Иккиламчи уй-жой бозоридан

3. Korxonalar rivojlanishi uchun bank kreditlarining o’rni
Biznes – reja korxonaning rivojlanish strategiyasini belgilab beradigan asosiy hujjatlardan biridir. Shu bilan birga u firma taraqqiyotining umumiy kontseptsiyasiga asoslanadi, strategiyaning iqtisodiy va moliyaviy jihatlarini bir muncha batafsil bayon etadi, aniq-tayin chora-tadbirlarni texnik-iqtisodiy jihatdan asoslab beradi. Strategiyani amalga oshirish – texnik, tashkiliy va iqtisodiy o`zgarishlarning ma`lum vaqtgacha o`zaro maxkam bog’langan butun bir tizimi sifatida tuzilgan keng investitsiya dasturlariga asoslanadi.
Biznes-reja investitsion dasturning odatda bir necha yil ichida amalga oshirilishi kerak bo`lgan bir qismini o`z ichiga oladi.
Korxonaning strategik faoliyatida quyidagi tartib ko`zga tashlanadi.

1. 
   – bosqichi. Rivojlanish kontseptsiyasini ishlab chiqish
   
2. 
   — bosqichi. Rivojlanishniig investitsion dasturi
   
3. 
   — bosqichi. O`rtacha muddatli davrga biznes — rejani tuzish
   
4. 
   – bosqichi. Biznes – rejani amalga oshirishga doir chora – tadbirlar
   

Biznes – rejaning asosiy markazi moliyaviy resurslarni jamlashdir. Kompaniya sarmoyasini ko`paytirib borishning muhim vositasi ayni shu biznes – rejadir. Biznes – reja bo`lg`usi sheriklar bilan muzokaralar olib borilayotganda biznes -taklif uchun asos bo`lib xizmat qiladi, u korxonaning asosiy xodimlarini ishga taklif etishda katta rol’ o`ynaydi.
Biznes – reja korxonaning ichki hujjati bo`libgina qolmay, balki undan investorlarni jalb qilishda ham foydalanish mumkin. Investorlar tavakkal qilib sarmoya berishdan avval loyixaning sinchiklab ishlab chiqilganiga ishonch hosil qilishlari va uning samarali ekanligidan xabardor bo`lishlari kerak. Ular sarmoya berish imkoniyatlarini ko`rib chiqish oldidan biznes – rejani o`rganib chiqishlari lozim. Bunga ko`ra biznes – rejaning hajmi 50 betdan ortmaydigan bo`lishiga harakat qilish kerak.
Biznes-rejani tayyorlash natijasida «Ishni nimadan boshlash kerak?»; «Samarali ishlab chiqarishni qanday tashkil qilish lozim?» «Birinchi foyda yoki daromad qachon olinadi?», «Investorlar va kreditorlar bilan qachon hisob-kitob qilish mumkin?», «Yuzaga kelishi mumkin bo`lgan xavf-xatarni qanday kamaytirish mumkin?», «Raqobatchilar bilan ko`rashda qanday choralardan foydalanish mumkin?» kabi savollarga javob olinadi.
Biznes-rejani tuzishda quyidagi shartlarga alohida e`tibor qaratish zarur:

• 
  biznes-reja as huya va shu bilan bir paytda sodda, bajarish uchun tushunarli va oson bo`lishi lozim;
  
• 
  biznes-reja investor yoki boshqa manfaatdor shaxs o`as kerakli ma`lu­motlarni qidirib topishi uchun bo`limlarga (boblarga) bo`linishi lozim;
  
• 
  biznes-rejani tayyorlashda korxonaning bosh rahbari albatta qatnashishi shart, chunki investor, bank yoki boshqa moliya idorasi korxona rahbari qatnashmaganligi yoki boshqa shaxsga topshirilganligi haqida xabar topsa, biznes-rejaning ishonchliligiga shubha uyg`onishi mumkin;
  
• 
  biznes-rejaning obyektiv baholanishiga erishish kerak, ya`ni unda xatolar va noto`g`ri hisob-kitoblar bo`lmasligi lozim;
  
• 
  biznes-rejaning tarqatib yuborilmasligini nazorat qilish zarur, chunki unda biznes to`g`risidagi maxfiy ma`lumotlar joy olgan bo`ladi.
  

