Ijtimoii pedagogika

Narkotiklar deb organizimga kiritilganda uning bir yoki bir necha vazifalarini o‘zgartirishi va ko‘p marotaba iste’mol qilittg oqibatida psixik yoki jismoniy bog‘liq, qaram, tobe bulib kolishga olib keladigan xar kanday o‘simlik yoki sintetik yaratilgan modda hisoblanadi.
Giyoxvandlik deganda narkotik moddalarni yoki ularga tenglashtiriladigan moddalarni tibbiy ko‘rsatmalarsiz iste’mol qilish tushuniladi. “Psixologiya” lug‘atida (M., 1990) bu tu- shunchalarni shunday talqin kiladi: “Narkomaniya ( yunoncha narke baholash, va mania qattiq havas, ehtiros bilan berilish) kichik dozalarda iste’mol qilganda eyforiya, katta dozalarda esa garang, narkotik uyku keltirib chiqaradigan narkotik moddalarni iste’mol qilish natijasida yuzaga keladigan kasallikdir. Narkotik yo‘qotib bo‘lmaydigan berilib ketish xususiyatiga ega. Iste’mol qilinadigan dozalarini oshirish abstinent sindromi, psixik va jismoniy qaramlikni yuzaga kelishiga olib keladi.”
Ijtimoiy-tibbiy nuqgai nazardan narkomaniya tushunchasi narkotiklarni ist’emol qilish 2 turini o‘z uchiga oladi: 1). zararsiz (asoratlarsiz, yomon oqibatlarsiz). Narkotik iste’mol kiluvchi odam o‘z hohishi bilan narkotik iste’mol qilishini to‘xtatish imkoniyatiga ega 2) zararli bupla narkoman narkotiklarni iste’mol qilishni o‘zi hohishi bilan to‘xtatishining iloji qolmagan. Zararsiz narkotiklarni ise’mol qilish ko‘pincha o‘zini yomon his etishlarga olib keladi: bosh aylanishi, ko‘ngil ozishi, quvvatsizlik galyusinatsiya alaxlash. Mana shu holatlar ba’zi bolalarni ularni yana iste’mol qilishdan saqtab koladi. Narkotiklarni iste’mol qilishini davoli ettirganlarda esa ularga o‘rganib qolish, berilib ketishiga olib keladi, bu holat fanda abstinensiya deb ataladi (narkotiklarga ehgiyoj, narkotikning yetishmasligi) va ogir ruxiy va jismoniy qiyinchiliklarga, ko‘proq, dozada va tez-tez iste’mol qilishni istab qolishga olib keladi. Bu holat meditsinada kasallik deb tushuntiriladi, bunda narkoman o‘z odatlarining quli bo‘lib qoladi va tibbiy yordamsiz deyarli hech kimga bu yomon odatni tashlashga erishib bo‘lmaydi.