Ijtimoii pedagogika

Biologik oqibatlari — bu inson faolligini keskin pasayib borishi, shaxsning energetik imkoniyati kamayishi,qizifish, o‘avaslari,biologik talablari so‘nadi (ovqat yeyittg, uyqu) bola organizimining chidamliligi pasayishi va holsazlanishi.
Ijtimoiy-psixologik oqibatlari — bu bola shaxsiy ma’- naviy-ao‘loqiy buzilishi. Narkotiklarga bo‘lgan talabdan boshqa hamma talablari, qiziqishlari avval pasayadi, keyin esa butunlay qadr-qimmatini yo‘qotadi. Jamiyat bilan ij­timoiy — foydali aloqalari uzilishi sodir bo‘ladi (narkoman o‘rtoqtaridan ajraladi, o‘qishini hohtamaydi va o‘qiy olmaydi, tekinxo‘r bo‘lib qoladi.
Kriminal oqibatlari — narkoman o‘zining ehgiyoji, qiziqishni qondirish uchup avvaliga o‘qish yoki igsdan qolishga odatlanadi,keyin esa umu may tashlab yuboriladi, narkotiklarni doimiy sotib olishga mablag‘i yetmayotganligi sababli narkoman noqonuniy yo‘llar bilan ularni sotib olishga harakat qiladi, ko‘pincha o‘g‘irlik bosqinchilik talon-taroj yo‘li bilan puli bo‘lmaganda narkoman maqsadiga erishadi, har qapday ishga tayyor bo‘ladi, hech narsa upi to‘xta olmaydi, bu yerda asosiy sabab hayotdan qoniqmaslikdir, pastkashlangan ba’zi narkomanlar daydilik bilan kun o‘tkazadilar, tekinxo‘r hisob- lanadilar.
Bolalarni narkotik moddalarni iste’mol qilishga berilganliklari. (Odatlanganlik darajasi)
Har qapday narkotik keramliqsan oldin adsiktiv xulqi-uldarga jismoniy o‘rganib qolishdan avval psixik xolatini o‘zgartiruvchi, shu jumladan alkogol va chekish, turli moddaalarni iste’mol qilish- deb ataluvchixulqi sabab bo‘ladi. Adsiktiv xulqi o‘smirlarda ikki yo‘l bilan rivojlanishi mumkin,bitrinchisi meditsinada polisubstant deb ataladi, ikkinchisi esa — monosubstanst.
Polisubstant hulqi bosqichlari:
birinchi bor sinab ko‘rish bosqichi. Bu bosqich odatda tengdoshlari orasida o‘tadi.
Izlash narkotizmi bosqichi. Bunda hamma mumkin bo‘lgan psixoaktiv moddalar sinab ko‘riladi.
O‘ziga yoqqan moddalarni topit bosqichi,u izlanishni yakunlaydi.
Narkotiklarni birgaliklarida iste’mol qilishda namoyon bo‘ladigan guruhti bog‘liklik bosqichi, guruhsan taqarida qiziqishi bo‘lmaydi.
Monosubstant davri bosqichlari:
Tasodifan psixoaktiv moddani iste’mol qilish.
Ba’zan iste’mol qilish.
Ko‘p iste’mol qilish.
Guruhli bog‘liqtik.
PROSTITUTSIYa (Fohishabozlik) muammolari.