Bank krediti – bu kreditning asosiy shakli. Bu shuni anglatadiki, banklar ko’pincha o’z kreditlarini vaqtincha moliyaviy yordamga muhtoj bo’lgan sub’ektlarga taqdim etadigan. Bu kreditning naqd pul shakli bo’lib, u mablag’larni zudlik bilan, to’lanishi, to’lanishi shartlari bo’yicha qarzga topshirishda yuzaga keladi. Mablag’larning aylanishi sizga vaqtincha ozod qilingan pulni jalb qilishga va bir vaqtning o’zida ularga muhtoj bo’lganlarning foydasiga qayta taqsimlashga imkon beradi. Ushbu masala bank hisobvarag’ida belgilangan, bank esa bank hisobvarag’ida belgilangan va bank ushbu resurslardan qanday foydalanish mumkinligi haqida ma’lumotga ega.
Bank krediti 1 banklar tomonidan vaqtincha to’lov talab qiladigan kreditlar kapitalining harakatini anglatadi. U ifodalaydi iqtisodiy aloqalar Kreditorlar (banklar) va kredit shartlari (kredit qo’shimchalari), yuridik va jismoniy shaxslar o’rtasida. Yuridik shaxslar Boshqa davlatlar – Rossiya Federatsiyasining norezidentlari ushbu qoidalar tomonidan kreditga nisbatan, agar qonunda boshqacha qoida nazarda tutilgan bo'lsa, Rossiya Federatsiyasining yuridik shaxslari sifatida bir xil vazifalarni bajaradilar va qonuniy yuridik shaxslar sifatida bir xil vazifalarni bajaradilar.
Bank krediti harakat qilishi mumkin milliy tizim va xalqaro kredit shaklida. Har bir kredit karta uchun alohida-alohida kredit shartnomasini tuzish bilan ta’minlangan kredit bitimi xavfi minimal edi. Kredit shartnomasi – bu tomonlarning o’zaro huquq va majburiyatlarini belgilaydigan kreditni chiqarish bo’yicha bank va kreditlar yarmarkasi o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy hujjat.
Bank krediti to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita bo’lishi mumkin. To’g’ridan-to’g’ri kredit munosabatlari (bank-kredit banki) ustunlik qiladi. Mavjud bankning kreditlashi, I.E. Qarz oluvchiga savdo tashkiloti, va boshqa vositachilik orqali qarz berish.
Kredit shaklida kredit turlari ob’ekti, maqsadli kredit yo’nalishi, muddati, qaytarish va boshqa belgilarga qarab shakllantiriladi. Masalan, quyidagi ma’lumotlarni berish muddatini hisobga olgan holda, ajratib turadi:

1. 
   Qisqa muddat
   
2. 
   O’rta muddatli,
   
3. 
   Uzoq muddat;
   

Hozirgi va oqim bo’lmagan (uzoq muddatli) aktivlarni yaratish va ko’paytirish bilan bog’liq xarajatlar bo’yicha kreditlar;
Aholining iste’mol ehtiyojlari.
Ta’minot shaklida 4 ga qarab kredit liniyasiga bir martalik qarz va kreditlar chiqariladi. Texnika, kreditlar, kredit kartalari, qabul qilinishi, naqd pul, naqd pulni, pulni qabul qilish va hokazo bo’lishi mumkin. Kreditlar, kechiktirilgan, kechiktirilishi mumkin. Kechiktirilgan, uzoq muddatli sotib olingan.
Kredit shuningdek qoniqishning asosiy manbai hisoblanadi.
Pul mablag’lariga katta talab. Yuqori darajadagi rentabellik va o’zini o’zi moliyalashtirishning yuqori darajasi ham, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar joriy faoliyat va investitsiyalar uchun o’z mablag’lari uchun mavjud emas. Kreditlar qachon (masalan) Qachon:

• 
  5 korxona «katta yutuqlarda», chunki mahsulotlarni sotish bir sabab yoki boshqasiga berildi.
  
• 
  etkazib beruvchilar yoki xaridorlarni yig'ish
  
• 
  to’lov bilan bog’liq qiyinchiliklar as hu ish haqi xodimlar va boshqalar.
  

