’zi bir tarmoqgacha tegishli tarmoq qismini qidirish masalasidan iborat bo‘ladi. Tarmoqli semantik tarmoqning asosiy avzalligi - insonning uzok muddatli xotirasini tashkil qilish xakidagi zamonaviy tasavvurga mos kelishidadir. Modellarning kamchiligi - semantik tarmoqka chiqishni qidirishning murakkabligidir. Predmetli soha - bu vazifalar xakidagi bilimlar sohasi, muammoli soha esa uz ichiga predmetli sohani va bu sohada yechiladigan vazifalarning uzini oladi. Ma’lumotlar - joriy paytda yechilayetgan vazifa xakidagi dastlabki, oralik va yakuniy (natijaviy) bo‘lishlari mumkin va bilimlar - bu xar qanday axborotlar, shu jumladan tizim vaktning ushbu paytida vazifani yechayetibdimi yoki yukmi kat’iy nazar, tizimda saklanayetgan aniq dalillar bo‘lishi mumkin. BB dan vazifani yechish uchun bilimlardan bevosita foydalanish, karorlarni olish mexanizmi tomonidan ta’minlanadi. Karorlarni olish mexanizmi BBdan javoblarni olish, BBda saklanayetgan atamalrni shakllantiruvchi vazifalar yechimini olish imkonini beradi. Karorlar yechimini olish tamoyili BBda ma’lumotlarni taqdim etish usullar bilan yakindan bo‘liq . BBda taqdim qilingan bilimlar uchun tenglamalarni yechish tadbirlari karorlarni olish mexanizmining darajalari bo‘ladi. Mantikiy formulalar yoki maxsus ko‘rinishidagi qoidalar bilan taqdim etilgan bilimlar uchun esa - bu chiqarishning belgilangan mexanizmidir. Karorlarni olish mexanizmi yechimining algoritmiga, ya’ni maxsus algoritmli bilimga ega. Boshqa tomondan esa karorlarni olish 65 mexanizmi tadbirli shaklldagi bilimlar semantikasining belgilangan qismiga ega. Buni karorlarni olish mexanizmi va BB o‘rtasidagi chegaralarning nisbiyligi tasdiklaydi. Interfeys - bu BB tizimining bir qismi, u BB va karorlarni olish mexanizmi bilan ishni BB ga tegishli bo‘lgan predmetli soha mutaxassislarining kasbiy tiliga yakin bo‘lgan yetarlicha yukori darajadagi tilni ta’minlaydi. Interfesga tegishli tilli protsessor xam kiritiladi. Bundan tashqari, interfeysning vazifalariga foydalanuvchi bilan dialogni kullab-kuvvatlash xam kiradi, bu tizim xarakatlarning izoxini olishga, yechimlarni qidirishda ishtirok etishga va BBga tuzatishlar kiritishga imkoniyat beradi. Intellekt tizimning ishchi xotirasida ayrim ma’lumotlar saklanadi. Intellekt tizimlarning ishchi xotirasida mavjud bo‘lgan ma’lumotlar ajratilgan yoki boglangan sifatida ko‘rib chiqiladi. Birinchi holda ishchi xotira ko‘pgina oddiy elementlardan, ikkinchisida bitta yoki bir necha murakkab elementlardan tashkil topadi. Oddiyroq holda bu konstantalar yoki o‘zgaruvchanlar. Bu yerda ba’zi bir obyektning ta’riflari o‘zgaruvchan bo‘ladi. Vaqtning ushbu paytidagi tegishli ta’riflarning ma’nosi esa - konstantalar bo‘ladi. Murakkab elementlardan tashkil topgan ishchi xotira uchun ayrim elementlar o‘rtasidagi aloqa semantik munosabatlar ko‘rinishida yaqqol ko‘rsatilgan. Ammo BBdagi predmetli va boshqaruvchi bilimlarni tashkil qilish masalalarini ko‘rib chiqish eng muxim bo‘ladi. Download 417.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|