Ijtimoiy-gumanitar va mutaxassislik fanlari

OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTUTITI
ANDIJON FAKULTETI

“IJTIMOIY–GUMANITAR VA MUTAXASSISLIK FANLARI” KAFEDRASI
“SBIA” yoʻnalishi ____-guruh talabasi
Toshpoʻlatov Asadjonning
Iqtisodiyot nazariyasi fanidan
“Monopoliyaning mohiyati va turlari” mavzusidagi

KURS ISHI


Ilmiy rahbar: __________________
Аndijon-202_
MUNDARIJA
KIRISH………………………………………………………………………..
1. Monopoliyaning mohiyati va uning vujudga kelishi sabablari………….5
2. Kapitalning to‘planishi va markazlashuvi. Monopoliyalarning turlari…11
3. Monopoliyalarning afzalliklari va ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari…………17
4. Antimonopol qonunchilikning vujudga kelishi. Antimonopol siyosat…21
5. O‘zbekiston Respublikasining monopoliyalarga qarshi qonunchiligi va uni amalga oshirish…………………………………………………………………28
XULOSA……………………………………………………………….......39
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI…………………….42

KIRISH
Kurs ishining dolzarbligi: Iqtisodiy nazariya doirasida raqobat va monopoliya bozor mexanizmining ajralmas elementi sifatida qaraladi. Kurs ishi mavzusining dolzarbligi aniqlanadi, chunki nazariya va amaliyot shuni koʻrsatadiki, jamiyat rivojlanishining hozirgi bosqichida eng samarali bozor iqtisodiyoti hisoblanadi. Uning ajralmas elementi raqobat boʻlib, u oʻz navbatida ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligining katalizatori hisoblanadi.
Sivilizatsiya va jamiyat taraqqiyoti jarayonida mehnat taqsimoti kuchayadi va natijada raqobatbardosh munosabatlar yanada murakkablashadi. Biroq, bu jarayonlar raqobatning nomukammalligi darajasiga ta'sir qiluvchi omillar sonining koʻpayishiga olib keladi.
Jamiyat va davlatning nomukammal raqobatning turli shakllariga munosabati monopoliyalarning iqtisodiyotdagi qarama-qarshi oʻrni tufayli har doim noaniq boʻladi. Bir tomondan, monopoliyalar bozorda monopol mavqei tufayli ishlab chiqarishni cheklaydi va yuqori narxlarni belgilaydi, bu resurslarning mantiqsiz taqsimlanishiga olib keladi va daromadlar tengsizligining oshishiga olib keladi. Monopoliya, shubhasiz, aholi turmush darajasini pasaytiradi. Monopolist firmalar ilmiy va iqtisodiy salohiyatning oʻsishini ta'minlash uchun har doim ham oʻz imkoniyatlaridan toʻliq foydalana olmaydilar.
Boshqa tomondan, monopoliyalar uchun kuchli dalillar mavjud. Monopolistik kompaniyalarning mahsulotlari yuqori sifatli boʻlib, bu ularga bozorda ustun mavqega ega boʻlishga imkon berdi. Monopollashtirish ishlab chiqarish samaradorligiga ta'sir qiladi: faqat himoyalangan bozordagi yirik firma tadqiqot va ishlanmalarni muvaffaqiyatli oʻtkazish uchun etarli mablag‘ga ega.