Shunday qilib, kredit ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishini rag’batlantiradi, ishlab chiqarishni kengaytirish uchun kapital manbalarini shakllantirishni tezlashtiradi.
Kreditning sub’ektlari Bank krediti sohasidagi munosabatlar – bu korxonalar va firmalar, aholi, davlat va banklar. Ma’lumki, kredit bitimida kredit munosabatlari sub’ektlari har doim qarz beruvchi va qarz oluvchi sifatida ishlaydi. Kreditlar vaqtincha bergan shaxslar (huquqiy va jismoniy) mavjud mablag’lar Qarz oluvchining ma’lum bir davr uchun. Qarz oluvchi kredit munosabatlarining bir tomoni bo’lib, ular (qarzda) va ularni belgilangan muddatda qaytarishga majburdirlar. Bank krediti, kredit operatsiyalari sub’ektlari bu erda ikki as hu, i.e. Qarz beruvchi sifatida va qarz oluvchi sifatida. Bu 7 taga bog’liqki, banklar asosan jalb qilingan mablag’larda ishlaydi, shuning uchun ushbu mablag’lar egalariga nisbatan qarz oluvchi sifatida ishlaydi.
Kredit funktsiyalarini bajaradigan kreditlar, turli shakllarga ega va olingan mablag’lardan yanada moslashuvchan yordam berishda yordam beradi. Kompaniya eng qulay shaklda kredit olishi mumkin – to’g’ridan-to’g’ri kredit, qonun hujjatlarida yoki obligatsiyalarni chiqarish orqali.
Qonunlar ehtiyojlari va ehtimoli qonunlarga muvofiqdir repreziya jarayonida zanjirband va kapital aylanma ba’zi joylarda vaqtincha mablag’lar chiqariladi, kredit manbaini chiqaradi, masalan, ishlab chiqarishni kengaytirish zarur. Shunday qilib, kredit iqtisodiy o’sishga hissa qo’shadi: kredit kredit olish uchun haq oladi va Qarz oluvchi o’z ishlab chiqarish fondini oshiradi va ularni yangilaydi.
Kredit libosida ushbu mablag’ning moliyaviy-iqtisodiy holati tushunilishi kerak, bu qarz mablag’laridan samarali foydalanishga, qarz oluvchining kreditni shartnoma shartlariga muvofiq qaytarish qobiliyati va tayyorligini ta’minlashiga ishonch beradi. Boshqacha qilib aytganda, Qarz oluvchining krediti bilan kredit qarzini to’lash qobiliyatidir. Uning 8-ball – qarz oluvchi banki unga kredit bilan ta’minlash imkoniyatlari va maqsadga muvofiqligini baholaydi. Bu uning o’z vaqtida qaytarilishi va foizini to’lash ehtimolini aniqlaydi.
To’lovni amalga oshirishdan farqli o’laroq, kredit libosining o’tgan davrda yoki biron bir sana uchun to’lovni hisobga olmaydi, ammo qarzni eng yaqin nuqtai nazar bilan to’lash qobiliyatini bashorat qilmaydi. Bundan tashqari, kreditlar moliyaviy kuchni ko’rsatadi va uni reyting davomida tegishli sinflarga bog’lashga imkon beradi.
Kredit botiliga ta’sir qiluvchi omillar:

