Ijtimoiy va siyosiy fanlar instituti

Fikrlash operatsiyalari

Analiz

Shunday bir fikrlash operasiyasidirki uning yordami bilan biz narsa va hodisalarni fikran yoki amaliy jihatdan xususiyatlarini tahlil qilamiz. Analiz jarayonida butunning uning qismlariga va elementlariga bolgan munosabati aniqlanadi. Tahlil obyektlari amalda ajratib bolmaydigan elementlarga yoki belgilarga bolishda ifodalanishi mumkin.

Sintez

Shunday bir fikrlash operasiyasidirki, biz narsa va hodisalarning analizda bolingan, ajratilgan ayrim qismlarini, bolaklarini sintez yordami bilan fikran va amaliy ravishda birlashtirib, butun holiga keltiramiz.

Taqqoslash

Shunday bir fikrlash operasiyasidirki, bu operasiya vositasi bilan obyektiv dunyodagi narsa va hodisalarning bir- biriga oxshashligi va bir-biridan farqi aniqlanadi.

Taqqoslash operasiyasi ikki xil yol bilan amalga oshishi mumkin: amaliy aniq narsalarni bevosita solishtirish va nazariy tasavvur qilinayotgan obrazlarni va narsalarni ongda fikran taqqoslash. Agar odam ikki boylam yukni qol bilan kotarib, bir necha xil taom mazasini qiyoslasa yoki ikki paykal paxtazor hosildorligini taqqoslasa, bu amaliy taqqoslash boladi. Shuningdek, oquvchilar ikki qalam yoki ikki sterjenning uchini yogochga yoki qogozga solishtirsalar, u analogik holatga misol bola oladi. Bundan tashqari metr bilan masofani, tarozi bilan ogirlikni, termometr bilan haroratni, teleskop bilan osmon jismlarini olchash paytida ham taqqoslash jarayoni vujudga keladi.

Taqqoslash operasiyasi ikki xil yol bilan amalga oshishi mumkin: amaliy aniq narsalarni bevosita solishtirish va nazariy tasavvur qilinayotgan obrazlarni va narsalarni ongda fikran taqqoslash. Agar odam ikki boylam yukni qol bilan kotarib, bir necha xil taom mazasini qiyoslasa yoki ikki paykal paxtazor hosildorligini taqqoslasa, bu amaliy taqqoslash boladi. Shuningdek, oquvchilar ikki qalam yoki ikki sterjenning uchini yogochga yoki qogozga solishtirsalar, u analogik holatga misol bola oladi. Bundan tashqari metr bilan masofani, tarozi bilan ogirlikni, termometr bilan haroratni, teleskop bilan osmon jismlarini olchash paytida ham taqqoslash jarayoni vujudga keladi.