Ijtimoiy fanlar va texnika fakulteti iqtisodiyot nazaryasi fanidan

1.2. Iqtisodiyotni boshqarish va tartibga solishda davlatning roli
Bozor munosabatlariga asoslangan mamlakatlarda iqtisodiyotni tartibga solish borasida davlat muhim vazifalarni bajaradi. Davlat iqtisodiyotga faol aralashib, bozor mexanizmining amal qilishiga ko’maklashadi, raqobatchilik muhitini yaratib, aholini salbiy oqibatlardan himoyalash chora-tadbirlarini ko’radi. Bozor iqtisodiyotini davlat tomonidan tartibga solishdan ko’zlangan asosiy maqsad bozor munosabatlarini muayyan va ma’lum yo’nalishlar asosida rivojlantirib, iqtisodiy taraqqiyot sur’atlarini jadallashtirish va aholi turmush darajasini oshirish choralarini ko’rishdan iboratdir.
Rejali iqtisodiyot tizimidan xalos bo’lgan O’zbekiston Respublikasida ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish davlatning bosh vazifasi hisoblanadi. Shu munosabat bilan o’tkazilayotgan iqtisodiy islohotlar jarayonini davlat bosh islohotchi sifatida boshqarib bormoqda. O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I. Karimov: “Murakkab o’tish davrida davlatning o’zi bosh islohotchi bo’lishi zarur. Davlat butun xalqning manfaatlarini ko’zlab, islohotlar jarayonining tashabbuskori bo’lishi, iqtisodiy taraqqiyotning etakchi yo’nalishlarini belgilashi, iqtisodiyotda, ijtimoiy sohada va suveren davlatimizning ijtimoiy-siyosiy hayotida tub o’zgarishlarni amalga oshirish siyosatini ishlab chiqishi va izchil ruyobga chiqarishi kerak”, – deb ta’kidlagan edi.
Davlatimizning bozor iqtisodiyotini tartibga solish bo’yicha rivojlangan mamlakatlarda hozirgacha to’plangan boy tajribalarni o’rganishi va ularni respublikamizning o’ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olgan holda tadbiq etishining maqsadga muvofiqligi bugungi kunda hech kimda shubha tug’dirmaydi.
Bozor munosabatlari sharoitida baho (narx)lar iqtisodiyotni tartibga solishning muhim vositasi bo’lib xizmat qiladi. Bunda baho bozor pasangisi, regulyatori bo’lib, ikki asosiy vazifani bajaradi. Birinchidan, u resurslar, tovarlar va xizmatlar iste’molini cheklaydi va ikkinchidan, tovar ishlab chiqarish (xizmat ko’rsatish) uchun rag’bat vazifasini o’taydi.
Ishlab chiqarish jarayonida iste’mol tovarlari, ko’rsatiladigan xizmatlar qanchalik kamyob bo’lsa, ularning bahosi shunchalik yuqori bo’lib, shunga muvofiq ravishda ularni xarid qilish cheklangan bo’ladi. Boshqacha aytganda, tovarlar va xizmatlar ularning narxlariga binoan iste’mol qilinadi, taqsimlanadi va qayta taqsimlanadi.

Iqtisodiy faoliyatning huquqiy asoslarini yaratish		Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning asosiy yo’nalishlari		Makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash choralarini ko’rish
Monopolizimga qarshi kurash siyosatini о’tkazish				Kichik va o’rta biznesni qo’llab-quvvatlash
Bozor ifratuzilmasini barpo etish				Tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solish
Davlat tadbirkorligi amalga oshirish				Fan-texnika taraqqiуotining ustivor yo’nalishlarini belgilash
Daromadlarni qayta taqsimlash				Mamlakatning mudofaa qudratini mustahkamlash
Aholini ijtimoiy muhofaza etish choralarini ko’ris				Jamiyatning ekologik xavfsizligini ta’minlash