1. 
   Mijozlarning sig’imi. Bu mijozning kredit olish huquqi.
   
2. 
   Qarz oluvchi obro'si
   
3. 
   Assetga egalik
   
4. 
   Bozordagi mijozning holati.
   

Kredit yukinchini baholash, birinchi navbatda, qarz oluvchining kredit qarzini to'lash imkoniyatlari bo'yicha ko'rsatkichlarni tavsiflovchi ko'rsatkichlardan foydalanishni anglatadi.
Qarz oluvchining jahon amaliyotining kreditga yaroqliligini baholashning eng keng tarqalgan usullari «5 C» 9-qoidalarni o'z ichiga oladi, bu erda mijozlarni tanlash mezonlari «C» harfi bilan boshlanadigan so'zlar bilan ko'rsatilgan:
Beshta «Si» qoidalari ko'rsatkichlarini yanada aniqroq ko'rib chiqish quyida keltirilgan:
Anotoratsiya. Maqolada kompaniya faoliyatini moliyalashtirish manbalari muhokama qilinadi, ma’lum iqtisodiy sharoitlar ta’siri ostida kreditning rolining asosiy namoyon bo’lishi. O’tkazilgan qiyosiy tahlil Rossiya va AQSh o’rtasidagi qarz yuki. 2005-2015 yillarda Rossiyada yalpi ichki mahsulotga nisbatan xususiy sektorga berilgan kreditlar hajmiga ta’sir etuvchi omillarni o’rganilish natijalari aks etadi. Moliyalashtirish manbai sifatida eng munosib va \u200b\u200btalonchilik etishmovchiligini qiyosiy tahlili iqtisodiy faoliyat Aktsiyalar chiqaradigan kompaniyalar, kompaniyalar.
Kalit so’zlar: Kompaniya moliyalashtirish manbalari; Aktsiyalar, kredit emissiyalari; Kreditning roli; qarz yuki; Kreditlash hajmi ta’sir ko’rsatadigan omillar.
Kalit so’zlar: Kompaniyaning mablag’lari manbalari; aktsiyalarni chiqarish; kredit; kreditning roli; qarz berish jarayoni; qarz berish hajmiga ta’sir qiluvchi omillar.
Kreditning roliga xos hu tug’diradigan, dastlab uning ob’ektiv tabiati borligini ta’kidlash kerakki, u o’zining mohiyati bilan belgilanadi. Shu bilan birga, aniq iqtisodiy sharoitlar kreditning ushbu vazifasini bajarilishining ushbu vazifasini bajarishga va undan foydalanish natijalariga jiddiy ta’sir ko’rsatadi – takrorlash natijalari. Bu sizga kreditning roli, shuningdek, uni qo’llash doirasi o’zgarmas, barqaror emasligiga yordam beradi. A, aksincha, o’zgarish bilan iqtisodiy muhit Shuningdek, mamlakatning roli va uni qo’llash doirasidagi o’zgarishlar yuzaga keladi. Bu jihatdan xabardorlik haqidagi xabardorligi, kreditning roli to’g’ri ekanligiga to’g’ri kelganda, tezisning mavhumligi chempioni, shuning uchun biz biroz e’tibor qaratamiz Ko’proq.
Masalan, to’la-to’kis pul ishlashi sharoitida, naqd pul muomalasi sohasidagi kreditning aholi pulliligi, pullum-imon belgilari to’g’risidagi qarori bilan bog’liq emas. Buning sababi to’liq pulning o’zgarishi uchun shart-sharoitlar bilan bog’liq, bunda pulning o’zgarishi kreditdan foydalanish bilan bog’liq emas. Shunday qilib, apellyatsiya sohasida to’liq pulning massasining pasayishi xazinadagi va deyarli kredit ishtirokchisiz sodir bo’ladi. Aksincha, qon aylanishidagi pulning massasi ko’payishi xazinadan, balki kreditning ishtirokisiz ham yuzaga kelishi mumkin.
Teskari rasm noto’g’ri ishlatilganda kuzatilishi mumkin pul belgilari. Kreditning ishtirokida muomaladagi massani ko’paytirish / o’chirib qo’yish, amalga oshirish natijasida ro’y beradi kredit operatsiyalari banklar maxsus rol Iqtisodiyotda … byudjet tizimi» .
Bundan tashqari, kreditning roli aniq ko'rinishda qanday ta'sir qilishini ta'kidlash muhimdir. iqtisodiy tizim. Axir, Rossiya asta-sekin, sinov va xatolar usuli bilan, kreditning roli, aslida, o'z roli, aslida, avtomatik kreditlash xarakterida namoyon bo'ladi. Kreditni qayta taqsimlash tez-tez shubhali rol o'ynadi, chunki u xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning kredit libosini hisobga olmagan va samarasiz tarmoqlar hisobidan samarasiz tarmoqlarning yo'qotishlarini qoplash uchun foydalanilgan. Kreditni qaytarish printsipi har doim ham hurmat