Ijtimoiy ta’sirlarning shaxs tomonidan anglanilishi

Yoshlarning ma’lumotlilik darajasi ham yangilanish davrida ta’sir ko’rsatuvchi muhim omillardan biri hisoblanadi. Agar o’smir yoki o’spirinda ilk yoshlikdan kitobga, bilimga mehr tarbiyalanmagan bo’lsa va uning bilim hamda tushunchalari doirasi tor bo’lsa, u sog’lom g’oyani nosog’lomdan, dunyoviylikni dahriylikdan, ziyoni jaholatdan farqlay olmaydi. Shuning uchun ham Prezidentimiz yoshlarimiz bilim olishlari uchun, ular iqtidorining rivoji uchun barcha shart-sharoitlarni yaratishga e’tiborni qaratmoqdalar, bunga javoban yoshlar faqat tinimsiz izlanishlari, o’qishlari, ilm sirlari mukammal egallashlari shart. Zero, Hadisu sharifda ham zikr etilganidek, “Ilm o’rganish har bir musulmon uchun farzdir”.Ilg’or g’oyalar egasi bo’lish uchun tafakkurni shunday mashq qildirish lozimki, toki uning yordamida kundalik dolzarb masalalarga, xalq manfaatiga xizmat qiluvchi solih ishlarni amalga oshirish choralari borasida turli-tuman fikrlarni yuritish imkoniyati bo’lsin. Bu holat har qanday g’ayri-tabiiy fikrlarga o’z o’rniga aql-idrok bilan munosib javob berish, taraqqiyotimizga g’ov bo’luvchi yot va zararli fikrlarga nisbatan immunitetni shakllantirish, turli xil dogmatik qarashlarga ega bo’lgan shaxslar bilan asosli va tanqidiy munozaralar olib borib, o’z nuqtai nazarining to’g’riligini to’la asoslash qobiliyatini o’stiradi.
Oila. Shaxs ma’naviyati, uning dunyoqarashi, barcha tasavvur va e’tiqodiga aloqador bo’limlari majmui asosan oilada shakllanadi. Shu ma’noda – oila haqiqiy ma’naviyat o’chog’i, mafkuraviy tarbiyaning omili va shart-sharoitidir. Milliy mafkuramizga xos bo’lgan ilk tushunchalar, shaxsning hayotiy yo’nalishlari, e’tiqodi va iymoni avvalo oila muhitida shakllanadi. Bu jarayon bobolar o’giti, ota ibrati, ona mehri orqali amalga oshiriladi.Har bir shaxs oilaning jamiyatdagi o’rni va funksiyalarini, qadr qimmatini anglamasdan, Vatanning ostonadan boshlanishini tushunmasdan turib, Vatan tuyg’usini tom ma’noda xis qila olmaydi. Bu ish asosan har bir o’zbek oilasidagi tarbiya an’analari va ularni takomillashtirish, milliy qadriyatlarni turmush tarzining ajralmas bo’lagiga aylantirish, muloqot madaniyatining Sharqona ko’rinishlari bilan zamonaviy shakllarini uyg’unlashtirish, mehnat tarbiyasi, uning farzandlar farovon turmush kechirishining muhim tamoyili sifatida qadrlanishiga erishishi orqali amalga oshirish mumkin.
Bundan tashqari, shaxsning barkamolligi har bir shaxs ongida oilaning muqaddasligi, Vatanning aslida oiladan boshlanishi, shu bois uni sevish va nikohni muqaddas bilish zarurligini, oilaning jamiyat hayotida tutgan o’rni va funksiyalarini tushuntirish orqali ro’y berishi inobatga olinadi.
Bolalarda yoshlikdan xalq va yurt taqdiriga befarq bo’lmaslik psixologiyasini shakllantirish uchun bola hayotining dastlabki onlaridan boshlab, predmetlar olami bilan tanishishi, o’yinchoqlar olami, tengqurlari bilan bo’ladigan o’yinlarining tarbiyalovchi xususiyatlariga ahamiyat berish zarur. Insoniyatga zarar keltiruvchi, odamlar o’rtasida ziddiyatlarni va talofatlarni keltiruvchi “jangari” o’yinchoqlar, multfilmlar, kinofilmlar ko’rishlarini imkon darajasida cheklash, bu o’yinlarning psixologik hamda pedagogik ekspertizalari bo’yicha ota-onalarga aniq ko’rsatmalar berish zarur. Sharqona odob va o’zaro munosabatlar tamoyillarini aks ettiruvchi turli o’yinlar, o’yinchoqlar, rasmli o’yinchoq-kitobchalar, xalq milliy folklori va ertaklari asosida yaratilgan multfilmlar ilk yoshlikdan bolalardagi mafkuraviy qarashlarning to’g’ri shakllanishiga yordam beradi. Masalan, bolalar o’rtasida mashhur bo’lgan “Zumrad va qimmat”, “Yoriltosh”, “Xo’ja Nasriddinning sarguzashtlari” kabi qator ertaklar orqali oilada bolalarni yaxshidan yomonni, mehr-sahovatdan xudbinlikni farqlashga o’rgatish va shu orqali milliy udumlarning xalq orzu-istaklari va intilishlari bilan bog’liqligini yaqqol ko’rsatish mumkin.