“Prostitutsiya” termini lotincha prostitution — harom qilittg, sharmanda bo‘lish so‘zidan kelib chiqadi. Chet tillar lug‘ati (m., 1989). Bu tushunchani shunday talqin qiladi: “Hayot kechirish uchup mablag topish maqsadida ayollarning o‘z tanasini sotishi”. Prostitutsiya — pul uchun jinsiy, aloqa qilish — bu jinsiy aloqasizlik turlaridan biri, uning boshqa turlari balogat yoshiga yetmagan shaxslarning jinsiy aloqalari, tasodifiy jinsiy aloqalar, tartibsiz jinsiy aloqalardan iborat. Rossiyada bolalar fohishabozligi muammosi sobiq sovet xokimiyati davrida yuzaga kelgan. “Rossiyada seks yo‘q” demak pulli seksual xizmat ko‘rsatuvchi bolalar ham yo‘q “ degan tezis sababli ancha murakkablashib bormoqsa deb hisoblaydilar mutaxassislar. Lekin o‘tmishga bir nazar tashlasak unda Peterburg davolash — politsiya qo‘mitasmining hisoboti bo‘yicha 1889 yil Rossiyada rasmiy ro‘yxatga olignan fohishalar orasida 18 yottgga to‘lmagan bolalar soni 31% ni; 1909 yili esa ularning soni 45 % ni tashkil etgan. Peterburg mehribonlik uylari 1910 yil 13 yogsdan boshlab o‘z tanasini sotish bilan shug‘ullanidigan bolalarni qabul qila boshladi, ustav bo‘yicha esa u yerda 16 yogsdan ottggan bolalar tarbiyalanishi kerak bo‘lgan.
XX asrning 20 yillarida ham bolalar fohishabozligi muammosi keskinlashgacha qolgan. SSSR davrida prostitutsiya haqida biror bir ma’lumotlar yoki ilmiy bilimlar u mu may bo‘lmagan. “Rus tili” luo‘atida fohishabozlik umuman olganda xayr-ehson, mehribonlik ham ekspluatator jamiyat element hisoblanadi va “hayot kechirish uchup mablag‘ topit maqsadida ayollarning o‘z tanasini sotish” kabi tushuniladi.
Erkak va ayollar: katalar va bolalar prostitutsiyasi mavjud bo‘lsa ham, ayollar prostitutsiyasi eng ko‘p o‘rganilgan hisoblanadi. Bu yo‘lga kiruvchi ayollar tovar (maxsulot), ularning tanasi — sotish xarid qilish ob’ekti hisoblanadi. Ayollarning bu biznes doirasiga kirib kelishi birlamchi sababi erkaklar ko‘p to‘laydigan “seksual” xizmatiga” talab borligi hisoblanadi va bu xizmatni ko‘proq ayollar. Rossiyada prostitutsiya ta’qib qilinmaydi, chunki bu faoliyatni ta’qilovchi jinoiy qonunchining yo‘q, lekin masalan AQTTTda prostitutsiya bilan shug‘ullanuvchi ayollar uchup hibisga o lit yoki qo‘lga o lit ko‘rinishida jazo chorlari ko‘zda tutilgan. Bolalar prostitutsiyasi haqida gapirar ekanlar kam sonli Rossiya manbalari seksual faoliyat asosiy obe’ekti sifatida qiz bola - fohishani nazarda tutadilar, jamiyatda bolalar prostitutsiyasi yana bir turi
gomoseksual prostitutsizm mavjudligi haqida ran yuritilmaydi. Shu bilan birga o‘g‘il bolalar “prfessional” sifatida pulli xizmatlar ko‘rsatishlari mumkin , ular uchun bu mashg‘ulot pul topish asosiy va doimiy manbai hisoblanadi.
Bolalar prostitutsiyasining o‘ziga xos xususiyatlari (farqi):
Qilayotgan ishini tushunmasligi katta yogsdagilardan farqti ravishda prostitutsiya bilan shugullanish asosiy sabablari bolalarda o‘zini namoyon qilshsha intilish; qiziquvchanligi, katta odamlaridek ko‘rinish istagi;
O‘z mehnati uchup turli shakllarda haq oladilar,agarda katta yoshdagi prostitutkalar o‘z mehnati uchup haqni faqat pul bilan olsalar, bolalarga ko‘pincha biror bir buyum, kosmetika, spirtli ichimlik, restoranda ovqatlanish, sigaretelar berishlari mumkin.