qilinmadi. Kreditning asosiy xususiyatlariga ko'ra, kreditning asosiy xususiyatlari ushbu vositani samarasiz qilib, rejalashtirilgan-ma'muriy iqtisodiy tizimning ta'siri ostida bo'lgan kreditlash amaliyoti amalga oshirildi. Ammo so'nggi o'n yilliklarda Rossiya bu turni tark etadi. Shu munosabat bilan ushbu masala nihoyatda tegishli, dolzarb, chunki qarzning ahamiyati bozor iqtisodiyoti aniq aksincha, uning to'g'ri aniqlanishi Rossiyani uzoq kutilgan vaqtni muvaffaqiyatli amalga oshirishga imkon beradi bozor turi Kreditning roli, iqtisodiyotning o'sishiga olib keladigan xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning ishlab chiqarish jarayoni samaradorligini oshirish va oshirishdir.
Boshqa har qanday tadbirkorlik sub'ekti kabi ishlab chiqarish kompaniyasi 1-rasmda keltirilgan bir nechta moliyalashtirish manbalariga ega.
Kredit tashkilot faoliyatini moliyalashtirishning tashqi manbai bo'lgan mablag'lar jalb qilingan mablag'lardir.
Tekshiruvda o'rganilgan adabiyotlarni tizimlashtirish orqali men kreditning roli asosiy namoyon bo'lishlari ro'yxati keltiraman:
Qayta tiklash jarayoni davomiyligini targ'ib qilishda kreditning roli, kapital aylanmasini tezlashtirish. Kreditlar vaqtincha paydo bo'ladigan tafovutni qondiradi naqd pul tushumlari va korxona xarajatlari. Natijada takrorlash jarayoni takrorlanadigan kechikishlar va uzluksiz va tezlashishni ta'minlaydi. Mavsumiy ishlab chiqarishda kreditning bu roli va ma'lum mahsulot turlarini amalga oshirish ayniqsa muhimdir. Shunday qilib, takrorlash jarayoni davomiyligini hissa qo’shadi, shu bilan birga uning tezlashishi omili. Albatta, kredit tovarlarning ishlab chiqarish vaqti qisqarishiga bevosita ta’sir qilmaydi, xususan, iqtisodiy omillar, xususan ishlab chiqarish texnologiyasida sabab bo’lgan ob’ektiv chegaralar mavjud. Uning ko’payish jarayonini tezlashtirishga ta’siri, mahsulotning funktsional shakllarini o’zgartirishga sarflanadigan vaqtni qisqartirish, natijada mablag ‘aylanishi stavkasini oshiradi.
Kreditning o’rni va ishlab chiqarishni kengaytirishda. Shu bilan birga, kredit bazaviy aktivlar – binolar, inshootlar, uskunalarni sotib olish va boshqalarni ko’paytirish uchun mablag ‘manbai sifatida ishlatilishi mumkin. Bunday holda, u korxonalarning ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun zarur bo’lgan yangi fondlarni yaratishda korxonalarning imkoniyatlarini oshiradi. Bundan tashqari, investitsion mablag’lar manbai sifatida kreditdan foydalanish kreditlar hisobidan olib borilayotgan kasblar hisobidan kreditlar hisobidan kreditlar hisobidan to’lash va kreditlar hisobidan to’lash imkoniyati tufayli yanada izchil kuzatib as hu imkonini beradi Kreditlarni to’lov muddati davomida to’lash uchun.
Kreditning rolini rag'batlantirish. Kredit munosabatlari vaqtincha qarzdorlikni bir foiz shaklida oshirib yuboradigan qiymatga ega bo'lgan, qarz oluvchini kreditdan oqilona foydalanishga, kreditni olishdan keyin iqtisodiyotni yanada oqilona foydalanishga undang. Kredit munosabatlariga xos bo'lgan, mablag 'sarflash uchun mablag' qaytarilishi, mablag'larni qo'llash uchun mablag 'qaytarish jalb qilingan mablag'lar miqdori va ularning vaqti bo'yicha omonatlarga bo'lgan qiziqishni kuchaytiradi va ularning vaqtlarini tejashga qiziqadi.
Innovatsiyalarni rivojlantirish omili sifatida kredit berish. Kredit nafaqat ishlab chiqarish ko’lamini kengaytirishni rag’batlantiradi, balki innovatsiyalarni ilmiy tadqiqotlar va yangi texnologiyalar ishlab chiqarishga joriy etish shaklida amalga oshirishga olib keladi. Umuman olganda, kredit munosabatlari ilmiy va texnik taraqqiyotni tezlashtiradi.
