Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida

“Bodom guli” naqshi. 
Oliy ta’lim muassasalari, san’at maktablari va umumiy o‘rta ta’lim 
maktablarining amaliy san’at darslarida yoshlarga kulolchilik buyumlariga naqsh 
kompozitsiyasini chizush usullari o‘rgatiladi. Shuningdek kompozitsiya fanidan 
amaliy topshiriqni turli geometrik (doira, to‘rtburchak, uchburchak, to‘g‘ri 
to‘rtburchak, oltiburchak) shakllardan tuzilgan naqshni qog‘ozga to‘g‘ri joylashtirish, 
asarning kompozitsion g‘oyaviy mazmuni, badiiy va g‘oyaviy ifodada ranglardan 
to‘g‘ri foydalanish, geometrik shakllardan tuzilgan naqshni to‘g‘ri topilganligi, 
amaliy san’atga mosligi, kompozitsiya markazining to‘g‘ri topilganligi, mavzuning 

---

“Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida” 
mavzusidagi 9-sonli respublika ilmiy konferensiyasi
 
105 
mazmuni, ma’nosi hamda ranglar uyg‘unligi, ishlanish mahorati va uning tugallanish 
darajasida mahorat bilan echilganligi va tugatilish darajasi talab etiladi. 
Kompozitsiya so‘zining lotin tilidagi tarjimasining lug‘aviy ma’nosi “tashkil 
etish”, “qismlarini bog‘lash”, “birlashtirish” degan ma’noni bildiradi. Badiiy asarni 
ko‘rish, hosil qilish, uning xarakteri va ishlatilishi kerak bo‘Igan joyga qarab uni 
qabul qilishni taqozo etadi. Kompozitsiya-badiiy shaklini tashkil etishga asosiy joyi 
va unsurlari bir-biriga bir butun ansambl bolishini ta’minlaydi. Amaliy san’atda 
kompozitsiya simmetriya, assimetriya, davriy takrorlanish, mutanosiblik nisbiylik va 
kontrast, guruhlashtirish, perspektivalarini hal etish juda katta ahamiyatga ega. 
Naqshdagi ta’sirchanlik undan bir butun shakl hosil bo‘lishi kerak, lekin mayda 
elementlar ham kompozitsiyada katta ahamiyatga ega. Naqqoshlikda kompozitsiya 
tuzishning 2 usulini qo‘llaniladi. 
1. Naqishdagi diqqat bitta markazdagi elementni ko‘rsatish uchun harakat 
qilinadi, qolgan elementlar shu maqsadni amalga oshirish uchun xizmat qiladi va 
ikkinchi darajali bo‘lib tasvirlanadi. 
2. Buyumlar va ularga chizilgan naqsh kompozitsiyalar bir butun ansambl 
qilib ko‘rish (alohida biror elementni ajratmasdan) kompozitsiyadagi yaxlitlikni 
tishkil qiladi. Hosil bolgan naqsh kompozitsiyasi ijodkor va tomoshabinga 
xotirjamlik, aniqlik, mamnuniyat, xursandchilik va quvonch baxsh etadi.