Ikkinchi bo’lim Xo’jalik shartnomalarini tuzish, bajarish, o’zgartirish va bekor qilish Tartibi

Ikkinchi bo’lim

Xo’jalik shartnomalarini tuzish, bajarish, o’zgartirish va bekor qilish

Tartibi
1-bob.Xujjat shartnomasi tushunchasi, tuzilishi va asosi shartlari

1. 
   Xujjatlik shartnomasi
   

Taraflardan biri shartlashilgan muddatda tovarni berish, ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko’rsatish majburiyatini oladigan , ikkinchi taraf esa tovarlarni, ishlarni, xizmatlarni qabul qilib olish va ularning xaqqini to’lash majburiyatini oladigan kelishuv kelishuv shartnomasi deyiladi.

Xo’jalik shartnomalari va boshqa bitmlarni tuzish yridik xamda jismoniy shaxslarning mulkiy, nomulkiy xuquq va majburyatlari vujudga kelishining asoslari biri xisoblanadi.

Biron bir xo’jalik subyekti shartnoma tuzmasdan turib, tijorat bilan bog’liq bo’lgan tadbirlani, kelajakdagi tadbirkorlik rejalarini, oldi-sotdi yoki boshqa faoliyatni amalga oshirishni tasavvur qilib bo’lmaydi. Chunki, shartnoma – bu fuqorolik munsabatlarini tartibga soluvchi shunday bir xujjatki, unda xo’jalik subyektining foyda olish dasturlari, rejalari,intilishlari, qiziqish va manfaatlari o’z ifodasini topadi.

Xech qanday xo’jalik munosabatlari shartnoma tuzmasdan turib amalgaamalga oshirish mumkin emas. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo’jalik subyektlari o’rtasidagio’zaro ishbilarmonlik munosabatlarining, ko’zda tutilgan tijorat bilan bog’liq bo’lgan tadbirlarning natijasi juda ko’p xolatlarga shartnomaning qanday tuzilganligi yoki rasmiylashtirilganligi bilan bog’liq.

Shartnoma tomonlarning xuquq va majburiyatlari, ularning javobgarligi, yetkazib beriladigan maxsulotning narxi, muddatlari, xisob-kitob qilish tartiblari va boshqa xolatlar nazarda tutilgan bo’ladi.

Umuman olganda, Xo’jalik shartnomasi- bu faqat o’zining xisob raqamiga pul mablag’ini kirim qilib olish uchun rasmiylashtirilgan xujjat emas, baliki tomonlarning o’zaro kelishuvi, ikkala tomonning birgalikda sodir etgan sayf-xarakatlari natijasida foyda ok’rish uchun bo’lgan razillikni ifoda etvchi xujjatdil. Takidlash joizki, agar tomonlar o’rtasida o’zaro kelishuv bo’lmasa, shartnoma xaqida so’z xam bo’lmaydi.

Shartnoma xaqida fuqorolik kodeksinoing 353-moddasida berilgan ta’rifga ko’ra, ikki yoki bir necha shaxsning fuqarolik xuquq va burchlarini vujudga keltirish, o’zgartirish yokibekor qilish xaqidagi kelishuv (shartnoma)deyiladi.

Xo’jalik shartnomasi qnday bo’lishi kerak?

• 
  taraflarning manfaatlarini ko’zlovchi shartlar asosida tuzilgan bolishi;
  
• 
  amaldagi qonun xujjatlariga muvofiq bo’lishi;
  
• 
  kongresning (shartlashuvchining) shartnoma orqali javobgarligi qat’iy ta’minlangan bo’lisi
  
• 
  shartnomaga xech qanday nomalum yoki tushunarsiz bandlar qoldrilmasligi lozim.
  

Bunday noaniq xolatlarning mavjudligi iqtisodiy nuqtai nazardan puxta ishlab chiqilgan butun bir tijorat bilan bog’liq loyixangizni yo’qqa chiqarib, tuzilgan bitimning bajarilishiga xavf solishi mumkin.

Shuingdek, shartnomalarni tuzishdan oldin pxta tayyorgarlik ko’rishi kerak, ya’ni jiddiy sherik topish , kelajakda sodir etiladigan operatsiyalarning asosiy xolatlarini kelishib olish va boshqa xarakatlarni o’z ichiga oladi. Shu sababli aniq bir faoliyat bilan shug’ullanmoqchi bo’lgan tadbirkorlarga shartnomalarni tuzish bo’yicha shart- sharoitlarini kelishib olish yuzasidan klgusida kerak bo’ladigan quyidagi tavsiyalarni keltirib o’tish lozim.

Turli xil bitimlarni tuzish vaqtida 4 ta asosiy qoidaga rioya etish zarur bo’ladi.

1.”Maqsadimiz nma, nma qilmoqchimiz van ma xarid qilish maqsadimiz borligini aniq bilishimiz kerak”.

Agar siz shartnomani tuzish jarayonida, ya’ni uni imzolashdan oldin, uning juda muhim qismi va xolatlarini tushunib olmasdna o’z manfaatlaringizga putur yetkazadif=gan shartlarning kiritilishiga yo’l qo’ygan bo’lsangiz sizga shartnoma tuzib bo’lingan keyin xech kim yordam bera olmaydi

Ro’yobga chiqarmoqchi rejangizniong aniq modelini tzishga xarakat qiling, masalan, qysi xarakat qaysinisidan keyin keladi, siz nma ish qilishingiz kerak ikkinchi tomon qanday xarakatni amalgam oshirishi kerak va shunga o’xshash. Bo’lajak xo’jalik operatsiyalarining namunaviy loyixasini tuzing uning yo’nalish va muddatlariga bo’lgan, yani shartnomani tuzish vaqtiga, uning ijrosiga, xar bir yo’nalishida qaysii ishlar va qanday bajarilishi kerakligiga nmalar zarurligiga, shuningdek, tabaqachilik qilishni xam nazarda ttish lozim. Shundan so’ng siz bo’lgsi tadbir va xolatlarni aniq tasavvur qilishingiz mumkin bo’ladi shartnoma shartarini tuzishga kirishayotganingizda mutaxassislar bilan maslaxatlashishingizbi va kerai xujjatlarni xamda boshqa xarakatlarni amalgam oshirishingiz xam kerak.

2. Shartnoma loyixasini tayyorlashni ikkinchi tomonga ishonib topshirgandan ko’ra o’zingiz tayyorlaganingiz maqul bo’ladi.

“Shartnomani siz tayyorlang”, deyishganda shaxsan o’zingiz tayyorlashingiz kerak degan ma’noni anglatmaydi, balki shartnoma loyxasining muallifi siz bo’lishingiz nazarda tutiladi, xolos. Shartnomaning aniq loyxasini soxa