Nazariy tomon bilan tanishdi bu masala, raqamlarga aylantiring. Rossiyada yalpi ichki mahsulotda chiqarilgan kreditlar ulushi AQShda kredit berish hajmi bilan taqqoslanadi. Taqqoslash uchun mamlakatni tanlash davlat bizga yaqinroq ekanligiga emas iqtisodiy rivojlanishMasalan, masalan Braziliya va biz muvaffaqiyatli, barqaror iqtisodiy o’sishni ko’ramiz. Bundan tashqari, Amerika dunyo platformasidagi asosiy raqobatchimiz, raqibning kuchli va zaif tomonlarini bilishingiz kerak.
Kredit – pul yoki pul yoki tovar shakliQarz oluvchi tomonidan qarz oluvchi tomonidan, ko’pincha kreditdan foydalanish uchun foiz stavkasi foizlari bilan ta’minlanadi. Moliyalashtirishning ushbu shakli eng keng tarqalgan.
Kredit imtiyozlari:
CRESS kredit shakli olingan mablag’larni hech qanday maxsus shartlarsiz qo’llashda katta mustaqillikdan iborat;
▪ Ko’pincha kredit ma’lum korxonaga xizmat ko’rsatadigan bankni taklif etadi, shuning uchun kredit olish jarayoni juda tezkor bo’ladi.
Kreditning etishmasligi quyidagilarga kiritilishi mumkin:
▪ Kassada kredit muddati uzoq muddatli daromadga yo’naltirilgan korxonalar uchun chidab bo’lmaydigan 5 yutuqdan oshadi;
▪ Kredit olish uchun, depozitni taqdim etishni talab qiladi, ko’pincha kreditning o’zi teng miqdordagi miqdorini talab qiladi;
▪ Ba’zi hollarda banklar hisob-kitob hisobvarag’ini ochishni taklif qilmoqdalar, bu har doim korxonada ustun bo’lmagan bank kreditlashi shartlaridan biri sifatida;
Ushbu mablag ‘shaklida kompaniya foydalanishning butun muddati davomida mol-mulk solig’ini to’lashga majbur bo’lgan sotib olingan uskunalarning standart amortizatsiya sxemasidan foydalanishi mumkin.
Lizing – korxonani moliyalashtirish manbai sifatida
Lizing lizing oluvchiga asosiy mablag’larni samarali yangilash, ikkinchisi o’zaro manfaatli sharoitlar bo’yicha faoliyat doirasini kengaytirishga imkon beradigan tadbirkorlik faoliyatining maxsus keng qamrovli shakl hisoblanadi.
Lizingning afzalliklari:
▪ Lizing 100% kredit taklif qiladi va zudlik bilan to’lovlarni talab qilmaydi. Mulkni sotib olish uchun muntazam kreditdan foydalanganda, kompaniya xarajatlarning 15 foizini o’z mablag’lari hisobidan to’lashi kerak.
▪ Lizing yirik moliyaviy resurslarga ega bo’lmagan korxonaga katta loyiha amalga oshirishni boshlash imkonini beradi.
Korxonada kreditdan ko’ra lizingni olish uchun shartnoma olish ancha oson. Axir, bitim shartnomasi – bu jihozning o’zi.
Kreditdan ko’ra ko’proq egiluvchan kelishuv. Kredit har doim kam miqdordagi o’lcham va muddatlar qabul qiladi. Lizing paytida, kompaniya o’z daromadining kelishi va lizing beruvchi bilan mos keladigan sxemani moliyalashtirish sxemasiga olib chiqishni kutishi mumkin. To’lovni ijaraga olingan uskunalarda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotishdan tushgan mablag’lardan to’lash mumkin. Kompaniya oldida ochildi qo’shimcha xususiyatlar Ishlab chiqarish ob’ektlarini kengaytirish bo’yicha: ijara shartnomasi bo’yicha to’lovlar shartnomaning butun amaldagi muddati davomida taqsimlanadi hu bilan aktivlarning boshqa turlariga sarmoya kiritish uchun qo’shimcha mablag chiqariladi.
Lizing korxonaning balansidagi qarzni ko’paytirmaydi va o’z va qarz mablag’larining nisbatlariga ta’sir qilmaydi . Korxonadan qo’shimcha kredit olish imkoniyatini kamaytirmaydi. Lizing shartnomasida sotib olingan uskunalar tomonidan shartnomaning butun muddati davomida lizing oluvchi balansida ro’yxatga olinmasligi juda muhimdir va shuning uchun korxonani sotib olingan mablag’larga soliq to’lashdan ozod qiluvchi aktivlarni ko’paytirmaydi.
Lizing plitalar Korxona tomonidan etkazib beriladi baliq ishlab chiqarish xarajatlari bilan bog’liq. Agar lizingda olingan mol-mulk lizing oluvchi balansida hisobga olinsa, korxona ijaraga olingan ob’ektning jadal ravishda eskirgan amortizatsiyasiga bog’liq bo’lgan korxona uchun foyda keltirishi mumkin. Bunday mulk uchun amortizatsiya xarajatlari belgilangan tartibda tasdiqlangan qiymat va normalarga qarab hisobga olinishi mumkin, undan yuqori koeffitsientga oshmaydi.