Jinsiy sherik istagiga qarab o‘z tanasini har qapday joyda sotish, katta yoshdagi prostitugkalar seksual xizmat ko‘rsatish uchun odatda tashqi sharoitlarga ega bo‘lsalar (doimiy ijaraga olinadigan kvartira, mehmonxonada va boshqa), bolalar odatda vokzallarda, avtomabillarni,podvallar, poezdlarda, cherdaklarda prostitutsiya bilan shug‘ullanadi.
Bola seksual xizmat ko‘rsatish paytida katta miqsorda alkogol yoki narkotik modda iste’mol qilishi. Bola ko‘pincha o‘z mijozi bilan iloji boricha ko‘proq ichittg majburiyati yuklatiladi, shu bilan birga ayniqsa katta miqdordagi pulni o‘g‘irlash mumkin bo‘lgan miqsorlarni maet qilib ichkizib qo‘yish kerak bo‘ladi.
Prostitutsiya bilan majburiy tanaffuslar bilan shug‘ullanish, chunki vaqti-vaqti bilan bolalar maskani bolalar uyiga yetimxonalarga tushadilar yoki ota-onalariga majburlab qaytari- ladilar.
Bosh tortsa o‘smirni qo‘rqitish, do‘q-po‘pisa qilish (agarda o‘smir bosh tortsa ularga prostitutsiya bilan shug‘ullanishi hamda atrofdagilarga, ota-onalariga yoki maktabda ovoza qilishi bilan qo‘rqitadilar.
O‘smirning huquqiy o‘smirning o‘rtoqtari doirasiga asosan kriminal jinoyatchilar kirishidan iborat bo‘ladi: fohisha- bozliklar,valyutachilar,narkomanlar, sutenyorlar, lekin ulardan hech birining ular jinoyatchi deb bilmaydilar va o‘zlarini jinoyatchilar bilan bog‘liq deb bilmaydilar.
Savol va topshiriqlar:
Giyohvandlik nimasi bilan xavfli?
Giyohvandlik oqibatlari nimalarga olib keladi?
Giyohvand turlari haqida nimalarni bilasiz?
Ichkilikbozlik deviant xulq namoyon bo‘lishining bir shakli.
Spirtli ichimlikka moyil bolalar bilan ijtimoiy-pedagogik faoliyat
Bolalar ichkilikbozligi — ijtimoiy-pedagogik muammo sifatida.
Bugungi kunda bolalar alkogolizmi eng jiddiy ijtimoiy- pedagogik muammolaridan biridir.
Alkogolizmning bir necha belgilari mavjud. Tibbiy nuqgai nazardan alkogolizm surunkali kasallik bo‘lib, davolanipsh zarur. Ijtimoiy jihatdan alkogolizm - shaxsni deviant (xulqiy og‘ishganlik) hulq-atvorining shakli bo‘lib, shaxsni ijtimoiy degradatsiyalash, spirtli ichimlikka kdrshi davolash patologiyaei bilan xarakterlanadi.
Alkogolizm rivojlanishining boshlang‘ich bosqichida inson alohida kasalmand ahvolga tushadi. Doimiy ravishda spirtli ichimliklarni iste’mol qilish natijasida kasallik rivojlanib ichkilikbozlik deb nomlanuvchi holatga olib keladi. Bu ikki ichkilikbozlik va alkogolizm holati bir-biri bilan o‘zaro aloqador bo‘lib, quyidagi holatlarga sabab bo‘ladi: jinoyatchilik, huquqbuzarlik, ijtimoiy parazitizm (tanballik), ma’naviy ahtoqsizlik, hulq-atvor buzuqtigi, o‘z-o‘zini o‘ldirish. Bolalar alkogolizmiga 18 yoshgacha bo‘lgan o‘smirlardagi kasallikning birinchi ko‘rinishldari kiritiladi. Katgalarga nisbatan bolalar alkogolizmi bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega: