Ijtimoiy pedagogikada "me’yor" va "me’yordan og‘ish" tushunchalari

Tibbiyot, psixologiya, sotsiologiyada “me’yor” tushunchasining o‘z ko‘rsatkichlari va me’zonlari mavjud. Me’yorga mos kelmaydigan jihat — “og‘ish”, ‘‘chetga chiqish” deyiladi. Ijtimoiy pedagogika uchun “me’yor” va “me’yordan ogish” tushunchalari nihoyatda aqamiyatlidir. Ular bola xulq-atvori va rivojlanishi jarayonini tavsiflash uchun qo‘llanadi. Og‘ish ham ijobiy, ham salbiy gavsifga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, bola rivojlanishida aqliy qolokdik ham, o‘ta qobiliyatlilik ham me’yordan og‘ish hisoblanadi. Xulq-atvordagi jinoyatchilik, aroqxo‘rlik, giyohvandlik va boshqa salbiy og‘ishlar shaxsning ijtimoiy shakllanish jarayoniga va jamiyat rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

• Tibbiyot, psixologiya, sotsiologiyada “me’yor” tushunchasining o‘z ko‘rsatkichlari va me’zonlari mavjud. Me’yorga mos kelmaydigan jihat — “og‘ish”, ‘‘chetga chiqish” deyiladi. Ijtimoiy pedagogika uchun “me’yor” va “me’yordan ogish” tushunchalari nihoyatda aqamiyatlidir. Ular bola xulq-atvori va rivojlanishi jarayonini tavsiflash uchun qo‘llanadi. Og‘ish ham ijobiy, ham salbiy gavsifga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, bola rivojlanishida aqliy qolokdik ham, o‘ta qobiliyatlilik ham me’yordan og‘ish hisoblanadi. Xulq-atvordagi jinoyatchilik, aroqxo‘rlik, giyohvandlik va boshqa salbiy og‘ishlar shaxsning ijtimoiy shakllanish jarayoniga va jamiyat rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Me’yordan chetga chiqishni shartli ravishda to‘rt guruhga ajratsak bo‘ladi: jismoniy, ruhiy, pedagogik va ijtimoiy. Quyida ularga batafsil to‘xtalib o‘tamiz. Me’yordan jismoniy og‘ish, avvalambor, inson sog‘ligiga bog‘liq. Sog‘likdagi og‘ish irsiy omillar yoki biror-birtashqi holatlar og‘ir ekologik vaziyat, ichimlik suvining sifatsizligi, oila hayoti darajasining pastligi va boshqalar asosida yuzaga kelishi mumkin. Sog‘ligida va rivojlanishida og‘ishga moyillarning xilma xil tasniflari mavjud. Umumjahon sog‘liqni sakdash tashkiloti 1980 yidda cheklangan imkoniyatlarning uch bo‘g‘ini shkalasining britancha variantini qabul qildi: Kasallik, xastalik — ruhiy yoki fiziologii funkiiyalar, anatomik struktura unsurlarini har qanday yo‘qotish yoki ularning anomaliyasi; Cheklangan imkoniyat — inson uchun norma hisoblangan chegarada biror-bir faoliyatni bajarish qobiliyatini yo‘qotish yoki cheklab qo‘yish; Nogironlik yosh, jins yoki ijtimoiy omillardan kelib chiqib, insonningbiron-bir faoliyatni bajarishini cheklovchi yoki unga to‘sqinlik qiluvchi cheklangan imkoniyat.

• Me’yordan chetga chiqishni shartli ravishda to‘rt guruhga ajratsak bo‘ladi: jismoniy, ruhiy, pedagogik va ijtimoiy. Quyida ularga batafsil to‘xtalib o‘tamiz. Me’yordan jismoniy og‘ish, avvalambor, inson sog‘ligiga bog‘liq. Sog‘likdagi og‘ish irsiy omillar yoki biror-birtashqi holatlar og‘ir ekologik vaziyat, ichimlik suvining sifatsizligi, oila hayoti darajasining pastligi va boshqalar asosida yuzaga kelishi mumkin. Sog‘ligida va rivojlanishida og‘ishga moyillarning xilma xil tasniflari mavjud. Umumjahon sog‘liqni sakdash tashkiloti 1980 yidda cheklangan imkoniyatlarning uch bo‘g‘ini shkalasining britancha variantini qabul qildi: Kasallik, xastalik — ruhiy yoki fiziologii funkiiyalar, anatomik struktura unsurlarini har qanday yo‘qotish yoki ularning anomaliyasi; Cheklangan imkoniyat — inson uchun norma hisoblangan chegarada biror-bir faoliyatni bajarish qobiliyatini yo‘qotish yoki cheklab qo‘yish; Nogironlik yosh, jins yoki ijtimoiy omillardan kelib chiqib, insonningbiron-bir faoliyatni bajarishini cheklovchi yoki unga to‘sqinlik qiluvchi cheklangan imkoniyat.