Lizing kompaniyalari Banklardan farqli o’laroq garov kerak emas Agar ushbu mulk yoki uskuna ikkilamchi bozorda suyuq bo’lsa.
Lizing korxonaga soliqqa tortishni minimallashtirish uchun to’liq huquqiy asoslar bilan, shuningdek lizing oluvchiga barcha xarajatlarni belgilashga imkon beradi.
O’zbekistonda bank-moliya tizimida olib borilayotgan oqilona islohotlar natijasida tijorat banklari barqarorligi mustahkamlanib, ular faoliyatining samaradorligi oshib bormoqda. Barqaror iqtisodiy o’sish sur’atlarining ta’minlanishi va inflyatsiya darajasining prognoz ko’rsatkichlar doirasida bo’lishi mamlakatda makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlagan holda, bank-moliya tizimining ishonchli faoliyat yuritishiga zamin yaratmoqda. Natijada, tijorat banklarining iqtisodiyotdagi vositachilik roli oshib, iqtisodiyotdagi bo’sh pul mablag’larini jalb qilish va o’z navbatida, ushbu mablag’larni iqtisodiyotning real sektoriga kreditlar sifatida yo’naltirish borasida mijozlarga ko’rsatilayotgan xizmatlar ko’lami kengayib bormoqda.
Ma’lumki, investitsion kreditlar mamlakatimizda yirik ishlab chiqarish ob’yektlarining bunyod etilishini, ishlab chiqarishni modernizatsiyalashni, raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarilishini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Mamlakatimizni 2020 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2021 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlarida quyidagilar keltirilgan: “Bank tizimidagi vaziyatni keskinlashishiga hamda xo’jalik yurituvchi sub’yektlarning iqtisodiy faolligining pasayishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida pul-kredit siyosati vositalarini o’zgartirish va banklarni qo’shimcha likvidlik bilan ta’minlash bo’yicha ishlar amalga oshirildi. Markaziy bankning asosiy stavkasi 16 foizdan 14 foizgacha tushirildi. Banklarni qo’shimcha likvidlik bilan ta’minlash maqsadida REPO va SVOP operatsiyalari o’tkazildi. Markaziy bankning asosiy stavkasining pasayishi banklarning depozitlari va kreditlari bo’yicha o’rtacha stavkalarning pasayishiga olib keldi. Ma’lumotlarga ko’ra, yil davomida jismoniy shaxslarning muddatli depozitlari bo’yicha o’rtacha foiz stavkalari 19,7 foizdan 17 foizgacha, yuridik shaxslar uchun 16,5 foizdan 14,4 foizgacha pasaygan. Inqirozga qarshi choralar doirasida 26,5 trln.so’m miqdoridagi kreditlar bo’yicha to’lovlarni amalga oshirish muddati 2020 yil 1 oktyabrgacha uzaytirildi (shu jumladan, jismoniy shaxslarning 5,2 trln.so’mlik va yuridik shaxslarning 21,3 trln.so’mlik kreditlari)”¹. Bundan tashqari xo’jalik yurituvchi sub’yektlarni ro’yxatdan o’tkazish uchun banklarda masofadan bank hisobvaraqlarini ochish imkoniyati yaratildi. Maxsus kurslarda tadbirkorlik ko’nikmalarini shakllantirish, keyinchalik ushbu kurslarni bitirgan va maxsus sertifikat olgan shaxslarga mikrokreditlar berish orqali tadbirkorlik uchun mikrokreditlash tizimi joriy etildi. Milliy valyutadagi barcha kreditlar bo’yicha bank foizlari (imtiyozli kreditlar va mikrokreditlar bo’yicha foizlar bundan mustasno) 24,8 foizdan 19,7 foizgacha, shu jumladan qisqa muddatli kreditlar bo’yicha - 24,7 foizdan 19,9 foizgacha, uzoq muddatli - 25,1 foizdan 19,6 foizgacha pasaygan. 2020 yil davomida iqtisodiyotga kreditlar qoldig’i 34,3 foizga o’sib, 280,4 trln.so’mni tashkil etdi. 2020 yilda keng pul massasi ko’rsatkichi yil boshiga nisbatan 17,9 foizga o’sdi, shu jumladan muomaladagi naqd pul 2,8 foizga o’sdi, depozitlarning umumiy hajmi 23,4 foizga, shu jumladan chet el valyutasida 21,2 foizga oshdi. Bunda, jalb qilingan depozitlar tarkibidagi chet el valyutasidagi depozitlarning ulushi 41,7 foizni tashkil etdi.


Xulosa
Korxonalarning ishlab chiqarish samaradorligini intensivlashtirish va oshirishning muhim omillaridan biri bu tejamkorlik rejimidir. Resurslarni tejash yoqilg‘i, energiya, xom ashyo va materiallarga bo‘lgan ortib borayotgan talabni qondirishning hal qiluvchi manbasiga aylanishi kerak. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish asosiy fondlardan yaxshiroq foydalanishga bog'liq. Yaratilgan ishlab chiqarish salohiyatidan yanada jadalroq foydalanish, ishlab chiqarish ritmiga, asbob-uskunalarning maksimal yuklanishiga erishish, uning ishidagi smenani sezilarli darajada oshirish va shu asosda har bir birlikdan mahsulot olishni ko‘paytirish zarur. uskunalar, ishlab chiqarish maydonining har bir kvadrat metridan. Ishlab chiqarish quvvatlaridan intensiv foydalanishni tashkil etish natijasi qo'shimcha kapital qo'yilmalarsiz ishlab chiqarishni o'sish sur'atlarini tezlashtirishdir. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda tashkiliy-iqtisodiy omillar muhim rol o‘ynaydi. Ularning roli, ayniqsa, ijtimoiy ishlab chiqarish ko'lamining o'sishi va iqtisodiy aloqalarning murakkablashishi bilan ortadi. Ishlab chiqarish ijtimoiy infratuzilmasi yanada rivojlantirish va takomillashtirishni talab qiladi, bu esa ishlab chiqarish samaradorligi darajasiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Bu butun xo'jalik mexanizmini boshqarish, rejalashtirish, iqtisodiy rag'batlantirish shakllari va usullarini takomillashtirishdir. Xuddi shu omillar guruhida xarajatlarni hisobga olish va moddiy rag'batlantirishning turli tutqichlari, moddiy javobgarlik va boshqa o'zini o'zi ta'minlaydigan iqtisodiy rag'batlantirish usullari keng qo'llaniladi. Korxona iqtisodiyotini intensivlashtirish, resurslarning solishtirma sarfini kamaytirishda mahsulot sifatini oshirish alohida o'rin tutadi. Bu vazifa doimiy e'tibor va nazorat mavzusiga, har bir mehnat jamoasi faoliyatini baholashning asosiy omiliga aylanishi kerak.